Η Παιδεία στο έλεος της «δεξιό»-τητας
Σχολείο γνώσεων με τη δεξιότητα ως
μέσο κατανόησης, κατάκτησης, διαχείρισης και βέλτιστης αξιοποίησης της
γνώσης. Η γνώση ποτέ δεν είναι αρκετή, ποτέ δεν τελειώνει, ποτέ δεν
είναι αχρείαστη. Δεν θα μας «καταπιούν» οι δεξιότητες, ούτε βεβαίως οι
ειδικότητες. Η πιο σημαντική δεξιότητα ονομάζεται «κοινωνική
συμπεριφορά»
Εάν επιδιώκαμε να συλλέξουμε γνώμες και προτάσεις για τη δομή της εθνικής Παιδείας από όλη την επικράτεια, κατά πάσα πιθανότητα θα δικαιώναμε τη ρήση του Ν. Πλαστήρα: «Εις τον τόπον αυτόν εβρίσκονται 7,5 εκατ. ψυχές, 7,5 εκατ. γνώμες, 7,5 εκατ. προβλήματα». Πόσο μάλλον όταν η σύγχρονη Ελλάδα κατοικείται από 11 εκατ. ψυχές οι οποίες δεν φημίζονται για τον πόθο τους να συναισθάνονται και να συναντιλαμβάνονται παραμερίζοντας ιδεολογικές διαφορές εν καιρώ οπότε τα θεμελιώδη κοινωνικά προβλήματα δεν είναι ούτε δεξιά, ούτε αριστερά, αλλά erga omnes αμείλικτα.
Ο ένας φρονεί πως διά της Παιδείας χρήζει να ολοκληρώνεται η προσωπικότητα του ανθρώπου - πολίτη, ο έτερος έχει την πεποίθηση πως η Παιδεία χρήζει να προετοιμάζει τον πολίτη για έναν κόσμο αναπόφευκτα ανταγωνιστικό και «θεμιτά» ταξικό. Ο ένας θεωρεί πως η Παιδεία έχει ως φυσική αποστολή την ανάπτυξη του πατριωτικού ή διεθνιστικού φρονήματος, ο έτερος οραματίζεται μια Παιδεία που θα λυτρώνει από την ένδεια, συνδέοντας το πεπαιδευμένο υποκείμενο με σύγχρονα επαγγέλματα αμέσου αποκατάστασης και κερδοφορίας - γιατί όχι;
Στην αρχαία ημών Αθήνα θεωρούσαν πως το σώμα τέρπεται με τα γυμνάσια, ο νους με τα Μαθηματικά, εκ των οποίων γεννάται η Φιλοσοφία, και η ψυχή με τη μουσική, η οποία «συγγενεύει» με την Ιατρική. Αποτέλεσμα; Ο καλός καγαθός πολίτης. Ιδού λοιπόν πώς εξηγείται το ότι ο Απόλλωνας ήταν ο θεός - προστάτης της μουσικής και της Ιατρικής, η μουσική ήταν αυτό που σήμερα αποκαλούμε «προληπτική ιατρική». Στη σύγχρονη Ελλάδα, που σημειωτέον άργησε να βιώσει βιομηχανική επανάσταση, ο Αλ. Δελμούζος, περί τας αρχάς του 20ού αιώνα, επεδίωκε να διδάσκει τις νεαρές του παρθεναγωγείου Βόλου έξωθεν της αιθούσης, κατά προτίμηση στον αγρό, οκλαδόν πέριξ των ριζών των δένδρων, πιστεύοντας πως η γνώση βρίσκεται στη φύση, εκεί θα την κατακτήσουμε, ουχί εντός των στενών τοιχίων του διδασκαλείου. Το τελευταίο συστήνει απλώς τη χωροταξία της αφετηρίας μας, η γνώση βρίσκεται και εφαρμόζεται στην κοινωνία. Η γνώση είναι δράση, ουχί συσσώρευση δεδομένων. Επαναστατική προσέγγιση για τον κατά τα άλλα «αστικοποιημένο» Βόλο, ο οποίος ακόμα εκκόλαπτε νεαρές για συζύγους «της καριέρας». Περί τα σαράντα έτη αργότερα, ο Ευ. Παπανούτσος διαπίστωσε πως η έλλειψη Παιδείας γεννά κρίση πολιτισμού. Η Παιδεία δηλαδή είναι το μέσο σφηρυλάτησης πολιτισμού, δηλαδή πολιτικής κοινωνίας.
Πολυσήμαντη Παιδεία
Η κοινωνία όμως δεν είναι μονοσήμαντη οντότητα. Όταν συναλλάσσεται, ονομάζεται «αγορά», όταν δημιουργεί, ονομάζεται «πολιτισμός», όταν επιδιώκει άθλους, ονομάζεται «αθλητισμός», όταν αμύνεται ή επιτίθεται, ονομάζεται «εθνικός στρατός», όταν πολιτεύεται, ονομάζεται «πολιτική συγκρότηση», κόμμα, συλλογικότητα κι όταν μαζικά διεκδικεί, ονομάζεται «κοινωνία πολιτών», όταν δε λατρεύει, ονομάζεται «πλήρωμα της Εκκλησίας». «Κοινωνία» γεννάται όπου τα άτομα στοχευμένα «κοινωνούν». Λ.χ., προσωπικά μετέχω στην κοινωνία δικηγόρων, την αριστεροσύνη, την αγορά, στον ερασιτεχνικό αθλητισμό, στο πλήρωμα της Εκκλησίας, δηλαδή μετέχω σε πλείονες της μίας «κοινωνίες». Για να δύναμαι λοιπόν να απολαμβάνω την ενεργό συμμετοχή μου σε αυτές, η Παιδεία μου χρήζει να μην είναι μονοσήμαντη.
Ένα πραγματικά σύγχρονο και κοινωνικά δομικό σύστημα Παιδείας οφείλει να εμπνέει το εκπαιδευόμενο ον στο να αγαπά να ανακαλύπτει. Ουδείς εγένετο «τεχνοκράτης», «κουλτουριάρης», «εμπορικό δαιμόνιο», «πολιτικό ον», «πιστός», «φιλότεχνος» κ.λπ. Τα πάντα βρίσκονται μέσα μας, αρκεί να επιθυμούμε να τα ανακαλύψουμε, να τα γευτούμε για να δυνηθούμε να αποφασίσουμε με ποιο ρόλο επιθυμούμε να συνδράμουμε την κοινωνία μας. Να γίνω δικηγόρος, γιατί; Τι επιδιώκω με αυτή μου την επιλογή; Με ποια τάλαντα επιθυμώ να είμαι κοινωνικά χρήσιμος;
«Συμπληρωματικός γονιός»
Άλλη πάλι θεωρία, ίσως πιο «παραδοσιακή», κατατείνει πως το σχολικό θρανίο και το έδρανο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης προσδίδουν γνώσεις. Τα υπόλοιπα είναι δουλειά της οικογένειας. Την οικογένειά του όμως, την προέλευσή του, ο άνθρωπος δεν δύναται να την επιλέξει. Πόσα, λ.χ., χωρούν ο νους και η συνείδηση ενός απλοϊκού γονιού της σκληρής χειρωνακτικής εργασίας, ο οποίος κρατά ματσακόνι από τα δεκαπέντε του, ή ενός γονιού πολυάσχολου επιτηδευματία ή ακόμα και ενός γονιού πολιτικού με ποικίλα κοινωνικά καθήκοντα; Γιατί το σχολείο να μην λειτουργεί ως ένας «συμπληρωματικός γονιός», ο οποίος θα συνεχίζει εκεί όπου ο φυσικός γονιός μας φυσιολογικά και θεμιτά αδυνατεί; Γιατί το σχολείο να μην είναι το «δεύτερο σπίτι» μας, ίσως και το συνειδησιακά πρώτο; Γιατί το σχολείο να μην είναι ο αρωγός των γονιών μας; Βιωματικά τοποθετούμενος, μοναχόπαις και ορφανόπαις από τα 11 μου έτη, έναν τέτοιο ρόλο σχολείου τον είχα ανάγκη ως αρωγό στην ουσιαστικά μορφωμένη και σκληρά επιτηδευόμενη και πολιτευόμενη χηρεύσασα μητέρα μου. Και εκείνη σε πλείονες των μία «κοινωνιών». Σχολείο λοιπόν γνώσεων με τη δεξιότητα ως μέσο κατανόησης, κατάκτησης, διαχείρισης και βέλτιστης αξιοποίησης της γνώσης. Η γνώση ποτέ δεν είναι αρκετή, ποτέ δεν τελειώνει, ποτέ δεν είναι αχρείαστη. Δεν θα μας «καταπιούν» οι δεξιότητες, ούτε βεβαίως οι ειδικότητες. Η πιο σημαντική δεξιότητα ονομάζεται «κοινωνική συμπεριφορά».
Κλείνοντας, προς αποφόρτιση του κλίματος, μέρες κορωνοκαλοκαιριού που διανύουμε, ευσεβώς επιλέγω να χρησιδανειστώ άλλη μία ημισατιρική ρήση ενός γνωστού και λίαν δεξιού δημοσιογράφου-πολεμικού ανταποκριτή, του Τάκη Θεοδωρακόπουλου: «Κουράστηκα να ζω σε έναν τόπο όπου το ‘γαμώ το’ έχει αναδειχθεί σε ουσιαστικό, επίρρημα και επιφώνημα». Μαζί σου, αγαπητέ Τάκη!
Στην Αριστερά διακατεχόμεθα από την παιδεία και τη «δεξιότητα» του να τιμούμε τον αντίπαλο - διανοούμενο με μια φιλομαθή ανάγνωση των προβληματισμών του στην προσπάθειά μας να βρούμε κοινό τόπο. Για μια Παιδεία ουσιαστικά εθνική, ρε γαμώ το...
* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου