ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥ ΚΥΡΟΥ

Επιστολή του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005),

που εστάλη στο περιοδικό Νέα Εστία
και βρέθηκε στο αρχείο του φίλου του ποιητή
και μεταφραστή Κλείτου Κύρου (1921-2006).

[Αρχείο ΕΛΙΑ]

(β΄ μέρος)

[συνέχεια από το προηγούμενο]

α) Ο κύκλος του "Κοχλία" συγκεντρώνει προσωπικότητες που ξεπέρασαν από καιρό
τα όρια της πόλης μας, σαν τον Γ. Θέμελη, τη Ζωή Καρέλλη, το Γ. Δέλλιο, τον Ν. Γ. Πεντζίκη. Παράλληλα κινούνται οι νεώτεροι Βαρβιτσιώτης, Στογιαννίδης, Κιτσόπουλος κ.α.
Μ' όλες τις αντιρρήσεις που μπορεί να προκαλέσει η φανατική προσήλωση σε μια μορφή
έκφρασης ποτισμένης από έναν άκρατο υποκειμενισμό, στο βάθος κανείς δεν μπορεί ν' αρνηθεί πως μέσα στην ιδιοτυπία του ο "Κοχλίας" στέκει μια παραδειγματικά πολιτισμένη
προσπάθεια στα Γράμματά μας.
β) Οι ¨Μορφές" και τα "Μακεδονικά Γράμματα", καθαρά επαρχιακά φύλλα, δεν φτάνουν
βέβαια σε αξιόλογα αισθητικά αποτελέσματα. Συντηρητικά και στη μορφή και στο περιεχόμενό τους, συγκεντρώνουν πεζογράφους και στιχουργούς συνεχιστές της πρωτοπολεμικής παράδοσης, με σποραδικά δείγματα προσωπικής αναζήτησης και ανησυχίας. Ανάμεσά τους ο Β. Δεδούσης, ο Κ. Μαρινάκης, ο Μπ. Νίντας, ο Ηλίας Κατσουγιάννης, ο Άνθος Πωγωνίτης, η Χρ. Ζιτσαία. Πιο αξιοπρόσεχτες οι προσπάθειες που καταβάλλονται από τα δύο αυτά περιοδικά για μια επαφή του πλατύτερου κοινού με την πνευματική ζωή (διαλέξεις, διαγωνισμοί κτλ.).
γ) Μια ομάδα νέων- χωρίς εκφραστικό περιοδικό όργανο- με πρωτοποριακές τάσεις τραβά σε μια πιο συγχρονισμένη και ουσιαστική αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων της ζωής και της τέχνης. Οι Άνθος Φιλητάς, Θ. Φωτιάδης, Μ. Αναγνωστάκης, Κλ. Κύρου, Γ. Καφταντζής έχουν συγκεντρώσει μέρος απ' την δουλειά τους. Ο Π. Θασίτης , ο Ν. Νικολαΐδης δημοσιεύουν σε περιοδικά της Αθήνας ( Ελεύθερα Γράμματα, Φοίνικας κτλ.).
Έξω από τους τρεις αυτούς ομίλους - ας τους πούμε έτσι- που συνδέονται από κοινές αντιλήψεις και κατευθύνσεις, εμφανίζεται πολύ σπάνια ο Γ. Βαφόπουλος σε Αθηναϊκά περιοδικά και συχνότερα ο κριτικός Σπανδωνίδης με άρθρα και μελέτες του.
Δεν ξέρω αν διαφωνεί σ' όλα αυτά ο κ. Κ. Γ. Ζωγραφάκης. Είμαι πρόθυμος να ακούσω τις αντιρρήσεις του. Νομίζω πως αυτή τη στιγμή η Θεσσαλονίκη περικλείνει μέσα της δυνάμεις δημιουργικές που με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να τις υποτιμήσουμε, δυνάμεις πανελλήνιας αξίας που ίσως το μόνο τους μειονέχτημα είναι πως δεν έχουν το χάρισμα του θορυβοποιού και του αυτοδιαφημιζόμενου , χάρισμα που εξασφαλίζει , ως ένα σημείο, την καθιέρωση και την επιβολή, τουλάχιστον στα λογοτεχνικά αθηναϊκά σαλόνια.
Ας λείπουν , λοιπόν, οι συγκαταβατικότητες και τα συμβατικά λόγια. Να προβάλλουμε εκείνο που έχουμε, να αγνοήσουμε κάθε τι που δεν αξίζει, κι όλα αυτά με την πρεπούμενη σοβαρότητα κι όχι με το ύφος των πτωχών συγγενών στο τραπέζι που μας καλεί η Ελληνική πνευματική ζωή.

Με τιμή
Δήμος Κρητικός

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

α. Η χρήση του ψευδωνύμου Δήμος Κρητικός εκ μέρους του Αναγνωστάκη
δεν ξενίζει. Βασικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιστολή
γράφεται στην πιο κρίσιμη καμπή του Εμφυλίου, κατά τον οποίο ο
ποιητής, παρά την κατηγορηματική άρνηση προς το κόμμα του
να καταφύγει στο Βουνό, βρίσκεται στο πλευρό των αριστερών.
Η χρήση του ψευδωνύμου
υπαγορεύθηκε, επιπρόσθετα, κατά τη γνώμη μας, και για τον
απλούστατο λόγο ότι ανάμεσα στην ομάδα των κατανομαζόμενων
λογοτεχνών έχει συγκαταλέξει και τον εαυτό του.

β. Η αξιολογικού χαρακτήρα αναφορές του Αναγνωστάκη
στους τρεις ευδιάκριτους
λογοτεχνικούς κύκλους τις πόλης διακρίνονται
από εκπλήσσουσα ευθυκρισία και αποτελούν σήμερα
κοινό τόπο για τους μελετητές της πνευματικής ζωής της πόλης.

γ. Είναι προς τιμή του νεαρού διανοουμένου που, ενώ δεν
αποκρύπτει την αντίθεσή του (αισθητική και πολιτική) προς
τις δύο πρώτες ομάδες των "αστών" (δικός μας ο όρος )
λογοτεχνών της πόλης, δε φείδεται καλών λόγων για την ποιότητα
των κειμένων του κύκλου του Κοχλία.