Καλοκαιρινές βιβλιοπροτάσεις
Καλοκαιρινές βιβλιοπροτάσεις
Επειδή οι «Μηχανές του Νου» θα πάνε διακοπές, προτείνουμε τέσσερα ενδιαφέροντα βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η πλατεία και ο πύργος, Δίκτυα, ιεραρχίες και η πάλη για παγκόσμια ισχύ» | «Κυνηγοί Φαρμάκων Η απίθανη αναζήτηση για την ανακάλυψη νέων γιατρικών» | «Η κοινωνία της παρηγοριάς» | «Ερωτήματα για την τρέχουσα πανδημία υπό τη θεώρηση του Ιβάν Ίλιτς»
Νάιαλ Φέργκιουσον
Η πλατεία και ο πύργος, Δίκτυα, ιεραρχίες και η πάλη για παγκόσμια ισχύ
Μτφρ. Χρήστος Γεμελιάρης | Επιμ. Κώστας Λιβιεράτος | Εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 580
Στο βιβλίο «Η πλατεία και ο πύργος», που μεταφράστηκε άψογα στα ελληνικά, ο διάσημος ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον ερευνά τις περιπλοκές σχέσεις, δηλαδή τις υπόγειες αλληλεπιδράσεις και τις συγκρούσεις, που σε κάθε ιστορική εποχή αναπτύσσονται ανάμεσα στα ανθρώπινα δίκτυα (πλατείες) και τις ιεραρχικές δομές εξουσίας (πύργοι).
Μέχρι πρόσφατα, το ενδιαφέρον των ιστορικών επικεντρωνόταν κυρίως στους «πύργους», δηλαδή στην ιστορία των ιεραρχικών δομών άσκησης εξουσίας, παραβλέποντας ή και απαξιώνοντας τη σημασία των «πλατειών», λες και η ιστορία διαμορφώνεται μόνο από τους εκάστοτε ηγέτες (βασιλείς, αυτοκράτορες, πρωθυπουργούς, στρατηλάτες). Αυτό το ιστορικό μύθευμα επιχειρεί να αποκαλύψει αυτό το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, αναδεικνύοντας, αφενός, τον διαχρονικό ρόλο των δικτύων στις ανθρώπινες κοινωνικές σχέσεις και, αφετέρου, τεκμηριώνοντας τη σημασία των εξωθεσμικών και των αφανών διαύλων επικοινωνίας στην ανθρώπινη ιστορία.
Μολονότι ο 21ος αιώνας περιγράφεται ως η «Εποχή των Δικτύων», ο Νάιαλ Φέργκιουσον δείχνει, αντίθετα, ότι τα δίκτυα ήταν πάντα ανάμεσά μας, κυριολεκτικά μέσα μας: από τη δομή του εγκεφάλου μας ώς την τροφική αλυσίδα, από το οικογενειακό δέντρο μέχρι τον ελευθεροτεκτονισμό.
Σε ολόκληρη την επίσημη ιστορία, οι «ιεραρχίες» εγκατεστημένες σε ψηλούς πύργους ισχυρίζονταν πως κυβερνούν και προάγουν, από μόνες τους, κάθε ιστορική καινοτομία. Μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας και απόλυτου ελέγχου των ιστορικών εξελίξεων από τις «ιεραρχίες», δηλαδή από ένα ιδιαίτερο είδος δικτύου άσκησης της εξουσίας, που στις μέρες μας, χάρη στην τεχνολογία του Παγκόσμιου Ιστού ή Διαδικτύου, έχει εκλάβει πλανητικές διαστάσεις, οπότε και η ιεραρχία έχει γίνει... διαδικτυακή!
Στην πραγματικότητα, όμως, η ιστορία δεν γράφεται από τους «πύργους», αλλά από τα συνήθως αφανή δίκτυα που, κάθε ιστορική εποχή, διαμορφώνονται και δρουν στις «πλατείες», διότι, όπως τεκμηριώνεται στο «Η πλατεία και ο πύργος», μόνο αυτά τα ευέλικτα κοινωνικά δίκτυα έχουν την τάση και την ανάγκη να καινοτομούν, επειδή μέσα σε αυτά εκκολάπτονται και διασπείρονται νέες επαναστατικές ιδέες.
Από τις σέκτες της αρχαίας Ρώμης μέχρι τις δυναστείες της Αναγέννησης, από τους Ιδρυτές Πατέρες του έθνους μέχρι το Φέισμπουκ, το βιβλίο εξιστορεί την άνοδο, την πτώση και την εκ νέου επανεπινόηση των δικτύων, δείχνοντας με ιστορικά ελέγξιμα παραδείγματα πώς η επιστημονική θεωρία των Δικτύων –έννοιες όπως συσταδοποίηση, βαθμοί διαχωρισμού, ασθενείς δεσμοί και μεταβατικές φάσεις– αλλάζει τον τρόπο που κατανοούμε το παρελθόν και το παρόν.
Πάντως, η αναγνώριση του τεχνολογικά αναβαθμισμένου ρόλου των δικτύων στην εποχή μας δεν οδηγεί τον ιστορικό Φέργκιουσον στην άκριτη αποδοχή της σύγχρονης διαδικτυακής ουτοπίας που προπαγανδίζεται από τους «netizen», τους πολίτες του κυβερνοχώρου, για μια δήθεν ελεύθερη και διαδικτυακά ίση ανθρωπότητα, χάρη στις ιστορικά πρωτοφανείς δυνατότητες του Διαδικτύου: του ψηφιακού επικοινωνιακού δικτύου που, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, δεν χαρακτηρίζεται τόσο από δημοκρατική ισότητα και ελευθερία όσο μάλλον από υπερβολική βία και μαζική χειραγώγηση από τα ανεξέλεγκτα «fake news».
Το Διαδίκτυο δεν αλλάζει, ούτε μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αντίθετα, έχει περιπλέξει περισσότερο τις σχέσεις μεταξύ ιεραρχιών και δικτύων, μεταξύ του πύργου και της πλατείας. «Φυσικά, ποτέ δεν υπήρξαν τόσο εκτεταμένα δίκτυα όπως αυτά που βλέπουμε στον κόσμο σήμερα. Ούτε και η διάδοση των πληροφοριών -ή, εξάλλου, των ασθενειών– ήταν ποτέ τόσο γρήγορη. Όμως, η κλίμακα και η ταχύτητα δεν είναι το παν», υποστηρίζει ο Φέργκιουσον. Και με αυτό το διαφωτιστικό βιβλίο μάς υπενθυμίζει ότι όσο θα αγνοούμε την εξέλιξη των πολύ πιο μικρών και αργών δικτύων του παρελθόντος, δεν θα καταλάβουμε ποτέ τα τεράστια, ταχύτατα και άναρχα δίκτυα του καιρού μας.
* Ο Νάιαλ Φέργκιουσον (Niall Ferguson) γεννήθηκε το 1964 στη Γλασκόβη, είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και στο London School of Economics (LSE), μέλος του Κολεγίου Jesus του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και μέλος του Ινστιτούτου Hoover του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Θεωρείται από τους πιο πρωτότυπους και ανανεωτικούς ιστορικούς των ημερών μας, με ειδίκευση στη διεθνή και την οικονομική ιστορία. Είναι συγγραφέας πολλών αξιόλογων βιβλίων, ενώ αρθρογραφεί στα σημαντικότερα περιοδικά και εφημερίδες του διεθνούς Τύπου.
Donald Kirsch & Ogi Ogas
Κυνηγοί Φαρμάκων Η απίθανη αναζήτηση για την ανακάλυψη νέων γιατρικών
Μτφρ. Αγορίτσα Μπακοδήμου | Επιμ. Γιάννης Παπαδόγγονας | Εκδ. ΠΕΚ, σελ. 250
Εν μέσω πανδημίας, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφόρησε πρόσφατα –άψογα μεταφρασμένο και επιμελημένο– ένα πολύ γοητευτικό και επίκαιρο βιβλίο σχετικά με τη μακρά ιστορία της αναζήτησης στη φύση και, πολύ αργότερα, της επινόησης στο εργαστήριο από τον άνθρωπο φαρμακευτικών ουσιών. Η έρευνα αποτελεσματικών γιατρικών κατά των ποικίλων παθήσεων ξεκινά σχεδόν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη των ιδιαίτερων ανθρώπινων νοητικών ικανοτήτων, οι οποίες επέτρεψαν στους προγόνους μας να αναζητούν συνειδητά φυσικούς αλλά και υπερφυσικούς τρόπους για την αντιμετώπιση των διαφόρων παθήσεων.
Υπ’ αυτή τη διόλου κοινότοπη έννοια, η αναζήτηση των φαρµάκων ξεκίνησε από τότε που υπάρχουν οι «αρρώστιες», δηλαδή με την εμφάνιση ενός βιολογικού είδους ικανού να αναγνωρίζει τις δυσλειτουργίες του σώματός του ως... παθήσεις. Παρότι οι μακρινοί προγονοί μας δεν συνειδητοποιούσαν πάντα ότι οι παθήσεις τους έχουν σαφή φυσικά αίτια.
Στο πρώτο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου εμφανίζεται ο Οτζι, ένας Ανθρωπος των Πάγων ηλικίας πέντε χιλιάδων ετών, ένας κυνηγός τροφοσυλλέκτης που βρέθηκε παγωµένος στις Ιταλικές Άλπεις, διαπιστώθηκε ότι είχε µολυνθεί από παράσιτα στο έντερο και είχε δεµένο στο παντελόνι του ένα γιατρικό της Εποχής του Χαλκού: ένα παρασιτοκτόνο µανιτάρι. Μέσω καθαρής τύχης –μασώντας, βράζοντας και εισπνέοντας– κάποιες προϊστορικές νοήμονες υπάρξεις ανακάλυψαν το όπιο, την εχινάκεια, τον γιουνίπερο και άλλες χρήσιμες φαρμακευτικές ουσίες.
«Όλο το προ-επιστημονικό κυνήγι φαρμάκων εξελίχθηκε μέσω απλής δοκιμής και σφάλματος. Και σήμερα; Δεδομένου ότι η Pfizer, η Novartis, η Merck και οι άλλοι όμιλοι των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών δαπανούν δισεκατομμύρια δολάρια σε υπερσύγχρονα εργαστήρια αναζήτησης φαρμάκων, θα υπέθετε μάλλον κανείς ότι τα περισσότερα από τα κερδοφόρα φάρμακα αποτελούν καρπό κάποιων προσεχτικά σχεδιασμένων προγραμμάτων, όπου ο ρόλος της “δοκιμής και του σφάλματος” έχει αντικατασταθεί από την εμπεριστατωμένη επιστημονική δράση. Αυτό, όμως, δεν ισχύει. Παρά τις επίμονες προσπάθειες των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών, η κύρια τεχνική της αναζήτησης φαρμάκων του εικοστού πρώτου αιώνα παραμένει η ίδια όπως και πριν πέντε χιλιετίες», όπως υποστηρίζουν οι συγγραφείς αυτού του διαφωτιστικού βιβλίου για τις πραγματικές επιστημονικές δυνατότητες και τα κοινωνικά μυθεύματα σχετικά με τη φύση των φαρμακευτικών ερευνών.
* Ο δρ Ντόναλντ Κιρς (Donald R. Kirsch) έχει εργαστεί ως κυνηγός φαρμάκων επί τριάντα πέντε χρόνια, κατέχει είκοσι τέσσερις πατέντες σχετικές με φάρμακα, έχει γράψει περισσότερα από πενήντα άρθρα, έχει διατελέσει επικεφαλής πρωτοπόρων ερευνητικών ομάδων και είναι κορυφαίο επιστημονικό στέλεχος της Wyeth, της Cyanamid, της Squibb και της Cambria Pharmaceuticals, ενώ σήμερα διδάσκει μεθόδους ανακάλυψης φαρμάκων στη Σχολή Επιμόρφωσης του Harvard. Δεξιά, ο Ογκι Ογκας (Ogi Ogas) είναι επαγγελματίας επιστημονικός δημοσιογράφος και συγγραφέας. Εχει συμμετάσχει στη συγγραφή πολλών βιβλίων και έχει δημοσιεύσει πλήθος άρθρων
Για την ανοσία στον πανικό της πανδημίας
Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν
Η κοινωνία της παρηγοριάς
Μτφρ. Βασίλης Τσαλής | Εκδ. Opera, σελ. 112
Ο συγγραφέας αυτού του μικρού βιβλίου είναι ένας από τους πιο διεισδυτικούς και πολυδιαβασμένους διεθνώς κοινωνικούς φιλοσόφους της εποχής μας. Σε αυτό το πρόσφατο δοκίμιό του αντιμετωπίζει, με εντυπωσιακή διαύγεια και ρεαλισμό, την πολύ πρόσφατη φοβική στάση των ανθρώπων απέναντι στον πόνο και, ευρύτερα, την αντιμετώπιση του άλγους ως μιας μη αποδεκτής ανθρώπινης κατάστασης.
Ωστόσο, η καθολική επιταγή της αποφυγής, πάση θυσία, όλων των αλογόνων καταστάσεων και η θεώρησή τους ως αποκλειστικά αρνητικών εμπειριών, δημιουργεί μια μαζική «αλγοφοβία», η οποία προϋποθέτει την καθολική αποδοχή, τόσο ατομικά όσο και κοινωνικά, του «Παραδείγματος της θετικότητας», που έχει πια επιβληθεί σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες. Μια ριζική αλλαγή της συμπεριφορά μας, που ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν είχε αρχίσει να περιγράφει σε προηγούμενο δοκίμιό του, «Η κοινωνία της κόπωσης» (εκδ. Opera, 2015).
Ενα πρωτοφανές στην ανθρώπινη ιστορία πρότυπο «θετικής» σκέψης και συμπεριφοράς, το οποίο όχι απλώς επιχειρεί αλλά επιτάσσει οι άνθρωποι να απαλλαγούν οριστικά από κάθε μορφή αρνητικότητας, δηλαδή από κάθε δυσάρεστη σκέψη ή αρνητική εμπειρία που μπορεί να κλονίσει την ωραιοποιημένη εικόνα που όλοι οφείλουμε να έχουμε για τον εαυτό μας και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε.
Στο «Η κοινωνία της παρηγοριάς, ο πόνος σήμερα», ένα μικρό σε όγκο αλλά πυκνό σε νέες ιδέες δοκίμιο, ο Χαν εξηγεί, με αξιοζήλευτη σαφήνεια, τον τρόπο με τον οποίο η αλγοφοβία εκδηλώνεται στις κοινωνίες μας, αποκλείοντας προκαταβολικά τις συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πόνο, εγκαθιδρύοντας έτσι μια μεταδημοκρατική κοινωνία της παρηγοριάς και της αναλγησίας.
Πράγματι, ήδη από την πρώτη σελίδα, ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι «σήμερα επικρατεί παντού μια αλγοφοβία, ένας γενικευμένος φόβος ενώπιον του πόνου. Επίσης η ανοχή στον πόνο μειώνεται ραγδαία. Η αλγοφοβία έχει ως συνέπεια μια διαρκή αναισθητοποίηση». Διόλου περίεργο, λοιπόν, που η αλγοφοβία έχει κυριαρχήσει και στην πολιτική, επηρεάζοντας τις σχετικές αποφάσεις για την πλανητική αντιμετώπιση και διαχείριση της πανδημίας του κορονοϊού.
Σε ανοιχτό διάλογο με τη σκέψη του Giorgio Agamben, του Ιταλού φιλοσόφου που, πρώτος, περιέγραψε τις καταστροφικές συνέπειες της βιοπολιτικής διαχείρισης της επιδημίας του κορονοϊού, ο Χαν γράφει: «Ο ιός είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας. Φανερώνει σε ποια κοινωνία ζούμε. Σήμερα η επιβίωση αποκτά απόλυτη προτεραιότητα, σαν να βρισκόμαστε σε μια διαρκή εμπόλεμη κατάσταση. Ολες οι ζωτικές δυνάμεις τίθενται στην υπηρεσία της παράτασης της ζωής. Η κοινωνία της παρηγοριάς εμφανίζεται ως κοινωνία της επιβίωσης».
Ετσι, όμως, «όσο περισσότερο γίνεται η ζωή επιβίωση τόσο μεγαλύτερος είναι ο φόβος του θανάτου. […] Είμαστε πρόθυμοι να θυσιάσουμε στο όνομα της επιβίωσης όλα όσα κάνουν τη ζωή άξια να βιωθεί». Ενα καλομεταφρασμένο στα ελληνικά κείμενο που διαφωτίζει αδιαφανείς πτυχές της βιοπολιτικής διαχείρισης της κοινωνικής μας ζωής, την εποχή του κορονοϊού.
* Ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν (Byung-Chul Han) γεννήθηκε το 1959 στη Σεούλ (Νότια Κορέα). Το 1980 μετοίκησε στη Γερμανία όπου σπούδασε Φιλοσοφία, Γερμανική Λογοτεχνία και Καθολική Θεολογία στο Φράιμπουργκ και στο Μόναχο, το 1994 έλαβε τον τίτλο του δόκτορα με τη διατριβή του πάνω στο έργο του Χάιντεγκερ. Το 2000 ξεκίνησε την καριέρα του ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας και το 2010 έγινε μέλος του Πανεπιστημίου της Καρλσρούης. Από το 2012 διδάσκει Φιλοσοφία και Πολιτισμό στο περίφημο Πανεπιστήμιο Der Kunste του Βερολίνου. Εχει συγγράψει πάνω από είκοσι βιβλία
David Cayley
Ερωτήματα για την τρέχουσα πανδημία υπό τη θεώρηση του Ιβαν Ιλλιτς
Μτφρ. Τ. Θεοφιλογιαννάκος, Γ. Πινακούλας, Β. Ντζούνης | Επιμ. Γ. Πινακούλας | Εισαγ. Φ. Τερζάκης | Εκδ. Αλήστου Μνήμης, σελ. 152
Πριν από δύο μήνες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλήστου Μνήμης το βιβλίο «Ερωτήματα για την τρέχουσα πανδημία υπό τη θεώρηση του Ιβάν Ιλλιτς. Πανδημικές αποκαλύψεις» του Καναδού συγγραφέα και ραδιοφωνικού παραγωγού Ντέιβιντ Κέιλι (David Cayley). Πρόκειται για τη μετάφραση δύο δοκιμίων που ο Κέιλι δημοσίευσε ως εκτενή άρθρα στον προσωπικό του ιστολογικό τόπο (www.davidcayley.com/blog) στις 8 Απριλίου και στις 4 Δεκεμβρίου του 2020, για να διαφωτίσει κάποια καυτά ερωτήματα που θέτει η διαχείριση της επιδημίας του νέου κορονοϊού.
Διεθνώς αναγνωρισμένος μελετητής και φίλος του αντισυμβατικού στοχαστή Ιβάν Ιλιτς, ο συγγραφέας αυτών των δύο δοκιμίων καταφεύγει στις ανατρεπτικές ιδέες του Ιλιτς για να ασκήσει μία φαινομενικά νηφάλια αλλά βαθύτατα ανατρεπτική κριτική στις βιοπολιτικές επιλογές των κυβερνήσεων όλων των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών, οι οποίες κατέφυγαν στα εργαλεία της ιατρικής για να νομιμοποιήσουν τις επώδυνες κοινωνικά και καταστροφικές οικονομικά στρατηγικές που υιοθέτησαν, από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα, για να αντιμετωπίσουν την υγειονομική κρίση.
Οπως αποκαλύπτει ο Κέιλι στο δοκίμιο «Πανδημικές αποκαλύψεις», πρόκειται κυριολεκτικά για μια βιοπολιτική και όχι για μια αυστηρά επιστημονική διαχείριση: «Εκεί που δεν υπήρχε καμία επιστήμη, ο μύθος της Επιστήμης έγινε η κάλυψη και η ασπίδα πίσω από την οποία οι πολιτικοί μπορούσαν να προστατευθούν από τις συνέπειες αποφάσεων που μπορούσαν να αρνηθούν ότι κάποτε έλαβαν».
Τα δοκίμια αυτού του βιβλίου, χωρίς να αρνούνται την «πραγματικότητα της επιδημίας» ή την απειλή του κορονοϊού για κάποιες ευπαθείς ομάδες, καταγγέλλουν το ψεύδος της «πανδημικής πραγματικότητας», η οποία θεωρείται από τον συγγραφέα ως ένα επιτήδειο βιοπολιτικό τέχνασμα που, στο όνομα της προστασίας Δημόσιας Υγείας, επιβλήθηκε πλανητικά και, έκτοτε, συντηρείται ως μία διαρκής και χωρίς τέλος κατάσταση «εκτάκτου ανάγκης».
Πράγματι, εδώ και 17 μήνες, η υποτίθεται «έκτακτη» αλλά «αναγκαία» στρατηγική προστασίας απέναντι στη νέα ιογενή απειλή συνοδεύεται από μια σειρά άσχετων μέτρων που στοχεύουν όχι στην υγειονομική προστασία, αλλά στη διαρκή επιτήρηση και καταστολή της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής των ανθρώπων.
* Ο Ντέιβιντ Κέιλι (David Cayley) γεννήθηκε στον Καναδά το 1946, συγγραφέας πολλών βιβλίων και ραδιοτηλεοπτικός παραγωγός στο Τορόντο, δημοφιλής για τη σειρά των ραδιοφωνικών εκπομπών του «Ιδέες» (CBC-Radio One).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου