Μια δικαστική απόφαση μείζονος σημασίας για το περιβάλλον

Τα έκτροπα της εκτροπής του Αχελώου να μην μείνουν στο συρτάρι

 

ΚΩΣΤΑΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ

Πηγή:Matrix24, 7/2/14

 

Η απόφαση του ΣτΕ πριν από λίγες μέρες κλείνει οριστικά την πόρτα στην εκτροπή του Αχελώου, δικαιώνοντας έτσι τις διεκδικήσεις ενός οικολογικού κινήματος που πάλεψε για πάνω από δύο δεκαετίες για το αυτονόητο, δηλαδή για να μην καταστραφεί ένας τεράστιος φυσικός πλούτος. Πρόκειται για μια περιβαλλοντική αναλαμπή που έρχεται στην γκρι περιβαλλοντική ειδησεογραφία – πραγματικότητα που βιώνουμε με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνια και θα ήταν ευχή η απόφαση αυτή να αποτελέσει αφετηρία για οικολογικά και κοινωνικά βιώσιμες γεωργικές πολιτικές και πρακτικές.

Πως φτάσαμε ως εδώ;
Η ιστορία των σχεδίων για την εκτροπή του Αχελώου, συνοψίζεται ως εξής: οι ελληνικές κυβερνήσεις επεδίωκαν να αλλάξουν τη ροή του ποταμού με στόχο μέρος της εκβολής του να καταλήξει στο θεσσαλικό κάμπο. Το έργο διαχρονικά παρουσιάστηκε στους Θεσσαλούς  ως η λύση για τις υπαρκτές μεγάλες ανάγκες της άρδευσης των χωραφιών που εξαιτίας των διαχειριστικών σχεδίων που ακολουθούνται τα τελευταία χρόνια εντείνονται.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2012 μια σημαντική είδηση πέρασε χωρίς να κάνει ιδιαίτερο θόρυβο. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) απάντησε στα ερωτήματα που του τέθηκαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) για την υπόθεση της εκτροπής του Αχελώου. Όπως προκύπτει από την απόφαση του ΔΕΕ, η εκτροπή, με τον τρόπο που σχεδιάστηκε και εγκρίθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το 2006 (περίοδος Σουφλιά), παραβιάζει την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία. Το σχέδιο εκτροπής, το οποίο εγκρίθηκε με νόμο που ψηφίστηκε από τη Βουλή το 2006 (ν. 3481/2006), βασιζόταν σε ανεπαρκή και ανεπίκαιρα στοιχεία και αγνοούσε τις ελάχιστες νομικές απαιτήσεις για τη διαχείριση των υδάτων. Το ΔΕΕ έκρινε επίσης ότι είναι ανεπίτρεπτη η περιβαλλοντική μελέτη του έργου, καθώς στηριζόταν σε ανεπίκαιρα και αναξιόπιστα στοιχεία για τις συντελούμενες επεμβάσεις σε περιοχές Natura 2000 και για τον σκοπό του έργου, δηλαδή την άρδευση του θεσσαλικού κάμπου.
Πρόκειται για δικαστική απόφαση ιστορικής σημασίας, που κάνει δεκτούς όλους τους λόγους που είχαν προβάλει οι οργανώσεις και οι φορείς που αντιτίθενται στην εκτροπή, για παραβίαση του άρθρου 24 του Συντάγματος, παραβίαση της κοινοτικής Οδηγίας για τα ύδατα, για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τους οικοτόπους και τα είδη και παραβίαση της Σύμβασης της Γρανάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Παράλογο, κακοσχεδιασμένο, περιβαλλοντικά και κοινωνικά επιζήμιο έργο
Ποια όμως είναι τα τεκμηριωμένα οφέλη του έργου, για τα οποία θα «άξιζε» να πληρώσουμε ένα τέτοιο περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος; Δεν υπάρχει ούτε μια μελέτη που να αποδεικνύει ότι το έργο θα λύσει πράγματι το πρόβλημα της λειψυδρίας στο θεσσαλικό κάμπο. Είναι ενδεικτικό ότι ο σχεδιασμός της εκτροπής άλλαξε πολλές φορές: αρχικά ήταν για 1.200.000.000 κυβικά μέτρα νερού, ποσότητα που στη συνέχεια μειώθηκε στο μισό και, πριν λίγα χρόνια, μόλις στο ένα πέμπτο της αρχικής πρόβλεψης.
Ακυρώθηκε ένα παράλογο, κακοσχεδιασμένο, περιβαλλοντικά και κοινωνικά επιζήμιο έργο που υποστηρίχθηκε διαχρονικά από όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας, εκτός του ΣΥΡΙΖΑ και πιο πριν του ΣΥΝ, το οποίο έχει επιβαρύνει την ελληνική οικονομία με άγνωστο ποσό δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα ερωτήματα και η αγανάκτηση για την τεράστια οικονομική ζημιά που έχει υποστεί η χώρα από τα έργα που έχουν εκτελεστεί μέχρι σήμερα δεν μπορεί και δεν πρέπει να μείνουν αναπάντητα. Επιβάλλεται να αναζητηθούν οι ευθύνες όσων προσπάθησαν να επιβάλουν για δεκαετίες την αδιέξοδη επιλογή της εκτροπής του Αχελώου – ευθύνες πολιτικές, αλλά και διαχειριστικές για το πώς διατέθηκαν τεράστια χρηματικά ποσά για ένα έωλο σχέδιο.
Ακυρώθηκε μια «μεγάλη ιδέα» που κατασπατάλησε πολύτιμους οικονομικούς πόρους και πάνω στην οποία κερδοσκόπησαν πολιτικά στο παρελθόν κυβερνήσεις και τοπικοί παράγοντες. Με δικαιολογία την αναμονή της εκτροπής του Αχελώου, δεν προωθήθηκαν εναλλακτικά έργα μικρής κλίμακας για την εξοικονόμηση, ορθή διαχείριση και εξυγίανση των υδάτων στη Θεσσαλία, χάθηκε πολύτιμος χρόνος, προκλήθηκε μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Δημιουργία οικολογικού – αναπτυξιακού συμβολαίου για την έξοδο από την κρίση
Η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας και η αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού κάνουν πιο επιτακτική και πιο επίκαιρη από ποτέ μια σε βάθος συζήτηση για το παραγωγικό πρότυπο της χώρας, για την ανασυγκρότηση της αγροτικής παραγωγής, την αξιοποίηση των φυσικών πόρων στο πλαίσιο της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης. Η μεταφορά υδάτινων πόρων από τη δυτική στην ανατολική Ελλάδα με δεδομένη την κλιματική αλλαγή, τις αλλαγές στις βροχοπτώσεις, τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και την αντανάκλασή τους στην «πραγματική οικονομία» μεσομακροπρόθεσμα θα δημιουργούσε πολύ περισσότερα προβλήματα απ’ όσα υποτίθεται ότι ήθελε να λύσει.
Η οικονομική και η οικολογική κρίση διαπλέκονται με ολέθριες συνέπειες για τις κοινωνίες. Επιβάλλεται η δημιουργία ενός οικολογικού – αναπτυξιακού κοινωνικού συμβολαίου για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Η ανάγκη για οικολογική ανασυγκρότηση της οικονομίας, απαιτεί νέο πρότυπο  για την κοινωνική οργάνωση, την  κατανάλωση, την παραγωγή, την εργασία  και την αλληλεγγύη μεταξύ των  γενεών. Η περιβαλλοντική κρίση συμπυκνώνει όλες τις αντιφάσεις ενός στρεβλού αναπτυξιακού προτύπου που κυριάρχησε στη χώρα μας και όχι μόνο.
twitter: @CZachariadis
* Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι βιολόγος – περιβαλλοντολόγος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ.