gerontakos: Κινδυνεύει η σύγχρονη δημοκρατία μας να γίνει μια νέα Δημοκρατία της Βαϊμάρης;

Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 23, 2021

Κινδυνεύει η σύγχρονη δημοκρατία μας να γίνει μια νέα Δημοκρατία της Βαϊμάρης;

Τα βιβλία του ανακαλούν το προπολεμικό Βερολίνο, η πραγματική ιστορία διαχέεται μέσα στις πράξεις των ηρώων του και παράλληλα η μυθιστορηματική φαντασία του συμπληρώνει ένα γοητευτικό ταξίδι στον κόσμο του μυστηρίου. Είναι ο Volker Kutscher, συγγραφέας του δημοφιλούς μυθιστορήματος Βρεγμένο ψάρι, του πρώτου βιβλίου της σειράς με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Gereon Rath που διαδραματίζεται στο Βερολίνο το 1929. Ο συγγραφέας, με σπουδές γερμανικής φιλολογίας, φιλοσοφίας και ιστορίας, προσφέρει μια συγκλονιστική, μυστήρια και αρκούντως πολύπλοκη αναπαράσταση της εποχής της άτυχης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Έγινε επίσης γνωστός και στην Ελλάδα από την μεταφορά της σειράς στην τηλεόραση με τίτλο Babylon Berlin

Από τις εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορούν στην Ελλάδα τα μυθιστορήματά σας Βρεγμένο ψάρι, Ο Βωβός θάνατος και Ένας γκάνγκστερ στο Βερολίνο, βιβλία της σειράς με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Gereon Rath που διαδραματίζεται στο Βερολίνο το 1929. Πολλοί ιστορικοί έχουν επαινέσει το βιβλίο σας για την ιστορική του ακρίβεια. Ο αναγνώστης αισθάνεται ότι διαβάζει μια φανταστική αστυνομική ιστορία που διαδραματίζεται σ’ ένα αληθινό κόσμο. Πιστεύετε ότι σ’ αυτό οφείλεται η μεγάλη επιτυχία του συγκεκριμένου βιβλίου αλλά και των επόμενων της σειράς;

Δεν ξέρω αν αυτός είναι ο λόγος της επιτυχίας των μυθιστορημάτων μου, ή αν υπάρχουν άλλοι λόγοι· πάντως, είναι σημαντικό για μένα να δημιουργώ ακριβώς αυτή την αίσθηση, για τον απλούστατο λόγο ότι θέλω να μεταφέρω τους αναγνώστες μου σ’ εκείνη την εποχή. Θέλω να αποκομίσουν την αίσθηση του πώς ήταν να ζεις σε μια εποχή γεμάτη από τόσο έντονες πολιτικές, κοινωνικές και ηθικές μεταβολές.

Πόσο δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα να ισορροπεί ανάμεσα στην μυθοπλασία της αστυνομικής ίντριγκας και την ιστορική πραγματικότητα μιας τόσο κοινωνικά και πολιτικά σύνθετης εποχής χωρίς αυτό να αποβαίνει σε βάρος της αστυνομικής πλοκής;
Ομολογώ ότι δεν είναι πάντα απλό. Δίνω μεγάλη σημασία στην ιστορική ακρίβεια, αλλά εν αμφιβολία έχουν πάντα προτεραιότητα οι ήρωες του μυθιστορήματος, ακόμα και όταν πάνε κόντρα σε ορισμένες ιδέες που έχω για την πλοκή, όσο έξυπνες κι αν μοιάζουν: Όταν ένας χαρακτήρας αρνείται να ακολουθήσει κάποια ιδέα μου, τότε πρέπει να το πάρω στα σοβαρά, να το σκεφτώ πολύ και να ξαναγράψω το αντίστοιχο κεφάλαιο — ή ακόμα και να το διαγράψω. Δεν πρέπει ποτέ να «στριμώχνουμε» τους ήρωές μας στην πλοκή.

Ο αστυνόμος Gereon Rath είναι ξένος στο Βερολίνο και χωρίς πολιτική ταυτότητα. Ήταν μια συνειδητή επιλογή προκειμένου να εξερευνήσει τις κρυφές γωνιές της πόλης αλλά και να βιώσει από κάποια απόσταση τις κοινωνικές και πολιτικές ζυμώσεις που οδήγησαν από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης στην εξάπλωση του Εθνικού Σοσιαλισμού;

Ναι. Ήθελα ο Ρατ να διατηρήσει το βλέμμα του εξωτερικού παρατηρητή, να μην ενταχθεί ποτέ τελείως.

Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται την εποχή του μεσοπολέμου φέρνει αντανακλαστικά στο μυαλό του αναγνώστη την ατμόσφαιρα του αμερικανικού hard–boiled. Διαφαίνεται μάλιστα ότι το βιβλίο σας υπηρετεί κάποιες από τις βασικές συμβάσεις αυτού του αστυνομικού υποείδους. Την αίσθηση αυτή επιτείνει και η «αμερικανική εικόνα» του νυχτερινού Βερολίνου. Έχετε επηρεαστεί από τους μεγάλους Αμερικανούς συγγράφεις αστυνομικής λογοτεχνίας εκείνης της περιόδου;

Κανένας δεν ξέρει με βεβαιότητα ποιες ακριβώς είναι οι επιρροές που έχει δεχτεί. Αλλά πέραν των Γερμανών συγγραφέων του κινήματος της Νέας Αντικειμενικότητας, όπως ο Έριχ Κέστνερ, ο Χανς Φάλαντα, ο Άλφρεντ Ντέμπλιν, η Ίρμγκαρντ Κόιν ή η Γκαμπριέλε Τέργκιτ, σίγουρα με έχουν εντυπωσιάσει και οι κλασικοί Αμερικανοί συγγραφείς της hardboiled μυθοπλασίας, όπως ο Ντάσιελ Χάμετ και ο Ρέιμοντ Τσάντλερ, αλλά κυρίως ο Τζέιμς Έλροι. Επίσης, οι συγγραφείς κόμικ, όπως ο Εντ Μπρούμπεϊκερ. Όμως το κυριότερο ερέθισμα για το μεγαλεπήβολο εγχείρημα της σειράς με τον Γκέρεον Ρατ δόθηκε από μια τηλεοπτική σειρά, τους «Sopranos» του Ντέιβιντ Τσέις, που κατά τη γνώμη μου είναι καλύτερη από οποιαδήποτε κινηματογραφική ταινία και παραμένει αξεπέραστη μέχρι σήμερα.

Στο Βρεγμένο ψάρι βασίστηκαν οι δυο πρώτοι κύκλοι της τηλεοπτικής σειράς Babylon Berlin. Η μεγάλη επιτυχία που γνώρισε η σειρά σε όλο τον κόσμο, πόσο βοήθησε την αναγνωσιμότητα των βιβλίων σας ειδικά στο εξωτερικό; Επηρέασε τον τρόπο γραφής των επόμενων βιβλίων σας; Μήπως σας έβαλε σε μια διαδικασία πιο κινηματογραφικής αφήγησης με σεναριακή οπτική;

Δεν έχει αλλάξει τίποτα στον τρόπο της αφήγησής μου. Πάντα σκεφτόμουν με εικόνες. Ευτυχώς, τα βιβλία μου είχαν γνωρίσει επιτυχία πριν από την έλευση της σειράς και είχαν μεταφραστεί ήδη σε αρκετές γλώσσες, αλλά φυσικά η σειρά Babylon Berlin βοήθησε να προστεθούν και άλλες χώρες στη λίστα.

Έχοντας μελετήσει σε βάθος τις σύνθετες κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους που προλείαναν το έδαφος για την άνοδο του ναζισμού, με συνέπεια έναν παγκόσμιο πόλεμο και με δεδομένες κάποιες ομοιότητες στις μέρες μας, όπως η παγκόσμια κρίση, η ξενοφοβία και η άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, σκέφτεστε ότι η δημοκρατία και η ειρήνη δεν έχουν στέρεες βάσεις στον σύγχρονο παγκόσμιο χάρτη;

Δυστυχώς, η κοινοβουλευτική δημοκρατία, όπως την ξέρουμε, είναι πάντα πολύ ευάλωτη. Οφείλουμε και στις μέρες μας να την υπερασπιστούμε απέναντι στους εχθρούς της, που δεν είναι λίγοι: λαϊκιστές και ακροδεξιοί, σαλαφιστές και πολλοί άλλοι πολιτικοί αντίπαλοι. Επίσης, η δημοκρατία απειλείται από τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τους οικονομικούς ομίλους, πολλοί από τους οποίους είναι ισχυρότεροι και πλουσιότεροι από τα περισσότερα εθνικά κράτη. Διότι οι όμιλοι μπορεί να είναι πολλά πράγματα, αλλά τους λείπει κάτι βασικό: η δημοκρατική νομιμοποίηση. Ωστόσο, ο μεγαλύτερος εχθρός της δημοκρατίας είναι η αδιαφορία εκείνων που θεωρούν δεδομένα τα επιτεύγματα και τις ελευθερίες της.

Στην Ελλάδα είναι πασίγνωστη η θρυλική τριλογία Berlin Noir, του Filip Kerr. Ένας Σκωτσέζος έγραψε αστυνομικά μυθιστορήματα που εκτυλίσσονται στο προπολεμικό Βερολίνο. Εκτός από σας όμως δεν γνωρίζουμε άλλον Γερμανό συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών που να τοποθετεί τις ιστορίες του στην ίδια χρονική περίοδο. Είναι ακόμα και σήμερα ταμπού για κάποιους Γερμανούς συγγράφεις αλλά και αναγνώστες η εποχή που γέννησε τον ναζισμό;

Δεν νομίζω πως αποτελεί ταμπού τώρα πια. Και δεν πρέπει να αποτελεί, διότι είναι πολύ σημαντικό να ασχολούμαστε με εκείνες τις εποχές· ένας από τους τρόπους να το κάνουμε, ο οποίος, κατά την άποψή μου, προσφέρεται ιδιαίτερα, είναι το αστυνομικό μυθιστόρημα.

Στη Γερμανία εκδόθηκε πέρυσι το όγδοο βιβλίο της σειράς με τον τίτλο Olympia που διαδραματίζεται το 1936, τη χρονιά της μεγάλης ναζιστικής προπαγάνδας με αφορμή τους Ολυμπιακούς αγώνες του Βερολίνου. Διαβάσαμε ότι αν και η αρχική σας σκέψη ήταν να ολοκληρώσετε εδώ τη σειρά αποφασίσατε να γράψετε αλλά δυο μυθιστορήματα φτάνοντας μέχρι το 1938, στα γεγονότα της «Νύχτας των κρυστάλλων» με το πανεθνικό πογκρόμ κατά των Εβραίων, λίγους μήνες πριν την εξάπλωση του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου στην Ευρώπη. Είναι οριστική η απόφασή σας αυτή ή μπορεί να διαβάσουμε στο μέλλον κάποια υπόθεση του αστυνόμου Gereon Rath σε συνθήκες πολέμου;

Η απόφασή μου είναι οριστική. Το δέκατο μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται το 1938, θα είναι το τελευταίο της σειράς του Γκέρεον Ρατ. Τα πογκρόμ του Νοεμβρίου 1938 σηματοδοτούν την οριστική ρήξη της Γερμανίας με τον πολιτισμένο κόσμο. Οι φόνοι που διαπράχθηκαν εκείνες τις νύχτες ήταν οι προάγγελοι του Άουσβιτς. Στη συνέχεια, η πορεία προς το Ολοκαύτωμα και τον πόλεμο ήταν πλέον προδιαγεγραμμένη.

Μετά την ολοκλήρωση της σειράς του Gereon Rath, πόσο εύκολο σας φαίνεται να αποχωριστείτε τον λογοτεχνικό σας ήρωα και το Βερολίνο του Μεσοπολέμου για το επόμενο συγγραφικό σας βήμα;

Δεν νομίζω πως θα δυσκολευτώ. Ίσα ίσα, με χαροποιεί η προοπτική να κάνω κάτι τελείως διαφορετικό στη συνέχεια. Δεν ξέρω τι ακριβώς θα είναι αυτό· θα το αποφασίσω όταν έρθει εκείνη η ώρα. Έχω ένα σωρό ιδέες στο μυαλό μου, οπότε θα ασχοληθώ απλώς με το εγχείρημα που θα μου φανεί πιο ελκυστικό.

Πιστεύετε ότι έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες για να εγκαταλείψει η γερμανική αστυνομική λογοτεχνία την εσωστρέφεια του παραδοσιακού τοπικού αστυνομικού (lokalkrimi) και να μπει στην παγκόσμια αγορά του βιβλίου και του θεάματος όπως το σκανδιναβικό ή το μεσογειακό αστυνομικό;

Στη Γερμανία δεν γράφονται μόνο πάρα πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά πάρα πολλά καλά αστυνομικά μυθιστορήματα. Αν έπρεπε να αναφέρω μερικές και μερικούς συγγραφείς, προσωπικά εκτιμώ πολύ τους Σιμόνε Μπούχχολτς, Γιαν Κόστιν Βάγκνερ και Φέρντιναντ φον Σίραχ. Αυτοί μου έρχονται στον νου προς το παρόν, αλλά ασφαλώς υπάρχουν κι άλλοι.