Η ενηλικίωση του Άλλου, του Κανένα, του Καθένα
«Γεννημένος Λούζερ» ο τίτλος του νέου βιβλίου της Ειρήνης Δερμιτζάκη και ο Λέμονι Σνίκετ και η μνημειώδης σειρά του από ατυχή γεγονότα έρχονται στον νου κατά την ανάγνωση. Αιτία η μαστοριά στη γραφή, οι στυλιζαρισμένες περιγραφές στα όρια του γκροτέσκο και η διαρκής και αδυσώπητη συνάντηση με τη ζοφερή πλευρά της τύχης που επιφυλάσσει για τον ήρωά της η συγγραφέας. Η ανέλιξη της πλοκής, ο βίος και η πολιτεία του κεντρικού χαρακτήρα είναι σαν ένα λουλούδι που βλασταίνει και ανθίζει και κάποιος το κινηματογραφεί σε γρήγορο χρονισμό. «Μια σειρά από ατυχή γεγονότα» συμβαίνουν στον Μανούσο Γαρεφαλάκη, γιο ενός σχεδόν αγριάνθρωπου Κρητίκαρου και μιας άμυαλης Αγγλίδας τουρίστριας. Από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση, τα βάσανα ενός ανθρώπου, διαφορετικού από τους άλλους, που υφίσταται τη σκληρότητα μιας παραδοσιακής κοινωνίας, είναι το θέμα του βιβλίου.
Έλλειψη τρυφερότητας και ξύλο από τη γιαγιά του, αδιαφορία του πατέρα, σκληρότητα δασκάλων και συμμαθητών στην παιδική του ηλικία, είναι οι συνθήκες που του δημιουργούν την αίσθηση εαυτού. Ο στρατός, ο γάμος, για να του φορτώσουν ένα νόθο παιδί στη συνέχεια. Βρίσκει καταφύγιο σε μια ιδιαίτερη αγάπη προς τα άνθη και τη φύση, αλλά και τους ανήμπορους ανθρώπους που φροντίζει. Το όνομά του, άλλωστε, από Μανουσάκια και Γαρύφαλλα είναι συντεθειμένο.
Πρόκειται για βιογραφία του χαμένου, του περιθωριακού, όπως οι Σημαδιακοί στον Παπαδιαμάντη. Εδώ και καιρό συνθέτω ένα λεύκωμα Αταίριαστων: ο Μιχάλης ο Προυσαλής από το «Σημαδιακό» και άλλοι ήρωες της λογοτεχνίας και της ζωής, που έχουν ένα σημάδι, συνήθως μια πάθηση στα μάτια, και μια ιδιόμορφη ετερότητα απέναντι στο περιβάλλον τους. Εκεί ανήκει η Μαρίνα Τσβετάεβα, η Τατιάνα και ο Πρίγκιπας Ονιέγκιν του Πούσκιν, ο Αούστερλιτς του Ζέμπαλντ, ο Κώστας Κρυστάλλης, ο Χουιλής - ο ιδιόμορφος, ο Γύφτος του Κωστή Παλαμά και άλλοι και άλλοι χαρακτήρες...
Με εντυπωσίασε η συνάφεια με τους γύφτους που είχε ο Μανούσος -ο μοναδικός του φίλος ήταν ένα γυφτάκι-, η αδυναμία που είχε στην όραση, φορούσε χοντρά γυαλιά που συνήθως του τα έσπαγαν όταν τον χτυπούσαν. «Σαν να μου έχουν γράψει με τατουάζ στο μέτωπο», λέει για τη διαφορετικότητά του, ή «μου λείπει το σημάδι στο μέτωπο του Γκορμπατσόφ», ή ότι «ποτέ δεν έκανε ό,τι έκαναν όλοι οι άλλοι κι ένιωθε μόνος». Με κέρδισε η αρχετυπική σχεδόν ετερότητα του χαμένου -του λούζερ- Μανούσου, με κέρδισε η στιβαρή γραφή της Δερμιτζάκη, που, εκτός από τη μαστορική αφήγηση της ζωής του ήρωα μέχρι την έξοδό του από εκείνο το περιβάλλον που θα τον δικαιώσει, κατάφερε να αναπαραστήσει μια εικόνα της ελληνικής επαρχίας, της Κρήτης, με εντιμότητα και ζωντάνια που είναι ακατανίκητες. Θυμήθηκα την εκ πατρός Κρητικιά γιαγιά μου, άκουγα τη φωνή της στους διαλόγους - παρά το ότι δεν μπορώ να διακρίνω τη διαφορά ανάμεσα στη διάλεκτο δυτικής και ανατολικής Κρήτης. Θυμήθηκα μνημόσυνα, μοιρολόγια και γάμους στο πατρικό χωριό, μια αύρα από μια Ελλάδα που χάνεται, αλλά που έχει φροντίσει να «φάει» τα παιδιά της ή «να τα δαγκώσει στον λαιμό». Δεν είναι, φυσικά, μόνο η Κρήτη που τρώει τα παιδιά της. Στο ταξίδι με το πλοίο τού κλέβουν τα χρήματα, τι χειρότερο πια να του συμβεί στον στρατό μετά από όλα όσα έχει πάθει; Η σεξουαλική μύηση στα πορνεία των Ιωαννίνων, μία ακόμα από τις συνταρακτικές σκηνές του βιβλίου. Ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης του Άλλου, του Καθένα, του Κανένα, του Οδυσσέα που είμαστε όλοι κατά βάθος.
Γεννημένος Λούζερ
Ειρήνη Δερμιτζάκη
Εκδόσεις Εύμαρος, 2019
Σελ. 324
Τιμή: 12 ευρώ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
«Γεννημένος Λούζερ» ο τίτλος του νέου βιβλίου της Ειρήνης Δερμιτζάκη και ο Λέμονι Σνίκετ και η μνημειώδης σειρά του από ατυχή γεγονότα έρχονται στον νου κατά την ανάγνωση. Αιτία η μαστοριά στη γραφή, οι στυλιζαρισμένες περιγραφές στα όρια του γκροτέσκο και η διαρκής και αδυσώπητη συνάντηση με τη ζοφερή πλευρά της τύχης που επιφυλάσσει για τον ήρωά της η συγγραφέας. Η ανέλιξη της πλοκής, ο βίος και η πολιτεία του κεντρικού χαρακτήρα είναι σαν ένα λουλούδι που βλασταίνει και ανθίζει και κάποιος το κινηματογραφεί σε γρήγορο χρονισμό. «Μια σειρά από ατυχή γεγονότα» συμβαίνουν στον Μανούσο Γαρεφαλάκη, γιο ενός σχεδόν αγριάνθρωπου Κρητίκαρου και μιας άμυαλης Αγγλίδας τουρίστριας. Από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση, τα βάσανα ενός ανθρώπου, διαφορετικού από τους άλλους, που υφίσταται τη σκληρότητα μιας παραδοσιακής κοινωνίας, είναι το θέμα του βιβλίου.
Έλλειψη τρυφερότητας και ξύλο από τη γιαγιά του, αδιαφορία του πατέρα, σκληρότητα δασκάλων και συμμαθητών στην παιδική του ηλικία, είναι οι συνθήκες που του δημιουργούν την αίσθηση εαυτού. Ο στρατός, ο γάμος, για να του φορτώσουν ένα νόθο παιδί στη συνέχεια. Βρίσκει καταφύγιο σε μια ιδιαίτερη αγάπη προς τα άνθη και τη φύση, αλλά και τους ανήμπορους ανθρώπους που φροντίζει. Το όνομά του, άλλωστε, από Μανουσάκια και Γαρύφαλλα είναι συντεθειμένο.
Πρόκειται για βιογραφία του χαμένου, του περιθωριακού, όπως οι Σημαδιακοί στον Παπαδιαμάντη. Εδώ και καιρό συνθέτω ένα λεύκωμα Αταίριαστων: ο Μιχάλης ο Προυσαλής από το «Σημαδιακό» και άλλοι ήρωες της λογοτεχνίας και της ζωής, που έχουν ένα σημάδι, συνήθως μια πάθηση στα μάτια, και μια ιδιόμορφη ετερότητα απέναντι στο περιβάλλον τους. Εκεί ανήκει η Μαρίνα Τσβετάεβα, η Τατιάνα και ο Πρίγκιπας Ονιέγκιν του Πούσκιν, ο Αούστερλιτς του Ζέμπαλντ, ο Κώστας Κρυστάλλης, ο Χουιλής - ο ιδιόμορφος, ο Γύφτος του Κωστή Παλαμά και άλλοι και άλλοι χαρακτήρες...
Με εντυπωσίασε η συνάφεια με τους γύφτους που είχε ο Μανούσος -ο μοναδικός του φίλος ήταν ένα γυφτάκι-, η αδυναμία που είχε στην όραση, φορούσε χοντρά γυαλιά που συνήθως του τα έσπαγαν όταν τον χτυπούσαν. «Σαν να μου έχουν γράψει με τατουάζ στο μέτωπο», λέει για τη διαφορετικότητά του, ή «μου λείπει το σημάδι στο μέτωπο του Γκορμπατσόφ», ή ότι «ποτέ δεν έκανε ό,τι έκαναν όλοι οι άλλοι κι ένιωθε μόνος». Με κέρδισε η αρχετυπική σχεδόν ετερότητα του χαμένου -του λούζερ- Μανούσου, με κέρδισε η στιβαρή γραφή της Δερμιτζάκη, που, εκτός από τη μαστορική αφήγηση της ζωής του ήρωα μέχρι την έξοδό του από εκείνο το περιβάλλον που θα τον δικαιώσει, κατάφερε να αναπαραστήσει μια εικόνα της ελληνικής επαρχίας, της Κρήτης, με εντιμότητα και ζωντάνια που είναι ακατανίκητες. Θυμήθηκα την εκ πατρός Κρητικιά γιαγιά μου, άκουγα τη φωνή της στους διαλόγους - παρά το ότι δεν μπορώ να διακρίνω τη διαφορά ανάμεσα στη διάλεκτο δυτικής και ανατολικής Κρήτης. Θυμήθηκα μνημόσυνα, μοιρολόγια και γάμους στο πατρικό χωριό, μια αύρα από μια Ελλάδα που χάνεται, αλλά που έχει φροντίσει να «φάει» τα παιδιά της ή «να τα δαγκώσει στον λαιμό». Δεν είναι, φυσικά, μόνο η Κρήτη που τρώει τα παιδιά της. Στο ταξίδι με το πλοίο τού κλέβουν τα χρήματα, τι χειρότερο πια να του συμβεί στον στρατό μετά από όλα όσα έχει πάθει; Η σεξουαλική μύηση στα πορνεία των Ιωαννίνων, μία ακόμα από τις συνταρακτικές σκηνές του βιβλίου. Ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης του Άλλου, του Καθένα, του Κανένα, του Οδυσσέα που είμαστε όλοι κατά βάθος.
Γεννημένος Λούζερ
Ειρήνη Δερμιτζάκη
Εκδόσεις Εύμαρος, 2019
Σελ. 324
Τιμή: 12 ευρώ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
