Aσκούμαστε γιατί χανόμαστε

Σωματική δραστηριότητα, υγεία και ευεξία στον επιβαλλόμενο κοινωνικά απομακρυσμένο κόσμο λόγω κορωνοϊού

Αθανάσιος Παπαϊωάννου1, R. J. Schinke2, Y. K. Chang3, Y. H. Kim4, & J. L. Duda5,6

Πηγή: tvxs.gr Ανεξάρτητη ενημέρωση

Αντί προλόγου:  Ενθαρρύνουμε τους πολίτες, μικρούς και μεγάλους, για όσο διαρκεί η πανδημία, στην επικοινωνία τους με τους άλλους να υιοθετούν μέτρα φυσικής απόστασης και προτεινόμενα μέτρα προφύλαξης για τη μη μετάδοση του COVID-19. Από αποτελέσματα ερευνών γνωρίζουμε ότι η εσωτερίκευση αρχών κοινωνικής υπευθυνότητας και αυτοελέγχου, καθώς και η ενθάρρυνση και όχι η πίεση των άλλων να υιοθετήσουν παρόμοια στάση για κάποια χρονική περίοδο, βοηθάει στην ψυχική ευεξία όλων, ιδιαίτερα μακροπρόθεσμα.  Όπως η κάθε πανδημία κι αυτή θα περάσει, όσο περισσότερο ακολουθούμε τις συμβουλές των ειδικών τόσο μικρότερο ζημιά θ’ αφήσει πίσω της.

Τον Ιανουάριο του 2020 για πρώτη φορά ο κόσμος άκουσε για τον νέο ιό COVID-19, αλλά οι συνέπειές του ήταν ακόμη άγνωστες. Λίγες εβδομάδες αργότερα, η πανδημία, ο φόβος, το κλείσιμο όλων στο σπίτι, η διακοπή των περισσότερων ανθρώπινων δραστηριοτήτων, η οικονομική κρίση, οι κανόνες κοινωνικής απόστασης και οι ανησυχίες σχετικά με την ανθρώπινη ευημερία έχουν γίνει οι καθημερινοί τίτλοι σε όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι το κλείσιμο όλων στο σπίτι αύξησε τον καθιστικό τρόπο ζωής και την σωματική αδράνεια, η οποία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προκαλεί περισσότερους από 3,3 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως, περίπου 10 φορές περισσότερους από τους θανάτους που οφείλονται στον COVID-19 εντός των πρώτων 5 μηνών της πανδημίας. Η σωματική αδράνεια έχει χαρακτηριστεί ως σιωπηλή πανδημία7  που οδηγεί σε χρόνιες παθήσεις, αλλά τα άτομα με χρόνιες ασθένειες είναι ακριβώς εκείνα με πολύ υψηλότερες πιθανότητες να νοσηλευτούν και να πεθάνουν από τον COVID-19, ένα φαινόμενο, το οποίο περιγράφεται ως φαύλος κύκλος των δύο πανδημιών8.
Ο COVID-19 έχει επίσης ενισχύσει δραματικά την «πανδημία ψυχικής υγείας»9 με εμπειρογνώμονες ψυχικής υγείας να ζητούν επείγουσα παγκόσμια αντίδραση10. Ένα πρόσφατο άρθρο της Επιτροπής Έκδοσης του Lancet Psychiatry11 σημείωσε ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια  είναι πιο ευάλωτα στο COVID-19, υπογραμμίζοντας τον φαύλο κύκλο μεταξύ των πανδημιών COVID-19 και ψυχικής ασθένειας. Αυτοί οι δύο φαύλοι κύκλοι συν ένας τρίτος που συνδέουν την σωματική αδράνεια και ψυχική ασθένεια 12,13 έχουν παγιδεύσει τον κόσμο σε έναν θανατηφόρο τριπλό φαύλο κύκλο τριών πανδημιών, COVID-19, σωματικής αδράνειας και ψυχικής ασθενειών. Η προκύπτουσα οικονομική κρίση που θα αυξήσει τις επιπτώσεις της πανδημίας στη σωματική αδράνεια, στις ψυχικές ασθένειες και στην ευαισθησία στον COVID-19 για τους πιο μειονεκτούντες πληθυσμούς κάνει ακόμη πιο έντονη τη ζοφερή εικόνα του άμεσου μέλλοντος.

Ωστόσο, οι κρίσεις δημιουργούν επίσης ευκαιρίες για πρόοδο, ενώ η πανδημία του COVID-19 ενδέχεται να τελειώσει σύντομα. Κατά τη στιγμή της σύνταξης αυτού του άρθρου, έχουν χαλαρώσει τα μέτρα κλεισίματος στο σπίτι στις περισσότερες χώρες, αλλά το μέλλον παραμένει αβέβαιο και απρόβλεπτο. Υπάρχουν τρία βασικά σενάρια για το άμεσο μέλλον, ένα αισιόδοξο (εμβόλιο ή τουλάχιστον αποτελεσματική θεραπεία εντός των επόμενων 6-9 μηνών), ένα μέτριου βαθμού αισιοδοξίας (εμβόλιο / θεραπεία εντός των επόμενων 10-18 μηνών) και ένα τρίτο, απαισιόδοξο (νέα κύματα της νόσου και εμβόλιο μετά από 18 μήνες ή ποτέ). Υπάρχουν ελπίδες για το αισιόδοξο σενάριο, αλλά η ιστορία δείχνει ότι το απαισιόδοξο σενάριο είναι επίσης δυνατό.
Όποιο σενάριο κι αν επικρατήσει, οι κανόνες κοινωνικής απόστασης θα παραμείνουν για μήνες ή και για χρόνια. Η κοινωνική αποστασιοποίηση μας προστατεύει από τον ιό, αλλά ο αντίκτυπός της στον αθλητισμό και στην ψυχική ευημερία είναι επιβλαβής. Οι επιπτώσεις της επιδημίας στους αθλητές Ολυμπιακών αγώνων και στους επαγγελματίες αθλητές έχουν περιγραφεί σε προηγούμενα άρθρα14,15.
Στο παρόν, θα επικεντρωθούμε στη σωματική δραστηριότητα και στην ψυχική ευημερία.
Προπονητές και αθλητές στο νεανικό αθλητισμό
Από μια πρόσφατη ανασκόπηση 298 ερευνών συμπεριλαμβανομένων 1,6 εκατομμυρίων νέων (ηλικίας 11-17) προέκυψε ότι το 81% των εφήβων παγκοσμίως ήταν ανεπαρκώς σωματικά δραστήριοι16. Το κλείσιμο στο σπίτι λόγω πανδημίας αύξησε πιθανότατα την ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια των νέων ακόμη περισσότερο17, την καθιστική ζωή και την σωματική αδράνειά τους, ιδίως σε χώρες που απαγόρευσαν την σωματική άσκηση εκτός σπιτιού κατά τη διάρκεια των μέτρων με κλείσιμο στο σπίτι, καθώς και για νέους που ζουν σε μικρά διαμερίσματα σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές. Ο χρόνος εμπρός στην οθόνη σχετίζεται θετικά με κακή διατροφή/σνακ και την παχυσαρκία των νέων18 το οποίο δυστυχώς προβλέπει την παχυσαρκία για πολλά χρόνια αργότερα στην ενηλικίωση19.
Οι κανόνες κοινωνικής απόστασης ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην σωματική αδράνεια και ψυχική υγείας της νεολαίας. Σε χώρες που άνοιξαν σχολεία μετά το κλείσιμο στο σπίτι, οι μαθητές καλούνται να αποφύγουν τα αθλήματα που περιλαμβάνουν σωματική επαφή, κοινή χρήση αθλητικού εξοπλισμού και χειραψίες ή αγκαλιές χαράς με συναθλητές και συναθλήτριες20. Απαγορεύονται οι αθλοπαιδιές και οι καθηγητές Φυσικής Αγωγής (ΦΑ) ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν ασκήσεις που διατηρούν την κοινωνική απόσταση. Έχουν προταθεί καινοτομίες όπως καπέλα ενός μέτρου στα παιδιά της Κίνας και εφαρμογές σε κινητά τηλέφωνα για τη διατήρηση της ασφαλούς απόστασης. Ωστόσο, είναι άγνωστο αν η νεολαία θα προσαρμοστεί στη νέα κοινωνική αποστασιοποιημένη κατάσταση. Τα πρώτα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η κοινωνική υπευθυνότητα, αλλά και οι κανόνες που προτείνουν κυβερνήσεις και γονείς ενδέχεται να συμβάλλουν στη διατήρηση της κοινωνικής απόστασης στην εφηβεία21. Η έρευνα μπορεί να αποκαλύψει πολιτισμικές διαφορές στην υιοθέτηση της κοινωνικής απόστασης αλλά και επιπτώσεις στη σωματική δραστηριότητα και ψυχική ευημερία των νέων.
Οι αθλοπαιδιές είναι τα πιο δημοφιλή αθλήματα στις περισσότερες χώρες, παρέχοντας ευκαιρίες για σωματική δραστηριότητα σε εκατοντάδες εκατομμύρια νέους. Σε χώρες που απαγορεύουν τις αθλοπαιδιές, οι νεαροί αθλητές πρέπει να βοηθηθούν να αποδεχτούν την πραγματικότητα και να αντικαταστήσουν τα αθλήματά τους με ευχάριστες σωματικές δραστηριότητες που τους βοηθούν να διατηρήσουν την φυσική τους κατάσταση και την υγεία τους μέχρι το τέλος των μέτρων κοινωνικής απόστασης. Αυτό όμως μπορεί να μην είναι τόσο εύκολο για όλα τα παιδιά. Πρώιμα ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι η πανδημία αυξάνει το άγχος, την κατάθλιψη των παιδιών 22 και την κακοποίησή τους23,  γεγονός που μπορεί να αυξήσει ακόμη περισσότερο την σωματική αδράνειά τους. Στο απαισιόδοξο ή ακόμα και μέτριο σενάριο, ίσως εκατομμύρια παιδιά σ΄ όλο τον κόσμο να μην επιστρέψουν ποτέ στην ομάδα τους μετά το τέλος των κανόνων κοινωνικής απόστασης.
Οι ψυχολόγοι του αθλητισμού και της άσκησης έχουν κρίσιμο ρόλο να κατευθύνουν τους καθηγητές ΦΑ, τους προπονητές και τους γονείς να παρέχουν (διαδικτυακά) κοινωνικο-ψυχολογική υποστήριξη σε μαθητές και νεαρούς αθλητές και να τους βοηθήσουν να αναπτύξουν δεξιότητες και ρουτίνες αυτορρύθμισης για να παραμείνουν σωματικά δραστήριοι αλλά επίσης και κίνητρα συνεργασίας και αλληλο-υποστήριξης για τη διατήρηση της φυσικής απόστασης. Οδηγίες γονέων και υποστήριξή τους και όχι πίεση από τους συνομηλίκους να διατηρήσουν την κοινωνική απόσταση21 καθώς και το ομαδικό πνεύμα είναι σημαντικά για την ψυχική υγεία των αθλητών αλλά και για να επιστρέψουν στις ομάδες τους. Το ομαδικό πνεύμα και η υποστήριξη από συναθλητές μπορούν να διατηρηθούν μέσω διαδικτυακών ομαδικών συναντήσεων κατά την περίοδο που δεν βρίσκονται κοντά, ή κατά τη διάρκεια  αθλητικών προπονήσεων διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική απόσταση όπου αυτό επιτρέπεται. Οι αθλητικοί ψυχολόγοι μπορούν να βοηθήσουν τους αθλητές να αναπτύξουν δεξιότητες για να αντιμετωπίσουν το άγχος και να εντοπίσουν αθλητές που έχουν πληγεί ψυχικά από την πανδημία ή την κακοποίηση και χρειάζονται παραπομπή σε ειδικούς ψυχικής υγείας. Η κρίση μπορεί να θεωρηθεί ως μια ευκαιρία να βοηθήσουμε τους γονείς και τους αθλητές να βελτιώσουν τις οικογενειακές σχέσεις, κάτι που είναι κρίσιμο για την ψυχική υγεία, την σωματική δραστηριότητα και την υγεία των μελών της οικογένειας.
Υποστήριξη θα χρειαστούν και οι προπονητές στον νεανικό αθλητισμό, ιδιαίτερα εκείνοι που βασίζονται στο εισόδημα από τον αθλητισμό. Οι προπονητές πρέπει να διατηρήσουν την αισιοδοξία για το μέλλον των νεανικών ομάδων τους και να διατηρούν τακτική επικοινωνία με τους αθλητές τους, υποστηρίζοντάς τους και διατηρώντας το ομαδικό πνεύμα. Πολλοί προπονητές μπορεί να χρειάζονται υποστήριξη για να σχεδιάσουν ρεαλιστικά για το άμεσο μέλλον, να αναζητήσουν νέες ευκαιρίες εργασίας στο αναδυόμενο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον και να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τους συγγενείς και τους φίλους τους. Η αναζήτηση υποστήριξης και η παροχή υποστήριξης στους πιο σημαντικούς άλλους είναι κρίσιμης σημασίας για την ψυχική ευημερία τους.
Ενήλικες, ηλικιωμένοι, ασθενείς
Τα γυμναστήρια υγείας και φυσικής κατάστασης παρέμειναν κλειστά κατά τη διάρκεια των πιο αυστηρών μέτρων, αλλά το αίτημα για σωματική δραστηριότητα που σχετίζεται με την υγεία και οι άνθρωποι αυτού του κλάδου θα πείσουν τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να τα ανοίξουν ξανά. Ωστόσο, οι επιβαλλόμενοι κανόνες κοινωνικής απόστασης ενδέχεται να μειώσουν τον αριθμό των συμμετεχόντων σε γυμναστήρια. Πολλά άτομα με υποκείμενα προβλήματα υγείας, όπως καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, παχύσαρκοι και επιζώντες από καρκίνο, μπορεί να συνεχίσουν να αποφεύγουν τα γυμναστήρια και χώρους σωματικής δραστηριότητας όπου υπάρχει συνωστισμός, επειδή η αυξημένη ευπάθειά τους σε επιπλοκές του COVID-1924 αυξάνει τις ανησυχίες τους για θέματα ασφάλειας. Ωστόσο, αυτοί είναι ακριβώς οι άνθρωποι που χρειάζονται κυρίως σωματική δραστηριότητα για να αντιμετωπίσουν τα υποκείμενα προβλήματα υγείας τους. Για εκείνους που ζουν σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές, οι επιλογές τους για σωματική δραστηριότητα μειώνονται δραματικά, επειδή η μετακίνηση έξω από τα σπίτια τους αυξάνει τους κινδύνους για την ασθένεια. Οι ειδικοί της σωματικής δραστηριότητας χρειάζεται να συμβουλεύουν τις κυβερνήσεις και τους ιδιοκτήτες γυμναστηρίων να προσφέρουν συγκεκριμένες επιλογές για την σωματική δραστηριότητα σε άτομα με χρόνιες ασθένειες. Οι ψυχολόγοι της άσκησης μπορούν να παρέχουν συμβουλές σε αυτά τα άτομα σχετικά με το πώς να διατηρήσουν την σωματική δραστηριότητά τους και πώς να βρουν ασφαλείς επιλογές για σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Τα ηλικιωμένα άτομα αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις. Επιπλέον, οι οδηγίες προς ηλικιωμένους «μείνετε στο σπίτι»24 μπορεί να προκαλέσουν ξαφνική διακοπή της σωματικής δραστηριότητας, η οποία, μέσα σε δύο μόνο εβδομάδες μπορεί να προκαλέσει μυϊκή ατροφία ηλικιωμένων, μειωμένη αερόβια ικανότητα, αυξημένη αρτηριακή πίεση, και αρκετές επιπλέον επιπλοκές που επιταχύνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων και θνησιμότητας25. Σε αρκετές χώρες, οι ηλικιωμένοι βίωναν κοινωνική απομόνωση και μοναξιά πριν από την πανδημία, προκαλώντας σημαντικές ψυχικές, γνωστικές και σωματικές διαταραχές και κακή ποιότητα ζωής26. Την παραμονή της πανδημίας στο δυτικό ημισφαίριο, ο επικεφαλής σύνταξης αυτής της έκθεσης26 δήλωσε ότι «η αντιμετώπιση της κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς είναι συχνά το σημείο εισόδου για την κάλυψη άλλων κοινωνικών αναγκών ηλικιωμένων - όπως το φαγητό, η στέγαση και η μετακίνηση». Μέσα στις επόμενες εβδομάδες, ο COVID-19 σκότωσε χιλιάδες απομονωμένους ηλικιωμένους σε κέντρα φροντίδας σε πολλές δυτικές χώρες27. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας28 υπογράμμισε ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι ηλικιωμένοι χρειάζονται ακόμη περισσότερη υποστήριξη, ενώ ακόμη και μικρά πράγματα όπως ένα τηλεφώνημα μπορεί να κάνουν την διαφορά. Η ψυχολογία της άσκησης είναι ένα βασικό επάγγελμα για τη βοήθεια των ηλικιωμένων ατόμων για τη διατήρηση της σωματικής δραστηριότητας μέσα στα διαμερίσματα ή στα σπίτια κατοικίας τους, την μείωση της μοναξιάς και της απομόνωσής τους και τη βελτίωση της ψυχικής ευεξίας τους. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να θεωρούν τους ψυχολόγους της άσκησης ως ένα από τα καλύτερα εκπαιδευμένα επαγγέλματα για αυτήν την υπηρεσία στους ηλικιωμένους.
Οι ψυχολόγοι της άσκησης μπορεί επίσης να παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες σε άτομα που επέζησαν από τον κορωνοϊό. Μετά από εβδομάδες αγώνα για επιβίωση, αυτοί οι άνθρωποι είναι σωματικά και συναισθηματικά αδύναμοι, χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη και προοδευτικά να γίνουν ξανά σωματικά δραστήριοι.
Το μέλλον
Όταν τελειώσει η πανδημία, οι ερευνητές σε διαφορετικές χώρες πρέπει να συγκρίνουν τις διαφορές στην σωματική δραστηριότητα και ψυχική ευεξία μεταξύ προ-πανδημίας και μετα-πανδημίας εποχής και των παραγόντων που τις καθορίζουν, επειδή διαφορετικές πολιτικές και πληροφορίες των μέσων ενημέρωσης ενδέχεται να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα στην σωματική δραστηριότητα και στην ψυχική ευεξία. Για παράδειγμα, τρία χρόνια μετά τον σεισμό και το τσουνάμι στην Ιαπωνία, τα παιδιά και οι έφηβοι που επέζησαν παρουσίασαν μείωση της σωματικής δραστηριότητας29.[.....................................]
"ΤΡΕΞΤΕ" ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΤΗΝ ...ΑΝΑΓΝΩΣΗ 

Σωματική δραστηριότητα, υγεία και ευεξία στον επιβαλλόμενο κοινωνικά απομακρυσμένο κόσμο λόγω κορωνοϊού