Υπνου εγκώμιον
ΦΩΤΟ: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΑΣΑΡΓΙΩΤΑΚΗ
Το γεγονός ότι οι άνθρωποι σ'
όλο τον κόσμο αποφάσισαν να συμπεριλάβουν στο ημερολόγιό τους μία ημέρα
–συγκεκριμένα τη χθεσινή, 21η Μαρτίου – για να τιμήσουν τον ύπνο, είναι
πραγματικά παράδοξο.
Από την άλλη όμως, αν αναλογιστούμε ότι ο ύπνος -ως φυσιολογική διαδικασία αναζωογόνησης του οργανισμού- έχει τεράστια σημασία για την επιβίωσή μας, γιατί επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα, τη σωματική και διανοητική μας υγεία, τότε καταλαβαίνουμε την αναγκαιότητα καθιέρωσης της συγκεκριμένης ημέρας.
«Τις μισές μέρες μας τις περνάμε στη σκιά της γης κι ο αδερφός του θανάτου, ο ύπνος, αρπάζει το ένα τρίτο της ζωής μας», έγραφε τον 17ο αιώνα ο Αγγλος συγγραφέας Thomas Browne, δηλώνοντας την άρρηκτη σύνδεση του ύπνου με τη ζωή μας και ταυτόχρονα τη συγγένειά του με τον θάνατο.
Τις απαρχές αυτής της συγγένειας τις συναντούμε στην ελληνική μυθολογία. Ο Υπνος, όπως και ο δίδυμος αδερφός του, ο Θάνατος, είναι τα παιδιά της Νύχτας, οι δαίμονες, που εξουσιάζουν θεούς και ανθρώπους και αποφασίζουν γι' αυτούς.
Κι αν ο Θάνατος είναι αυτός που «κλέβει ύπουλα και βίαια» τις ανθρώπινες ψυχές, για να περάσουν τις πύλες του Κάτω Κόσμου σ' ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή, ο Υπνος, ραντίζοντας τους θνητούς μ' ένα κλαδί μουσκεμένο απ' τη δροσιά της λήθης και σκορπίζοντας από ένα κέρας υπνωτικούς χυμούς -τα όνειρα- τους ταξιδεύει σε κόσμους άγνωστους και μυστηριακούς.
Σε τέτοιους ονειρικούς κόσμους, στην αρχαιότητα, μεταφέρονταν μέσω της «εγκοιμήσεως» οι ασθενείς, που φιλοξενούνταν τις νύχτες στους ναούς του Ασκληπιού, τα Ασκληπιεία, για να θεραπευτούν. Κατά τη διάρκεια του ύπνου τους –πάντα ύστερα από διάφορες τελετές εξαγνισμού- ο θεός τούς έστελνε ένα «αποκαλυπτικό όνειρο» και οι ιερείς, ερμηνεύοντας τα σύμβολα και τα σημάδια του ονείρου, έβρισκαν τον τρόπο θεραπείας για κάθε νόσημα.
Με άλλα λόγια, τα όνειρα λειτουργούσαν θεραπευτικά και λυτρωτικά, δημιουργώντας μια γέφυρα ανάμεσα στο πραγματικό και το κοσμογονικό. Μόνο που η γλώσσα των ονείρων, συμβολική και εικονική, έπρεπε να «αποκρυπτογραφηθεί» από ανθρώπους κατάλληλα εκπαιδευμένους, να μεταπλαστεί σε λέξεις και να μετουσιωθεί σε σημασίες και νοήματα, ώστε να γίνει αντιληπτή απ' τους πολλούς.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Φρόιντ, εκμεταλλευόμενος τους μύθους και τις δοξασίες του παρελθόντος, αναζήτησε στην ανάλυση και ερμηνεία των ονείρων την ψυχοθεραπευτική μέθοδο θεραπείας των ασθενών του.
Στο βιβλίο του «Ερμηνεία των Ονείρων» ήταν ο πρώτος που μίλησε για τη «συμβολική γλώσσα του ασυνείδητου» απ' όπου πηγάζουν τα όνειρά μας, μια «γλώσσα» που συγκροτείται από καταπιεσμένες και ανομολόγητες σκέψεις, ανάγκες και επιθυμίες.
Σήμερα, διευρύνοντας τις αναζητήσεις μας, μπορούμε να μιλήσουμε για «ποιητικούς σχηματισμούς» των ονείρων, απ' τη στιγμή που αναγνωρίζουμε μια «αδιάρρηκτη ανάμειξη» του ονειρικού-φαντασιακού με το πραγματικό στην ποιητική δημιουργία.
«Ψίθυροι και γέλια χαμηλόφωνα ανάμεσα σε φύλλα και πόδια βιαστικά· στα βάθη του ύπνου, όπου σμίγουν όλα τα νερά», γράφει ο Τόμας Ελιοτ στην «Ερημη Χώρα», αναγνωρίζοντας ότι η ποίηση διαμορφώνεται στις «υπόγειες στοές του ονείρου», στα βάθη του ύπνου, όπου «σμίγουν τα νερά της μνήμης και του χρόνου», γίνονται ποτάμι που εκβάλλει και μας κατακλύζει αενάως.
Ισως, λοιπόν, δεν είναι άτοπο ότι την ίδια μέρα που οι άνθρωποι θέσπισαν στο παγκόσμιο ημερολόγιο να τιμήσουν τον ύπνο, αποφάσισαν να τιμήσουν και την ποίηση, αυτήν που μας κάνει «να βλέπουμε ότι ο θάνατος είναι ύπνος, το δειλινό ένα χρυσάφι μελαγχολικό, αυτή είναι η ποίηση η αθάνατη κι ασήμαντη» που «μέσα της όλοι μεγαλώνουμε».
*σκηνοθέτρια- παραγωγός
Από την άλλη όμως, αν αναλογιστούμε ότι ο ύπνος -ως φυσιολογική διαδικασία αναζωογόνησης του οργανισμού- έχει τεράστια σημασία για την επιβίωσή μας, γιατί επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα, τη σωματική και διανοητική μας υγεία, τότε καταλαβαίνουμε την αναγκαιότητα καθιέρωσης της συγκεκριμένης ημέρας.
«Τις μισές μέρες μας τις περνάμε στη σκιά της γης κι ο αδερφός του θανάτου, ο ύπνος, αρπάζει το ένα τρίτο της ζωής μας», έγραφε τον 17ο αιώνα ο Αγγλος συγγραφέας Thomas Browne, δηλώνοντας την άρρηκτη σύνδεση του ύπνου με τη ζωή μας και ταυτόχρονα τη συγγένειά του με τον θάνατο.
Τις απαρχές αυτής της συγγένειας τις συναντούμε στην ελληνική μυθολογία. Ο Υπνος, όπως και ο δίδυμος αδερφός του, ο Θάνατος, είναι τα παιδιά της Νύχτας, οι δαίμονες, που εξουσιάζουν θεούς και ανθρώπους και αποφασίζουν γι' αυτούς.
Κι αν ο Θάνατος είναι αυτός που «κλέβει ύπουλα και βίαια» τις ανθρώπινες ψυχές, για να περάσουν τις πύλες του Κάτω Κόσμου σ' ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή, ο Υπνος, ραντίζοντας τους θνητούς μ' ένα κλαδί μουσκεμένο απ' τη δροσιά της λήθης και σκορπίζοντας από ένα κέρας υπνωτικούς χυμούς -τα όνειρα- τους ταξιδεύει σε κόσμους άγνωστους και μυστηριακούς.
Σε τέτοιους ονειρικούς κόσμους, στην αρχαιότητα, μεταφέρονταν μέσω της «εγκοιμήσεως» οι ασθενείς, που φιλοξενούνταν τις νύχτες στους ναούς του Ασκληπιού, τα Ασκληπιεία, για να θεραπευτούν. Κατά τη διάρκεια του ύπνου τους –πάντα ύστερα από διάφορες τελετές εξαγνισμού- ο θεός τούς έστελνε ένα «αποκαλυπτικό όνειρο» και οι ιερείς, ερμηνεύοντας τα σύμβολα και τα σημάδια του ονείρου, έβρισκαν τον τρόπο θεραπείας για κάθε νόσημα.
Με άλλα λόγια, τα όνειρα λειτουργούσαν θεραπευτικά και λυτρωτικά, δημιουργώντας μια γέφυρα ανάμεσα στο πραγματικό και το κοσμογονικό. Μόνο που η γλώσσα των ονείρων, συμβολική και εικονική, έπρεπε να «αποκρυπτογραφηθεί» από ανθρώπους κατάλληλα εκπαιδευμένους, να μεταπλαστεί σε λέξεις και να μετουσιωθεί σε σημασίες και νοήματα, ώστε να γίνει αντιληπτή απ' τους πολλούς.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Φρόιντ, εκμεταλλευόμενος τους μύθους και τις δοξασίες του παρελθόντος, αναζήτησε στην ανάλυση και ερμηνεία των ονείρων την ψυχοθεραπευτική μέθοδο θεραπείας των ασθενών του.
Στο βιβλίο του «Ερμηνεία των Ονείρων» ήταν ο πρώτος που μίλησε για τη «συμβολική γλώσσα του ασυνείδητου» απ' όπου πηγάζουν τα όνειρά μας, μια «γλώσσα» που συγκροτείται από καταπιεσμένες και ανομολόγητες σκέψεις, ανάγκες και επιθυμίες.
Σήμερα, διευρύνοντας τις αναζητήσεις μας, μπορούμε να μιλήσουμε για «ποιητικούς σχηματισμούς» των ονείρων, απ' τη στιγμή που αναγνωρίζουμε μια «αδιάρρηκτη ανάμειξη» του ονειρικού-φαντασιακού με το πραγματικό στην ποιητική δημιουργία.
«Ψίθυροι και γέλια χαμηλόφωνα ανάμεσα σε φύλλα και πόδια βιαστικά· στα βάθη του ύπνου, όπου σμίγουν όλα τα νερά», γράφει ο Τόμας Ελιοτ στην «Ερημη Χώρα», αναγνωρίζοντας ότι η ποίηση διαμορφώνεται στις «υπόγειες στοές του ονείρου», στα βάθη του ύπνου, όπου «σμίγουν τα νερά της μνήμης και του χρόνου», γίνονται ποτάμι που εκβάλλει και μας κατακλύζει αενάως.
Ισως, λοιπόν, δεν είναι άτοπο ότι την ίδια μέρα που οι άνθρωποι θέσπισαν στο παγκόσμιο ημερολόγιο να τιμήσουν τον ύπνο, αποφάσισαν να τιμήσουν και την ποίηση, αυτήν που μας κάνει «να βλέπουμε ότι ο θάνατος είναι ύπνος, το δειλινό ένα χρυσάφι μελαγχολικό, αυτή είναι η ποίηση η αθάνατη κι ασήμαντη» που «μέσα της όλοι μεγαλώνουμε».
*σκηνοθέτρια- παραγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου