Τσίπα δεν έχει;
ΜΑΡΙΑ ΡΩΤΑΔιάφορες αφορμές και ελεύθεροι συνειρμοί με οδήγησαν στο να γράψω το παρακάτω άρθρο. Προσπάθησα να δώσω κάποια λογική και ένα θεωρητικό πλαίσιο σε αυτούς τους συνειρμούς. Το θέμα που θα προσπαθήσω να αναλύσω είναι αρκετά πολύπλοκο για να μπορεί να το καλύψει ένα σύντομο άρθρο αλλά ελπίζω να αποτελέσει αφορμή για περαιτέρω σκέψη.
Η αφορμή ήταν το τελευταίο περιστατικό επίσκεψης του Πρωθυπουργού στην Ικαρία,
όπου τον είδαμε να συνωστίζεται με δεκάδες άτομα και να τρώει σε ένα
μπαλκόνι, την ημέρα που για πρώτη φορά η Αττική είχε περιορισμό
κυκλοφορίας από τις 6 το απόγευμα.
Μετά συνειρμικά μου ήρθε στο
μυαλό η άλλη εκδρομή του Πρωθυπουργού στην Πάρνηθα, εν μέσω λοκνταουν
και τις ημέρες που η Ελλάδα μέτραγε τους περισσότερους θανάτους
συνανθρώπων μας από covid. Μετά πάλι συνειρμικά μου ήρθαν και άλλα
τέτοια «ατυχή περιστατικά» (γεύμα Πολάκη, πάρτυ προέδρου δικηγορικού
συλλόγου, Μπορίς Τζόνσον στην Αγγλία, Τράμπ κλπ).
Θα ρωτήσει φυσικά κάποιος «μα δεν υπάρχουν αντίστοιχα περιστατικά με απλούς πολίτες;». Η απάντηση είναι «αμέτρητα». Αλλά σε ένα πλοίο την μεγαλύτερη ευθύνη έχει ο καπετάνιος. Και ειδικά όταν πρέπει να διασχίσει την μεγαλύτερη φουρτούνα των τελευταίων ετών και με αβέβαιες συνθήκες, δεν αφήνει το τιμόνι να κάνει πάρτι. Δείχνει το καλό παράδειγμα σε όλους στο πλοίο. Μόνο μέσα από το παράδειγμά του θα καταφέρει να μεταπείσει και τους «ψεκασμένους» που τυχόν μπορεί να έχει μέσα το πλοίο του.
Αυτές οι αφορμές λοιπόν με οδήγησαν, ως ελεύθερο συνειρμό, στην απλή ερώτηση που κάνουμε «καλά, τσίπα δεν έχει;». Τσίπα είναι το εξωτερικό του δέρματος, η επιφάνεια. Είναι σαν να λέμε «καλά, δεν ντρέπεται;», «είναι τόσο αναίσθητος;».
Είναι πολύ ενδιαφέρον που συνδέουμε την αίσθηση της ντροπής με το δέρμα. Το δέρμα είναι το περίβλημα του σώματος, είναι το εξωτερικό όριο. Το δέρμα συμβολίζει το σημείο που τελειώνουμε εμείς και ξεκινάει η εξωτερική πραγματικότητα. Το δέρμα καθορίζει τα όρια, περιέχει, οργανώνει. Το δέρμα είναι η διαχωριστική επιφάνεια ανάμεσα σε εμάς και στον άλλο. Το δέρμα είναι η πρώτη επαφή του βρέφους με την μητέρα του. Στο δέρμα νιώθουμε το κρύο, το ζεστό, τον πόνο, την απόλαυση και μετά το ονοματίζουμε μέσα από τις εγκεφαλικές συνδέσεις.
Ως ένα αρχικό πρωταρχικό συμπέρασμα θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος που «δεν έχει τσίπα», αυτός που δεν έχει ίχνος ντροπής για αυτά που κάνει, είναι ένας άνθρωπος που σίγουρα έχει πρόβλημα στο όριό του με την πραγματικότητα. Θεωρεί ότι η δική του πραγματικότητα είναι η πραγματικότητα όλων. Δεν καταλαβαίνει τι κάνει λάθος. Σαν να μην υπάρχει αυτή η διαχωριστική γραμμή.
Η ντροπή εμφανίζεται στην περίπτωση που νοιώθοντας ότι έχουμε παραβιάσει κάτι κοινώς αποδεκτό, ερχόμαστε σε επαφή με το βλέμμα του άλλου. Τι κάνει αυτός που ντρέπεται; Αποφεύγει το βλέμμα των άλλων. Είτε κατεβάζει το κεφάλι, είτε κρύβει το πρόσωπο με τα χέρια. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι κάποιος νιώθει τη ντροπή, ότι έχει καταλάβει πως έχει παραβιάσει κάτι κοινωνικά αποδεκτό. Η ντροπή ναι μεν στην υπερβολική της δόση μπορεί να είναι το απόλυτο συναίσθημα-τροχοπέδη, αλλά για να νιώθουμε ντροπή σημαίνει ότι έχουμε με κάποιο τρόπο ενηλικιωθεί, ότι έχει χτιστεί μέσα μας η δομή του Εγώ (ψυχοδυναμικός όρος). Το βρέφος δεν νοιώθει ντροπή. Τα όριά του δεν είναι καθόλου ξεκάθαρα. Είναι σχεδόν μη υπαρκτά. Είναι στο απόλυτο ναρκισσιστικό στάδιο. Ο εαυτός του είναι τα πάντα. Το δέρμα του περικλείει και την μητέρα του. Δεν ξεχωρίζουν. Δεν ξέρει τι είναι σωστό και τι λάθος. ‘Όλα είναι προέκταση του εαυτού του. Η μητέρα του είναι προέκταση του εαυτού του. Δεν το νοιάζει τι αισθάνεται ή σε τι κατάσταση βρίσκεται εκείνη όταν αυτό πεινάει, δεν το νοιάζει αν έχει πληγώσει το στήθος της από τον θηλασμό. Φυσικά και δεν ντρέπεται. Δεν υπάρχει καθρέφτισμα. Όλα είναι αυτό.
Όσο όμως μεγαλώνει και ξεκινούν οι ματαιώσεις και τα «όχι», όταν αρχίζει και ξεχωρίζει τον εαυτό του από τον άλλον, όταν αρχίζει και καταλαβαίνει τι επίδραση μπορεί να έχει η συμπεριφορά του στον άλλον, αν τον πονάει, αν τον πληγώνει, αν τον ενοχλεί, αν τον κάνει να χαίρεται, όταν αρχίζει να αναπτύσσεται το νευρικό σύστημα και ο εγκέφαλος, τότε ξεκινάει και το συναίσθημα της ντροπής. Τι είναι σωστό και τι λάθος. Ποιό είναι το όριο ανάμεσα στον εαυτό του και την εξωτερική πραγματικότητα. Το αίσθημα της ντροπής είναι άμεσα συνδεδεμένο με την έννοια του ορίου λοιπόν. Η ντροπή έχει και μία βιολογική αξία, εξυπηρετεί την εξέλιξη και την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, βοηθάει στην δημιουργία μιας αμοιβαίας σχέσης με τον περίγυρο και στην προστασία της ομαδικής και κοινωνικής σύμπνοιας και συνύπαρξης.
Και τότε αρχίζει να έχει και «αίσθημα τσίπας». Το δέρμα... που
προστατεύει την ατομικότητα μας και συγχρόνως είναι το βασικό όργανο και
σημείο συναλλαγής με τον άλλον. Το δέρμα είναι διαπερατό αλλά και
αδιάβροχο. Είναι επιφανειακό αλλά έχει και βάθος. Μας προσφέρει
απολαύσεις αλλά και πόνο. Μεταβιβάζει στον εγκέφαλο τις πληροφορίες που
προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πια
ότι η ερώτηση «Μα καλά τσίπα δεν έχει;», αποκτάει ένα άλλο νόημα. Είναι η
επαφή με την πραγματικότητα. Είναι το τέλος του ναρκισσιστικού σταδίου.
Είναι το τέλος του «όλα είμαι εγώ».
Δυστυχώς πολλές φορές η
εξουσία οδηγεί σε αλαζονεία. Είναι αυτή η αίσθηση του «δεν με αγγίζει
τιποτα». Βλέπετε πως ξαναμπαίνει στη συζήτηση μας η έννοια του δέρματος
και του ορίου;
Επίσης ο τρόπος που έχει μεγαλώσει κάποιος και σε ποιο κοινωνικό σύνολο έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, μπορεί να είναι αποτρεπτικός στην επαφή με την πραγματικότητα. Δεν μπορεί να αντιληφθεί το βλέμμα του άλλου. Ο μοναδικός του ερμηνευτικός τρόπος για την πραγματικότητα είναι ο τρόπος που ο ίδιος έχει μεγαλώσει. Αυτό βέβαια σαν χαρακτηριστικό είναι ιδιαίτερα ναρκισσιστικό.
Δυστυχώς όλα τα παραπάνω τα βλέπουμε στις αφορμές που μας έχουν δοθεί και αποτέλεσαν και την αφορμή του άρθρου αυτού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου