Ιωβηλαίο

Ιωβηλαίο

του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη*

«Η πόλη κινείται στο μεταίχμιο ενός παγιωμένου παρελθόντος, ενός ρευστού παρόντος και ενός ανοιχτού μέλλοντος», γράφουν στη συλλογική μονογραφία «Η Θεσσαλονίκη στο μεταίχμιο», τρεις γνωστοί πανεπιστημιακοί που την επιμελήθηκαν.
Αυτό το «ασταθές αλλά γοητευτικό πεδίο των συνεχών αλλαγών της πόλης», την αδιάσπαστη σχέση ανάμεσα στο χώρο και τη μνήμη, πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να αναδείξουμε εν όψει των πανηγυρισμών για το «ιωβηλαίο» της Θεσσαλονίκης, τα εκατό χρόνια από την ενσωμάτωσή της στον «εθνικό κορμό» το 1912.
«Τα σπίτια φτιάχνουν ένα άστυ, αλλά οι πολίτες φτιάχνουν μια πόλη», έγραφε ο Ρουσώ, απαντώντας σε όσους ήθελαν τις πόλεις σύμβολα της συγκεντρωτικής-δεσποτικής εξουσίας, ένα συνονθύλευμα δομών, και όχι μια σύνθεση λειτουργιών που αλληλεπιδρούν, μια «πόλωση» παράδοσης και κουλτούρας.
Είναι γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές που εγκαταστάθηκαν στην πόλη στην αρχή σεβάστηκαν το πολυεθνοτικό της στοιχείο και προσπάθησαν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του. Διατήρησαν μάλιστα το μουσουλμάνο δήμαρχο έως το 1916, ο οποίος επανέκαμψε μεταξύ 1920-22.
Η πυρκαγιά-ορόσημο του 1917, οι εθνικές εκκαθαρίσεις στα Βαλκάνια, ο μεγάλος ξεριζωμός του 1922, η γενοκτονία των Εβραίων και των Ρομά, η μετατροπή της πόλης σε έδρα του ΝΑΤΟ και ορμητήριο του 6ου Στόλου την ψυχροπολεμική περίοδο, οι πολιτικές δολοφονίες, σηματοδοτούν το τέλος του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της και τη στροφή της προς μια μονόχνωτη «εθνική ομοιογένεια» που την απομονώνει από το φυσικό, βαλκανικό της περιβάλλον. Η εργολαβική απληστία και η πολεοδομική αυθαιρεσία της δεκαετίας του ΄60 και εφεξής ολοκληρώνουν την κακοήθη μετάλλαξη της Θεσσαλονίκης σε μια τερατούπολη που μας πληγώνει.
Το συντηρητικό κατεστημένο της πόλης πριμοδότησε με την εθνικιστική του ρητορεία και πρακτική μια μονοδιάστατη εικόνα της πόλης, αναδεικνύοντας κατ’ αποκλειστικότητα μνημεία της κλασικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, αδιαφορώντας για το πρόσφατο, σκληρό παρελθόν της και για τη διαφύλαξη της ιστορικής της συνέχειας. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η Αντιφασιστική και η Αντιδικτατορική Αντίσταση, παρά το βαρύ τους αποτύπωμα στο σώμα της πόλης, παραμένουν άστεγες και άπορες!
Τα «εκατόχρονα» της πόλης πρέπει να γίνουν αφορμή όχι για ανέξοδα εθνικιστικά παραληρήματα και πολυέξοδες φιέστες, αλλά για να δούμε «χωρίς κόμπλεξ τα λάθη του παρελθόντος και να καθορίσουμε με ρεαλισμό και εξωστρέφεια το μέλλον και το ρόλο της Θεσσαλονίκης στον 21ο αιώνα», όπως καίρια επισημαίνει ο Χ. Ζαφείρης (ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ, 24/5/09).

ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ, «Επωνύμως», 8/6/09

*Δημοτικός σύμβουλος Δήμου Θεσσαλονίκης (tmitafidis@gmail.com)