«Ανέστιοι»
Ανεπιθύμητοι παραμένουν οι πρόσφυγες που κουβαλούσαν οι στρατιώτες των κατακτητών ως λάφυρα και γίνονταν δούλοι τους
Ανέστιοι μένουν οι πρόσφυγες. Εξορισμένοι από το σπίτι και την πατρίδα τους που κάποιοι καταλαμβάνουν, καίνε, καταστρέφουν. Για να πληρώσουν προς ίδιον όφελος με πρόσχημα μια «Μεγάλη Ιδέα», για «ένα αδειανό πουκάμισο, για μιαν Ελένη» ή για «ένα ζωτικό χώρο» που ονοματίζουν με ευφημισμούς. Ωθώντας τους σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή, με τα λιγοστά υπάρχοντά τους, ενθύμια μιας ολόκληρης ζωής, στοιβαγμένα σε σάκους, σακίδια, βαλίτσες. Η εικόνα τους σφραγίζει την Ιστορία του ανθρώπινου είδους από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Ανεπιθύμητοι παραμένουν οι πρόσφυγες που κουβαλούσαν οι στρατιώτες των κατακτητών ως λάφυρα και γίνονταν δούλοι τους. Που πληρώνουν με τις οικονομίες τους αυτή τους την έξοδο, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τους τη ρημαγμένη ζωή. Όπως συνέβαινε στους εποικισμούς των αρχαίων Ελλήνων, των Χριστιανών «Σταυροφόρων» του Μεσαίωνα αλλά και των νέων «Σταυροφόρων» της αμερικανικής Δύσης στην καθημαγμένη από τις ορδές του Χίτλερ Ευρώπη, στο Ιράκ, στη Συρία και τώρα στο Αφγανιστάν. Που με την απειλή των όπλων προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν το δικό τους καθεστώς εκμετάλλευσης των ντόπιων πληθυσμών που αποκαλούν «δημοκρατία». Και όταν αποτυγχάνουν, τους εγκαταλείπουν απροστάτευτους σε εμφύλιες συρράξεις και στο έλεος των διακινητών τους.
Ανέστιοι παραμένουν οι οικολογικοί πρόσφυγες των καταστροφών του Αμαζονίου αλλά και της Βόρειας Εύβοιας, οι νεολαίοι που έμειναν φέτος εκτός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Μια και η κυβέρνηση των «αρίστων» του Κυριάκου Μητσοτάκη αγνοεί «τη δημιουργό δύναμη του άχρηστου» της γνώσης, ακούει αποκλειστικά «το θανατερό τραγούδι των σειρήνων που μας ωθεί να κυνηγούμε το κέρδος… να παράγουμε μιαν άρρωστη και χωρίς μνήμη συλλογικότητα, η οποία θα καταλήξει να χάσει την έννοια του εαυτού της και της ζωής». (Nuccio Ordine, « Η χρησιμότητα του άχρηστου», εκδ. Άγρα, 2013).
«Ανέστιοι. Από τα χρόνια του Τρωικού Πολέμου μέχρι τις μέρες μας” είναι ο τίτλος του ηλεκτρονικού βιβλίου του Ιδρύματος Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού. Πλαισιώνεται με κείμενα λογοτεχνικά και ιστορικά από το παρελθόν, όπως οι "Τρωάδες" του Ευριπίδη, η Παλαιά Διαθήκη ή «Η Ρωμιοσύνη» του Ρίτσου και «η Κίχλη» του Σεφέρη αλλά και έργα σύγχρονων ποιητών του λόγου και σχολιαστών των γεγονότων της Ιστορίας, που αφορούν το αναπόσπαστο κομμάτι της Ιστορίας της Ελλάδας, τον ξεριζωμό.
Κάποια από αυτά κοσμούνται με τα αφαιρετικά έργα της χαράκτριας Βασιλικής Κολιπέτσα και με τις ρεαλιστικές συνθέσεις της ζωγράφου Κρίστι Γρηγορίου. Δένονται με τα έργα παιδιών προσφύγων από το Αφγανιστάν του φορέα «Athens Comics Library», που με όχημα την τέχνη των κόμικς δίνουν μια δημιουργική φωνή στα παιδιά των βίαια εκτοπισμένων που φιλοξενούν, με αφηγήσεις της ομάδας του περιοδικού των αστέγων «Σχεδία» και με ένα φωτογραφικό οδοιπορικό των νέων εξορισμένων στους δρόμους της Αθήνας σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Λουίζας Καραπιδάκη και του αρχιτέκτονα Άρι Πέτρου. Ο κύριος κορμός του είναι η εικαστική έκθεση που επιμελείται η Λουίζα Καραπιδάκη.
Έργα γραμμένα με τρυφερές καμπύλες που φέρουν το περίγραμμα ενός παιδικού προσώπου, όπως αυτό του Ηλία Παπαηλιάκη. Έργα που μιλούν για την αγωνία και την ερήμωση. όπως το κραυγάζον πρόσωπο ανάμεσα σε αρχαία κτήρια του Γιώργου Καζάζη, οι εγκλωβισμένες στα σύγχρονα γυάλινα κλουβιά κατοικίες της Αρτέμιδος Ποταμιάνου, οι φτιαγμένες με βιβλία, ξύλο και αποκαΐδια δομές σπιτιών της Χριστίνας Μήτρεντσε, τα αδειανά καθιστικά και οι μοναχικές φιγούρες της Μανταλίνας Ψωμά, τα πολύχρωμα πλέγματα πάνω από τους χρωματιστούς κύβους του Βασίλη Βλασταρά, η μαύρη κηλίδα της καταστροφής του Παναγιώτη Σιάγκρη, το γλυπτό σύμπλεγμα των παιδιών, των στοιβαγμένων μέσα στη «Βαρκούλα της Αθωότητας» της Αφροδίτης Λίτη, η χαραγμένη καρδιά, φόρος τιμής στον κατατρεγμένο Γιαννούλη Χαλεπά, σε εφυαλωμένο κεραμικό, οι αιωρούμενες, αφαιρετικές φιγούρες των «Διαβατήριων Τελετών» της Ελένης Τζάτζαλος ή το πήλινο αυτί της Νικομάχης Καρακωστανόγλου, σύμβολο του εξόριστου που αφουγκράζεται τους ήχους εντός και εκτός του.
Έργα που, όπως σημειώνεται στο βιβλίο, θα αποτελέσουν, όταν οι συνθήκες της πανδημίας το επιτρέψουν, και το περιεχόμενο μιας έκθεσης στο Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού στην Αθήνα. Θα δείξουν μιαν άλλη όψη της ανθρώπινης συνθήκης που χτίζεται πάνω στον σεβασμό και στη γνώση του εαυτού μας και του Άλλου, του ξένου ή ντόπιου ανέστιου.
Info:
«Ανέστιοι. Από τα χρόνια του Τρωικού Πολέμου μέχρι τις μέρες μας», Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, Αθήνα 2021. Επιμ. Έκδοσης: Σοφία Πελοποννησίου - Βασιλάκου και Ζήσιμος Χ. Συνοδινός. Καλλιτεχνικός σχεδιασμός και επεξεργασία εικόνων: Δ. Χατζημαρινάκης hhtps://katakouzenos.gr/wordpress/wp-content/uploads/anestioi,13.07.2021
Η ανθρώπινη μοίρα είναι σχεδόν ταυτισμένη με την εγκατάσταση, τη συγκροτημένη διαβίωση και τη δημιουργία εστίας. Οι άνθρωποι ανά τους αιώνες πορεύονται με την ελπίδα και την αγωνία ενός χώρου-τόπου που θα τους επιτρέπει να ζουν με ασφάλεια, να δημιουργούν και να ευημερούν.
Ζούμε σε έναν κόσμο όπου αρκετές περιοχές του πλανήτη πλήττονται συχνά από κάθε είδους φυσικές καταστροφές, φυλετικές αντιθέσεις, κοινωνικές συγκρούσεις και πολεμικές συρράξεις. Τα θύματα συνήθως είναι ο άμαχος πληθυσμός, κυρίως τα αδύναμα στοιχεία του, τα παιδιά, οι γυναίκες, οι φτωχοί και οι ανήμποροι που εγκαταλείπουν τις εστίες τους και αναζητούν ασφαλές καταφύγιο. Οι πορείες αυτών των ανθρώπων παραμένουν στις μέρες μας ανατριχιαστικά επίκαιρες.
Μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια ιστορίας δεν έγινε εφικτό όλοι οι κάτοικοι της γης να ζουν με αξιοπρεπή τρόπο. Πάνω από ενάμισι δισεκατομμύριο άνθρωποι σήμερα διαβιούν σε εντελώς ακατάλληλες κατοικίες και ο αριθμός αυτός αυξάνεται υπερβολικά αν συνυπολογιστούν κι εκείνοι που στερούνται ακόμη και τα στοιχειώδη. Με την παρούσα ψηφιακή έκδοση «ΑΝΕΣΤΙΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΤΡΩΪΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ» του Ιδρύματος Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, και την εικαστική έκθεση που τη συνοδεύει, ελπίζουμε να φωτίσουμε κάποιες πλευρές του προβλήματος, να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό για το τι σημαίνει να πορεύεται κάποιος χωρίς εστία και να προβληματιστούμε όλοι μας πώς θα μπορούσαμε να συμβάλουμε στη λύση του.
Ευχαριστούμε ολόψυχα την Εξοχότατη Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, που έθεσε υπό την αιγίδα της την έκδοση. Ευχαριστούμε θερμά επίσης το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την ευγενική χορηγία του, ιδιαίτερα τη Διεύθυνση Εικαστικών, Αρχιτεκτονικής, Φωτογραφίας και Μουσείων Σύγχρονου Πολιτισμού.
Η έκδοση Ανέστιοι είναι διαρθρωμένη σε τέσσερις ενότητες.
Στην πρώτη, ως εισαγωγική, περιλαμβάνονται χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την ποίηση, την πεζογραφία και την ιστορία για τον ξεριζωμό των ανθρώπων, τα περισσότερα επικεντρωμένα στον ελληνικό χώρο, στοιχειωδώς σχολιασμένα. Ορισμένα από αυτά τα κείμενα συνοδεύονται από εικαστικά έργα της Βασιλικής Κολιπέτσα που φτιάχτηκαν ειδικά για κάποια κείμενα και την ευχαριστούμε θερμά.
Στη δεύτερη ενότητα φιλοξενούνται μια σειρά από σύγχρονα κείμενα μελετητών και πνευματικών ανθρώπων που, μετά από κάλεσμά μας, έσκυψαν με ενσυναίσθηση στο θέμα, χαρίζοντάς μας άφθονη τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Ευχαριστούμε ολόψυχα τους Ρωμανό Γεροδήμο, Κώστα Γεωργουσόπουλο, Πέτρο Θέμελη, Μυρτώ Κιούρτη, Νίκη Σταυρίδη, τις ποιήτριες Μυρτώ Παπαχριστοφόρου και Σοφία Πόταρη, όπως και τη ζωγράφο Κατερίνα Ατταλίδου για ένα έργο της που κοσμεί το ποίημα της Μυρτώς Παπαχριστοφόρου και τη ζωγράφο Κρίστι Γρηγορίου για τα έργα της που συνοδεύουν το κείμενο της Νίκης Σταυρίδη.
Η τρίτη ενότητα αποτελείται από κείμενα φορέων με κάποιο θεσμικό ρόλο. Πρώτα η συμμετοχή της «Αthens Comics Library», όπου ευχαριστούμε τις Ντίνα Ντζιώρα, Λήδα Τσενέ και Βασιλεία Βαξεβάνη για τη συνεργασία τους, ώστε να μοιραστούν μαζί μας τη ματιά των παιδιών που άφησαν το σπίτι τους και αναζητούν μια νέα εστία. Έπειτα η συγκλονιστική αφήγηση της ομάδας του περιοδικού των αστέγων «σχεδία», που τους ευχαριστούμε για τη συμμετοχή τους. Ακολουθεί ένα φωτογραφικό οδοιπορικό των σύγχρονων αστέγων της Αθήνας με την ευαίσθητη ματιά της ιστορικού τέχνης Λουΐζας Καραπιδάκη και του αρχιτέκτονα Άρι Πέτρου. Τέλος, η περσινή (Ιούνιος 2020) επίσημη Έκθεση της «Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες» και η πρόσφατη δήλωση (19 Ιουνίου 2021) του αρμόδιου Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ Filippo Grandi για την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων.
Η έκδοση ολοκληρώνεται με την τέταρτη ενότητα που αποτελεί και τον βασικό κορμό του εγχειρήματος. Πρόκειται για μια εικαστική έκθεση γύρω από το θέμα «Ανέστιοι» με επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Λουΐζας Καραπιδάκη και τη συμμετοχή, με ποικίλα εικαστικά έργα και κείμενα, των καλλιτεχνών Βασίλη Βλασταρά, Γιώργου Καζάζη, Νικομάχης Καρακωνστάνογλου, Αφροδίτης Λίτη, Χριστίνας Μήτρεντσε, Άγγελου Παπαδημητρίου, Ηλία Παπαηλιάκη, Αρτέμιδος Ποταμιάνου, Παναγιώτη Σιάγκρη, Ελένης Τζάτζαλος και Μανταλίνας Ψωμά, οι οποίοι με τόση φαντασία, ευαισθησία, μεράκι και τέχνη δημιούργησαν για να φτάσει το μήνυμά τους στο ευρύ κοινό. Ευχαριστούμε όλες και όλους θερμά για την πολύτιμη συνδρομή τους. Υπόψη ότι τα πρωτότυπα αυτά έργα θα εκτεθούν φέτος στην οικία Κατακουζηνού, με επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Λουΐζας Καραπιδάκη, ώστε να μπορέσει να τα απολαύσει από κοντά το φιλότεχνο κοινό, όσο, βεβαίως, μας επιτρέψουν οι συνθήκες και τα πρωτόκολλα υγιεινής για την πανδημία.
Το ζήτημα των ανθρώπων που για διαφορετικούς λόγους αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την εστία τους είναι διαχρονικό, πανανθρώπινο, δεν είναι αόρατο και αόριστο και μας αφορά όλους. Το μέλλον με τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής δεν φαντάζει πια τόσο μακρινό και ενώνουμε τη φωνή μας με όσους προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν το ευρύτερο κοινό γύρω από τα σχετικά θέματα. Όσο ανέφικτο και αν φαίνεται, θέλουμε να ελπίζουμε σε έναν κόσμο όπου όλοι θα έχουν μια αξιοπρεπή εστία και έναν δίκαιο τρόπο ζωής.
Σοφία Πελοποννησίου-Βασιλάκου Ζήσιμος Χ. Συνοδινός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου