Το κόμμα – εταιρεία και η πολιτική ως «business as usual»
Σοφία ΒιδάληΚαθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής
Σχολή Κοινωνικών Επιστημών /Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Πάντειο ΠανεπιστήμιοΑνεξαρτήτως του πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στον ΣΥΡΙΖΑ -ΠΣ, είναι βέβαιο ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός μάλλον υποδειγματικού ιστορικού «πειράματος», στο πλαίσιο του οποίου αλλάζει η ουσία της πολιτικής και η λειτουργία του κομματικού συστήματος, όπως την ξέραμε για πάνω από 120 περίπου χρόνια.
Διότι οι εκλογές στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν αφορούν μόνο το ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, αλλά αποτελούν ενδεχομένως τη μήτρα για την αναπαραγωγή ενός κομματικού μοντέλου στη χώρα μας.
Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του νέου για την Ελλάδα υποδείγματος αποκαλύπτονται στα επιμέρους στοιχεία των αλλαγών που έχουν επέλθει ήδη στο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και άλλων που θα προκύψουν και στο μέλλον, εάν ευδοκιμήσει η εκλογή Κασελάκη. Πρόκειται για αλλαγές που έχουν ήδη περιγραφεί από πλήθος δημοσιευμάτων και τοποθετήσεων. Όμως όλα μαζί συνθέτουν ένα διαφορετικό αφήγημα.
Το νέου τύπου κόμμα, τα μέλη, ο αρχηγός
Καταρχάς, βασικό χαρακτηριστικό του υποδείγματος που εκτυλίσσεται ενώπιον μας είναι η απαξίωση της κομματικής ένταξης με τρόπο διαφορετικό από ότι συνέβαινε μέχρι τώρα: δεν έχει σημασία αν είσαι ή δεν ήσουν μέχρι χθες μέλος ενός κόμματος. Έχει σημασία, ότι μπορείς να γίνεις μέλος του (να η ευκαιρία!) από όπου και αν προέρχεσαι, χωρίς καμία άλλη διαδικασία τυπική ή άτυπη (ακόμα και για να αγοράσεις με δόσεις ένα μικροαντικείμενο έχει μια διαδικασία): Το κρισιμο είναι «πόσα μέλη έχουμε», όχι τι πιστεύουν και πως εμπλέκονται με αρχές και θέσεις. Άρα η πολιτική ταυτότητα παύει να έχει ιδιαίτερη σημασία. Ο καθένας μπορεί να «είναι» αριστερός ή δεξιός ή ότι άλλο, εφόσον έτσι δηλώσει, έστω και για μια μέρα. Είναι σχεδόν τζάμπα (με 2 ευρώ!) και δεν έχει συνέπειες! Έτσι εξάλλου διαλύθηκαν και άλλα κόμματα στην Ελλάδα: με το ευφυολόγημα του ανοικτού κόμματος.
Το ίδιο ισχύει και για την ηγεσία του κόμματος: Στο νέου τύπου κόμμα η ανάδειξή του προέδρου μοιάζει να έχει δανειστεί στοιχεία από τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για θέσεις διευθυνόντων συμβούλων εμπορικών εταιρειών κυρίως ως προς τα βασικά προσόντα του: Ο νέος πρόεδρος, πρέπει να μιλάει καλά ξένες γλώσσες, να έχει ικανότητα να σου «πουλήσει ένα στυλό» (θυμηθείτε την πραγματική υπόθεση για την πορεία του Τζόρνταν Μπέλφορντ στο «λύκο της wall street»), μπορεί να έρχεται από το πουθενά χωρίς καμία κομματική «προϋπηρεσία» (άρα να είναι αυταπόδεικτο, ότι το ίδιο το πρόσωπο είναι έκφραση του «αμερικάνικου ονείρου») και επίσης, να μπορεί να αξιοποιεί ποικίλα μέσα για την πολιτική του προβολή (ακόμα και αν πρόκειται για την παρουσία σε τόπους μαρτυρίου εθνικά μνημεία εξαιρετικής σημασίας).
Σε αυτό το νέου τύπου κόμμα, η άγνοια και η απαξίωση της κοινωνικής επίδρασης που έχει το παρελθόν στο παρόν, η αδυναμία κατανόησης του πόνου των άλλων και η υπερ- προβολή της ανάγκης του «νέου» και της ανάδειξης του δίπολου νέο -παλιό σε απόλυτο πολιτικό διακύβευμα χωρίς όρους, γίνονται στοιχεία – όροι πολιτικής προβολής και στοιχεία της συνταγής επιτυχίας. Έτσι, αποδιαρθρώνεται η πίστη στη σημασία που έχουν οι πολιτικές λειτουργίες και οι θέσεις ενός κόμματος.
Αυτά βέβαια δεν συμβαίνουν ξαφνικά. Η μετατροπή ενός πολιτικού κόμματος σε κόμμα – εταιρεία θεμελιώνεται σε κρίσεις, στο πλαίσιο γενικότερων μεταβολών: Στη περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχουν προηγηθεί εδώ και χρόνια πλήθος από επιμέρους μεταβολές σε θέσεις, στις σχέσεις τόσο στο εσωτερικό του όσο και με την κοινωνία, όπως και εκ των πραγμάτων και με τα συστήματα εξουσίας, μια που ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε τη χώρα. Ταυτόχρονα, όμωςι οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί και συγκρούσεις, ο διαρκής πόλεμος που υπέστη ο ΣΥΡΙΖΑ και ως κυβέρνηση και ως αντιπολίτευση δημιούργησαν νέες συνθήκες ιδιαίτερα σύνθετες, η που αποδιάρθρωσαν κομματικές λειτουργίες και απέτρεψαν την εσωκομματική δημοκρατία. Επομένως η εκλογή νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ συμβαίνει σε ένα κόμμα που βρίσκεται διαρκώς σε περιδίνηση, που ωστόσο αδυνατεί να οδηγήσει σε μια νέα τάξη πραγμάτων, όπου η αριστερά θα είναι πρωταγωνιστής.
Μια ηττημένη κοινωνία, η πολιτική και οι φωνές από το παρελθόν
Η κατάσταση αυτή πλαισιώνεται από έναν ακόμα παράγοντα, μια ουσιαστικά ηττημένη κοινωνία. Μια κοινωνία που έχει ηττηθεί τελικά ως προς το δικαίωμά της να ευημερεί, που έχει κουραστεί από τις πολλές κρίσεις, που έχει ξεχάσει την αξία των δικαιωμάτων, που βιώνει απίστευτου μεγέθους καταστροφές και την σταδιακή υποκατάσταση όλων σχεδόν των εκφάνσεων της ανθρώπινης επικοινωνίας από τα ΜΜΕ και τα social media. Σε αυτή την κοινωνία, ο κυρίαρχος λόγος προσπαθεί να πείσει ότι η πολιτική και το πολιτικό κόμμα που εκφράζει τις εργαζόμενες τάξεις και μεροληπτεί υπέρ των υποτελών και αδυνάτων, είναι άχρηστο –: το ιδεατό κόμμα, σήμερα, φέρεται ότι πρέπει να είναι αποτελεσματικό (σε τι άραγε;), ελκυστικό (όπως ένα gadget;) και κυρίως, με θέσεις που μοιάζουν με διαφημιστικά σπoτ (δηλαδή, ευφυολογήματα που δεν επιδέχονται και κάποιας βαθυστόχαστης ανάλυσης, αλλά πουλάνε) και όχι με πολιτικά συνθήματα (δηλαδή πολιτικές θέσεις συμπυκνωμένες σε αποφθέγματα, που μπορείς να μιλάς για αυτά ώρες). Γι αυτό και επιβραβεύεται το «ευχάριστο κόμμα» όχι απαραίτητα εκείνο που υπόσχεται μια καλύτερη ζωή. Όμως μια κοινωνία έτσι διαμορφωμένη, που εκφράζεται συχνά πια με αγριότητα και αλληλοσπαραγμούς, είναι μια κοινωνία που καταρρέει και θα ηττηθεί παντού αν δεν αντιδράσει.
Στο πλαίσιο ΄τέτοιων συνθηκών, το πολιτικό κόμμα που ξέραμε καταρρέει και μοιάζει όλο και περισσότερο με εμπορικά σχήματα, ιδίως με ανώνυμη εταιρεία ως προς τις εσωτερικές του λειτουργίες. Το κόμμα – εταιρεία μπορεί πιο εύκολα να εναποθέσει τις τύχες των «μετόχων» σε ένα Δ.Σ. ελεγχόμενο, ανάλογο με αυτό των Α.Ε., μπορεί πιο άμεσα να αναπτύξει σχέσεις με την αγορά που να υπερβαίνουν τα πρόσωπα, ιδίως αν γίνει κυβέρνηση, να οργανώσει κάθε πτυχή της κομματικής ζωής γύρω από ένα ποσοστικό αποτέλεσμα, που όμως δεν αλλάζει τις ζωές των ανθρώπων κυρίως των φτωχών ανθρώπων.
Η ιστορία βέβαια και εδώ και στην Ευρώπη έχει δείξει, ότι οι εκλογές για την αριστερά δεν κερδίζονται χωρίς ένα πραγματικό κόμμα, που να καθοδηγεί, να διαπαιδαγωγεί τα μέλη του σε αξίες και κανόνες για τα κοινά και να παρεμβαίνει ουσιαστικά στην κοινωνία : η απαξίωση του ρόλου των πολιτικών κομμάτων και της εσωκομματικής δημοκρατίας μόνον σε δικτατορίες έχει οδηγήσει. Η μετατροπή των παραδοσιακών κομμάτων, κυρίως των προοδευτικών και αριστερών κομμάτων, σε κόμματα – εταιρείες μόνον δεινά μπορεί να φέρει στον τόπο. Η εμμονή με τους πολιτικούς -super star δεν οδηγεί απαραίτητα σε χαρισματικούς ηγέτες, που εξάλλου δεν προκύπτουν και κάθε μέρα.
Χαρούμενα ρομπότ;
Επομένως, έχει σημασία να θέτουμε ερωτήματα, να αναδεικνύουμε, όψεις των πραγμάτων που δεν φαίνονται άμεσα, (πέρα από τις συνωμοσιολογίες), να ρωτάμε γιατί συμβαίνουν συγκεκριμένες αλλαγές και που οδηγούν και κυρίως, πως κάθε πολιτική πρόταση, αλλάζει τη ζωή μας. Με βάση αυτούς του όρους να αποφασίζουμε. Αλλιώς θα γίνουμε ένα «έθνος από «χαρούμενα ρομπότ», όπως το είχε περιγράψει πάνω από μισό αιώνα τώρα ο Wright Mills: άνθρωποι αλλοτριωμένοι που ο ορθολογισμός δεν οδηγεί στην ελευθερία.
Κατόπιν τούτων σήμερα το ευρύτερο ερώτημα που τίθεται, είναι ποιος κερδίζει από την ενδεχόμενη «εξαφάνιση» της αριστεράς μέσω του μεσσιανισμού, του κατακερματισμού και της μεταμόρφωσής του μεγαλύτερου κόμματος αυτού του χώρου σε κόμμα- εταιρεία, δηλαδή, σε ένα κόμμα που θα παράγει ανισότητες (στο εσωτερικό του), θα αδυνατεί να δώσει λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα (το έχουμε δει αυτό και αλλού – βλ. π.χ. Ιταλία, Ισπανία) και κυρίως θα λειτουργεί ανάλογα με τη βούληση του αρχηγού – μάνατζερ.
Και είναι προοδευτικό και αριστερό ένα τέτοιο κόμμα;
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΙΟ ΘΕΜΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου