«Επεσημάνθη Μετωπική Οργάνωσις, δρώσα εις τον σπουδαστικόν κόσμον υπό την επωνυμίαν: Ρήγας Φερραίος …. Επίκειται δραστηριοποίησις των μελών της εν λόγω οργανώσεως και θα κυκλοφορήση εντός των προσεχών ημερών σχετική διακήρυξις» –Από τα απόρρητα αρχεία της αστυνομίας του δικτατορικού καθεστώτος, που άνοιξαν πρόσφατα για ερευνητές και δημοσιογράφους, 51 χρόνια από την κατάλυση της δημοκρατίας στις 21 Απριλίου 1967.
Τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα των υπηρεσιών «διώξεως του πολιτικού εγκλήματος» της δικτατορίας αφορούν στην περίοδο Δεκέμβριος 1967-Φεβρουάριος 1968. Συγκεκριμένα στην εμφάνιση και δράση στο χώρο της σπουδάζουσας νεολαίας της οργάνωσης «Ρήγας Φεραίος», που υπήρξε εμβληματική της αντίστασης των νέων στην απριλιανή δικτατορία. Είναι η πρώτη, δύσκολη φάση της πολύμορφης αντίστασης της νεολαίας. Η περίοδος της σκληρότερης ίσως καταστολής, της πιο βάναυσης μεταχείρισης στα κελιά των βασανιστηρίων και στις αίθουσες των στρατοδικείων. Που, ωστόσο, απέτυχε να κάμψει το δημοκρατικό φρόνημα, επιβεβαιώνοντας, αντίθετα, το απόθεμα αξιοπρέπειας και αυταπάρνησης απ’ το οποίο άντλησαν αυτοί που πήραν στη συνέχεια τη σκυτάλη, για να την παραδώσουν, πέντε σκληρά χρόνια μετά, στους εξεγερμένους του Πολυτεχνείου.
Ελάχιστο δείγμα, τα αποσπάσματα από μαρτυρίες, καταγεγραμμένες και δημοσιευμένες, που ακολουθούν. Έχουν όλες όνομα και επώνυμο. Αλλά αυτό δεν είναι ίσως το σημαντικότερο…
***
«Οι συλλήψεις άρχισαν από την πρώτη στιγμή. Κάποιοι ειδοποιήθηκαν για τα τανκς να κατεβαίνουν στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας… Από το Γραφείο Σπουδάζουσας της Νεολαίας Λαμπράκη γλύτωσαν ελάχιστοι, ο Μίμης Μανωλάκος, ο Θανάσης Αθανασίου, ο Γιώργος Ζεβελάκης, ανάμεσά τους… Οι υπόλοιποι είτε συνελήφθησαν και στάλθηκαν στην εξορία, όπως ο Θανάσης Παπαρήγας…», είτε κρύβονταν για να μη συλληφθούν, κυριολεκτικά εκτός νόμου… «Το καλοκαίρι του ΄67, ήμασταν περίπου δεκαπέντε παράνομοι από τη Σπουδάζουσα…».
«Αναλάβαμε την ευθύνη ανασυγκρότησης της οργάνωσης», των νεολαίων που δεν είχαν συλληφθεί ή δεν διώκονταν. Ακόμη…
«Συναντήθηκα με τον Μίμη Μανωλάκο, γραμματέα της Σπουδάζουσας… Με τον Μπάμπη Θεοδωρίδη… Διαρκώς προσπαθούσαμε να διευρύνουμε τις επαφές μας… Δεν υπήρχε, πριν από τον “Ρήγα”, κάποια αντίστοιχη αντιδικτατορική οργάνωση να έρθουμε σε επαφή…».
«Προσπαθήσαμε να φτιάξουμε μια κοινή φοιτητική οργάνωση… Οι επαφές με την ηγεσία της [νεολαίας της “Ενώσεως Κέντρου”] ΕΔΗΝ δεν καρποφόρησαν. Μόνο ο Μανώλης Συμβουλάκης και κάποια μέλη της ΕΔΗΝ ήρθαν μαζί μας… Τα περίπου 300 αρχικά μέλη προέρχονταν κυρίως από την αριστερά…».
«Στην αρχή ενταχθήκαμε στο Πατριωτικό Μέτωπο (ΠΑΜ), την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση…». Στο πλαίσιο του ΠΑΜ «ενεργοποιούμασταν κι εμείς, με προκηρύξεις, μαγνητόφωνα, πλακάτ και άλλες δράσεις…».
«Γρήγορα φάνηκε πως το ΠΑΜ Νέων, με νέους προερχόμενους κυρίως από τη Νεολαία Λαμπράκη, ήταν τελικά ένα πολύ στενό πλαίσιο. Χρειαζόταν κάτι άλλο… Μια οργάνωση που θα απευθυνόταν σε σπουδαστές και ευρύτερα σε δημοκράτες νεολαίους … Με έντονο τον πατριωτικό χαρακτήρα του αντιδικτατορικού αγώνα και με το όραμα για μια νέα Ελλάδα…».
«Δύο ήταν οι καθοριστικές συναντήσεις για τη δημιουργία του “Ρήγα”. Στην πρώτη, τέλη Αυγούστου του ’67, αποφασίσαμε το όνομα. Η δεύτερη έγινε μέσα του Οκτώβρη, σε μια γκαρσονιέρα στην οδό Φολεγάνδρου, στην πλατεία Αμερικής. Τότε είχε έρθει και ο Τάκης Μπενάς από την ηγεσία του ΚΚΕ… Εκείνη τη μέρα δόθηκε και η πολιτική συγκατάθεση της ηγεσίας του ΚΚΕ…».
«Η υποδομή ήταν έτοιμη. Δράσεις ήδη είχαν ξεκινήσει. Σε λίγες μέρες ήταν έτοιμο και το κείμενο της ιδρυτικής διακήρυξης: “Οκτώ μήνες το μαύρο πέπλο του φασισμού σκεπάζει τον ουρανό της πατρίδας μας… Δολοφόνησαν και δολοφονούν… Bασάνιζαν και βασανίζουν… Ο ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ σας καλεί να ακολουθήσετε τη φωνή του χρέους και της τιμής, τη φωνή της συνείδησης…”».
Ο πρώτος ηγετικός πυρήνας του “Ρήγα” –Δεκέμβριος του 1967— αποτελέστηκε από 14 πρόσωπα, «το πρώτο Κεντρικό Συμβούλιο, που δεν συνήλθε, βέβαια, ποτέ σε ολομέλεια, καθώς ήμασταν σε συνθήκες παρανομίας και άγριας αστυνομοκρατίας»: Μίμης Μανωλάκος (γραμματέας), Θανάσης Αθανασίου (οργανωτικός υπεύθυνος), Νίκος Κιάος, Φρίντα Λιάππα, Αριστείδης Θεοδωρίδης (υπεύθυνοι για το Πανεπιστήμιο), Γιάννα Νικολίτσα, Κώστας Αγαπίου (υπεύθυνοι για το Πολυτεχνείο), Πόπη Τζεμπελίκου, Παύλος Κλαυδιανός (υπεύθυνοι για τις εξωπανεπιστημιακές σχολές), Κώστας Κωσταράκος (υπεύθυνος συνδικαλισμού), Γιάννης Καούνης (υπεύθυνος ομάδων δυναμικής δράσης), Δημήτρης Λογοθέτης (υπεύθυνος εκδοτικού μηχανισμού) και Νίκος Γιανναδάκης, «υπεύθυνος Νέας Οργάνωσης, μιας νόμιμης οργάνωσης που θα αντικαθιστούσε ή θα δρούσε παράλληλα με τον “Ρήγα”, με νέα παιδιά, άγνωστα στην Ασφάλεια… και μέσω αυτών να αναπτυχθεί το μαζικό κίνημα… Δεν καρποφόρησε. Τον έπιασαν πριν το καταφέρουμε…». Πρόεδρος ο Μανώλης Συμβουλάκης, «παλαιό στέλεχος του αγώνα, συνδικαλιστής του Κέντρου στη Γεωπονική Σχολή… Δυστυχώς τον χάσαμε το 1969, σε αεροπορικό δυστύχημα…», στα 25 του…
«Άρχισε να εκδίδεται ο “Θούριος” κι από ένα στενό της Κυψέλης ξεκίνησε μια δύσκολη προσπάθεια μαζικοποίησης του αγώνα… Διακλαδωθήκαμε σε όλες τις Σχολές στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Άρχισαν οι πρώτες δράσεις, τα συνθήματα στους τοίχους, για να τονιστεί ότι δεν είχαν γονατίσει όλοι… Την οργάνωση της αντιδικτατορικής δράσης στον σπουδαστικό χώρο, με στόχο να κρατήσει όσο γίνεται μια μικρή φλόγα αντίστασης, αυτό θέλαμε να πετύχουμε με τον “Ρήγα”…». Η αντίληψη για μια παράνομη αντιστασιακή οργάνωση «στο πλαίσιο ενός ευρύτερου φοιτητικού κινήματος με ζωηρό ενδιαφέρον για ζητήματα δημοκρατίας, δικαιωμάτων κ.λπ., πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία αντίστασης κατά της χούντας…».
«Τα κείμενα του “Ρήγα” είχαν μια ευρύτητα, μια ευλυγισία. Οι μορφές πάλης, κλασικές: προπαγάνδα με προκηρύξεις, συνθήματα στους τοίχους, τοποθέτηση μαγνητοφώνων στις αίθουσες διδασκαλίας, ώστε κατά την ώρα του μαθήματος να ακούγονται αντιδικτατορικά συνθήματα, διακηρύξεις… Με πρωταρχικό στόχο να δείξουν ότι υπάρχει αντίσταση, ότι ο κόσμος δεν το έβαλε κάτω, ότι βρίσκει τρόπους να αντιδρά. Ότι, παρά την καταστολή, τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια, υπάρχουν ομάδες και κινήσεις που αντιστέκονται. Αυτό, από μόνο του, έδινε κουράγιο και ελπίδα…».
«Ήμασταν χωρισμένοι σε ομάδες των τριών, όπου ο καθένας ήξερε μόνο άλλους δύο, ώστε αν κάποιος συλλαμβανόταν να γνωρίζει όσο γίνεται λιγότερους από την οργάνωση…». Στα ίχνη μιας συνωμοτικής παράδοσης δεκαετιών, «είχαμε ψευδώνυμα… Εγώ δεν γνώριζα το πραγματικό όνομα του καθοδηγητή μου, νόμιζα ότι τον λένε Στάθη, αλλά ήταν ο Αλέκος Φλαμπουράρης… Προσπαθούσαμε να παίρνουμε όσες προφυλάξεις μπορούσαμε… Δεν το καταφέρναμε πάντα, γιατί και νέοι και άπειροι ήμασταν, αλλά, κυρίως, ήμασταν γνωστοί στους ασφαλίτες από τα χρόνια της νομιμότητας…».
«Με συνέλαβαν ημέρα δίσεκτη, 29 Φεβρουαρίου του 1968. Έστριψα σε ένα στενό και έπεσα πάνω σε ασφαλίτες που με γνώριζαν από τη Σχολή… Με οδήγησαν στην Ασφάλεια. Άλλοι συνελήφθησαν μετά από παρακολούθηση. Αν εντόπιζαν κάποιον, δεν τον συνελάμβαναν αμέσως. Τον παρακολουθούσαν, θέλοντας να καταγράψουν τις κινήσεις και τις επαφές του, οπότε έβρισκαν κι άλλους…».
«Πιάστηκα στις 10 Απριλίου 1968, πηγαίνοντας να συναντηθώ με τον Νίκο Γιανναδάκη… Δεν ήξερα ότι τον είχαν συλλάβει μερικές ώρες νωρίτερα…».
«Το φόβο όταν σε πιάνουν, την αγωνία για την επόμενη στιγμή, να μπορέσεις να σταθείς δυνατότερος, τα γνώρισα και με διαπέρασε. Για την αγωνία του σώματος, για τον πόνο, τι θα μπορούσα να πω; Ίσως μόνο πως δεν υπάρχουν λέξεις όχι για να τον περιγράψεις, μα ούτε καν για να τον εγγράψεις στη μνήμη σου…».
Αθήνα, φθινόπωρο του ’68. Διαρκές Στρατοδικείο. Η πρώτη δίκη του «Ρήγα Φεραίου»: Θανάσης Αθανασίου (21 χρόνια), Νίκος Κιάος (21 χρόνια), Παύλος Κλαυδιανός (21 χρόνια), Νίκος Γιανναδάκης (21 χρόνια), Κώστας Καρυωτάκης (16 χρόνια), Κωστής Γιούργος (16 χρόνια), Ανδρέας Σαββάκης (14 χρόνια), Αντώνης Μαργαρίτης (14 χρόνια), Γιώργος Μποτζάκης (10 χρόνια), Αριστείδης Θεοδωρίδης (10 χρόνια), Νικηφόρος Σταματάκης (5 χρόνια), Βασίλης Σβανάς (3 χρόνια με αναστολή), Νίκος Μαργαρίτης (5 χρόνια με αναστολή), Φρίντα Λιάππα (6 χρόνια με αναστολή), «η μία από τις δυο κοπέλες συγκατηγορούμενές μας. Η άλλη, η Λάγια Γιούργου, η μικρότερή μας, 18 χρονών, κρίθηκε αθώα…».
«Σκέφτομαι, και όχι μόνο εγώ, ότι αυτή η δίκη υπήρξε η τελευταία της εποχής του Εμφυλίου, ότι αυτή σηματοδότησε το τέλος του. Τόσο ανελέητη υπήρξε…».
Τις πρώτες εκείνες μεγάλες συλλήψεις νέων στην Αθήνα το ’68, ακολούθησαν ανάλογες στη Θεσσαλονίκη. Μια μεγάλη ομάδα, νέοι και νέες μέλη του «Ρήγα», πιάστηκαν, βασανίστηκαν στην Ασφάλεια και στο Γ΄ Σώμα Στρατού, προφυλακίστηκαν στο Επταπύργιο και δικάστηκαν, μαζί με στελέχη του ΠΑΜ και το ΚΚΕ, στη γνωστή ως «Δίκη των 39», τον Μάιο του ’69. Οι ποινές ήταν και εδώ εξοντωτικές…
***
«Ο Ρήγας της πρώτης περιόδου, σε βαθιά παρανομία, κράτησε ψηλά το φρόνημα της αντίστασης, καθώς η δημιουργία αντιδικτατορικών συνειδήσεων σε όλη τη διάρκεια της χούντας είναι ίσως το σημαντικότερο πράγμα του αγώνα… Το να βγαίνει κάποιος στο δικαστήριο και να λέει “Δεν σας φοβάμαι, εσείς μας φοβάστε”, αυτό ήταν που έκανε τη διαφορά στις συνειδήσεις. Αυτό είναι που σας λέω πως ο Ρήγας ήταν μύθος…».**
*Ο τίτλος είναι δάνειο από το ποίημα του Σπύρου Σαρρή «Το μειδίαμα του Ρήγα Φεραίαου» (1968).
**Από κείμενο του Μιχάλη Σαμπατακάκη δημοσιευμένο στην «ΑΥΓΗ» στις 9 Ιουλίου 2004 με τίτλο «Το μειδίαμα του Ρήγα Φεραίου», σε απάντηση υποτιμητικού σχολίου του εισαγγελέα Ελ. Πατσή στη δίκη, τότε, του ΕΛΑ: «Τελικά, ο Ρήγας Φεραίος εκτός από αναγραφές στους τοίχους τι άλλο έκανε; Γιατί εγώ δεν θυμάμαι να έκανε τίποτε άλλο…»..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου