ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

Κου-Κλουξ-Κλαν - Βικιπαίδεια

Κου Κλουξ Κλαν - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

************************

 Η ΕΠΙΚΗ ΒΩΒΗ ΤΑΙΝΙΑ ΕΝΟΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ,

ΠΟΥ  ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ

ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ "ΥΠΕΡΟΧΗ" ΤΗΣ ΛΕΥΚΗΣ ΦΥΛΗΣ ΚΑΙ ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΚΟΥ ΚΛΟΥΞ ΚΛΑΝ

Η Γέννηση ενός Έθνους - Βικιπαίδεια

«H Γέννηση ενός Έθνους» - Εκατό χρόνια μετά διχάζει η «πιο ρατσιστική ταινία όλων των εποχών»

Είδε το φως της ημέρας πριν ακριβώς εκατό χρόνια, αλλά έναν αιώνα μετά η Γέννηση ενός Έθνους του Ντ.Γ.Γκρίφιθ, συνεχίζει να διχάζει όχι μόνο τους αφροαμερικανούς, αλλά ακόμη και τους λευκούς θεατές. 

Αυτό ισχυρίζεται σε εκτενές άρθρο του το BBC, που υποστηρίζει πως «έναν αιώνα μετά την προβολή του, η ταινία συνεχίζει να διαθέτει τη δύναμη τόσο να  μας συναρπάζει οπτικά, όσο και να μας αηδιάζει [με τα μηνύματα της]».

Η ταινίας τοποθετεί μεν στο κέντρο της αφήγησης της τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο που ξέσπασε στα μέσα του 19ου αιώνα, ωστόσο πραγματεύεται κι άλλα γεγονότα, όπως την εξέγερση των μαύρων σκλάβων στον αμερικανικό Νότο, αλλά και την ίδρυση -και δράση- της περιβόητης οργάνωσης Κου Κλουξ Κλαν από λευκούς που προβάλλουν την «λευκή υπεροχή» έναντι των μαύρων πληθυσμών. 

Το πρόβλημα, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι πως ο Γκρίφιθ δεν διστάζει να απεικονίσει τους νέγρους σκλάβους ως συλλήβδην εγκληματίες και βιαστές, ενώ τα μέλη της Κου Κλουξ Κλαν απεικονίζονται περίπου ως «σωτήρες» που σώζουν τις ΗΠΑ από τον «μαύρο» κίνδυνο. Μάλιστα, τους νέγρους ήρωες της ταινίας υποδύονται λευκοί ηθοποιοί, που τους έχουν βάψει μαύρους για τις ανάγκες του ρόλου τους. 

«Η ταινία υπήρξε ουσιαστικά το πρώτο μπλοκμπάστερ [εμπορική ταινία] της κινηματογραφικής ιστορίας» εξηγεί ο Αλαν Ράις, καθηγητής στο Ινστιτούτο Έρευνας Μαύρου Ατλαντικού (IBAR) στο Πανεπιστήμιο του Κεντρικού Λάνκασιρ στη Βρετανία κι ειδικός επί της συγκεκριμένης ταινίας. 

«Ωστόσο, η ταινία παρουσιάζει με επικίνδυνο τρόπο κάποια φυλετικά στερεότυπα. Λόγου χάρη, στην σκηνή του λιντσαρίσματος ενός μαύρου, το θύμα παρουσιάζεται σχεδόν στερεοτυπικά ως ένας συλλήβδην βιαστής που επιθυμεί να κακοποιήσει σεξουαλικά μια λευκή γυναίκα, δίνοντας όλα τα λάθος φυλετικά μηνύματα», προσθέτει ο Ράις, ενώ στο πλευρό του συντάσσεται και η Έλεν Σκοτ, συγγραφέας του βιβλίου Cinema Civil Rights (Τα πολιτικά δικαιώματα στο σινεμά). 

«Η ταινία είναι ένα από τα πιο ρατσιστικά φιλμ που έχουν γυριστεί ποτέ καθώς παρουσιάζει το λιντσάρισμα των μαύρων ως κάτι θετικό! Η ρητορική της ταινίας υπονοεί πως σε κάποιους μαύρους τους αξίζει να πέσουν θύμα λιντσαρίσματος» λέει η Σκοτ. 

«Η ταινία δεν θα μπορούσε να είναι πιο λανθασμένη [στα μηνύματα που θέλει να περάσει]», προσθέτει ο κριτικός κινηματογράφου Πολ Μακγιούαν, «καθώς υποστηρίζει πως η απονομή πολιτικών δικαιωμάτων στους νέγρους υπήρξε ένα τεράστιο ιστορικό λάθος και πως η «ευγενική» δύναμη της Κου Κλουξ Κλαν ιδρύθηκε προκειμένου να «διορθώσει» το λάθος αυτό και να σώσει τις ΗΠΑ. Επίσης, απεικονίζει τους μαύρους πολιτικούς στη Νότια Καρολίνα ως κτηνώδη πλάσματα που τους μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να τρώνε τηγανητό κοτόπουλο και μπανάνες και να «ζαχαρώνουν» λευκές γυναίκες». 

Τέλος, ο Μακγιούαν επισημαίνει με νόημα πως «η ταινία βοήθησε στην επανεμφάνιση της Κου Κλουξ Κλαν, μιας οργάνωσης που ήταν ανενεργή μέχρι το 1915, αλλά η προβολή της ταινίας την βοήθησε να επαναδραστηριοποιηθεί».

Το άρθρο αναφέρεται και στα θετικά της ταινίας, όπως το γεγονός πως η «Γέννηση ενός Έθνους» θεωρείται ως η πρώτη ταινία του αμερικανικού σινεμά όπου συναντούμε πρωτοποριακές κινήσεις της κάμερας, διαφορετικές γωνίες λήψης, μακρινό, μέσο και κοντινό πλάνο, χρήση γκρο πλαν, αλλαγές στους φωτισμούς λήψεων, άψογο μοντάζ, αλλά και «ντεκουπάζ» στην αφήγηση. 

«Μιλάμε για μια επαναστατική ταινία, με καθαρά τεχνικούς κινηματογραφικούς όρους: οι νυχτερινές λήψεις, τα πανοραμικά πλάνα, το μοντάζ και οι σκηνές μάχης επηρέασαν δεκάδες άλλες μελλοντικές ταινίες όπως τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών και το Μπρέιβχαρτ», καταλήγει ο Ράις. Ωστόσο, η «Γέννηση ενός Έθνους» έχει μείνει στην ιστορία κυρίως για τα μισαλλόδοξα μηνύματα που -συνειδητά ή υποσυνείδητα- περνάει. 

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης με τη σειρά του, θέλοντας να διαψεύσει τη ρετσινιά του «ρατσιστή» που του απέδωσαν, σκηνοθέτησε την επόμενη κιόλας χρονιά (1916) την ταινία «Μισαλλοδοξία», με στόχο να αντικρούσει τους χαρακτηρισμούς. 

Βέβαια, κάποιος εδώ θα μπορούσε να υποστηρίξει πως ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται ο μαύρος πληθυσμός στο σινεμά δεν έχει αλλάξει τόσο… δραματικά (τηρουμένων των αναλογιών) από το 1915 μέχρι το 2015: με επιστολή που έστειλε στους «Times» την επομένη της τελετής των Όσκαρ του 2011, ο αφροαμερικανός ηθοποιός Σάμιουελ Λ. Τζάκσον αναρωτιόταν γιατί κανείς μαύρος ηθοποιός δεν επιλέχθηκε να παρουσιάσει ένα βραβείο στο μεγαλύτερο κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς. 

«Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει ούτε ένας μαύρος ηθοποιός στο Χόλιγουντ που να είναι ικανός να διαβάσει έναν αυτόματο υποβολέα ή να ταιριάζει στο νεανικό δημογραφικό κοινό που επιχειρούν να προσεγγίσουν τα Όσκαρ» ήταν το ειρωνικό σχόλιο του Τζάκσον.

Newsroom ΔΟΛ