ΝΕΕΣ ΕΚΛΕΚΤΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Μολιέρος

Το σχολείο των γυναικών

Κωμωδία

Μετάφραση: Χρύσα Προκοπάκη

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 136

Διαστάσεις: 11 x 18,5 εκ.

ISBN πανόδετου: 978-960-250-744-5

Το Σχολείο των γυναικών αποτέλεσε στην εποχή του σκάνδαλο – τόσο μεγάλο μάλιστα που μόνο ο Ταρτούφος έμελλε να το ξεπεράσει. Και αυτό δεν ήταν καθόλου τυχαίο: Ο Μολιέρος έβαλε στο στόχαστρο την τρέχουσα ηθική και την κοινωνική υποκρισία, παίρνοντας θέση σε ένα καυτό πρόβλημα του καιρού του, ένα πρόβλημα που έθιγε το ίδιο το θεμέλιο της κοινωνίας, την οικογένεια. Γιατί θέμα του έργου αυτού δεν είναι άλλο από το ζήτημα του γάμου και ειδικότερα της επιλογής συζύγου. Λοιδορώντας τις κρατούσες αντιλήψεις, που αναγνώριζαν μόνο στον πατέρα ή στον σύζυγο το αποκλειστικό δικαίωμα της επιλογής, ο μεγάλος κωμικός διακηρύσσει ότι σχολείο της ηθικής δεν είναι τα απομονωμένα μοναστήρια, τα ηθικοπλαστικά αναγνώσματα και οι κάθε είδους απαγορεύσεις και περιορισμοί, αλλά αυτή η ίδια η κοινωνική ζωή όταν πραγματώνεται με πνεύμα απόλυτης ελευθερίας και εμπιστοσύνης. Σε μια εποχή σαν τη δική μας, όπου καθημερινά διαπιστώνουμε πως η ουσιαστική ισοτιμία και ο σεβασμός της προσωπικότητας των γυναικών εξακολουθεί να αποτελεί το ζητούμενο, το έργο αυτό παραμένει εξίσου καυτό και επίκαιρο.

Με την κυκλοφορία του Σχολείου των γυναικών το ΜΙΕΤ ολοκληρώνει την έκδοση των τριών ιστορικών μολιερικών μεταφράσεων της Χρύσας Προκοπάκη (κυκλοφορούν ήδη ο Μισάνθρωπος και ο Αμφιτρύων). Η μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη –ξαναδουλεμένη εκδοχή του κειμένου που είχε παρουσιάσει ο Λευτέρης Βογιατζής στις 4 Απριλίου 2004 στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων– κατορθώνει να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες τις οποίες παρουσιάζει η απόδοση ενός έμμετρου, ποιητικού και συνάμα σπαρταριστά κωμικού θεατρικού λόγου, με την απαράμιλλη φυσικότητα και δεξιοτεχνία που χαρακτηρίζουν τα αδιαμφισβήτητα μεταφραστικά επιτεύγματα.

●●● / ●●●

 

Σπύρος Παπαλουκάς. Σχέδια και μελέτες από ιδιωτικές συλλογές

Κατάλογος έκθεσης

Κείμενα: Μαίρη Μιχαηλίδου, Κάτια Μ. Χανδρά, Μάρκος Καμπάνης

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 152, με έγχρωμες και α/μ εικόνες

Διαστάσεις: 12 x 17 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-250-753-7

Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομότιτλης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου (17 Οκτωβρίου 2019 έως 31 Ιανουαρίου 2020).

Στο βιβλίο παρουσιάζονται 85 έργα από ένα σύνολο περίπου 480 σχεδίων και μελετών του μεγάλου εικαστικού Σπύρου Παπαλουκά (1892-1957) που καταγράφηκαν για τις ανάγκες της προετοιμασίας της έκθεσης. Τα περισσότερα έργα δημοσιεύονται και παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Αναλυτικός κατάλογος της καταγραφής περιλαμβάνεται στο τέλος του βιβλίου. Όλα τα έργα απόκεινται σε ιδιωτικές συλλογές.

Όπως σημειώνει στον πρόλογο η ιστορικός τέχνης Μαίρη Μιχαηλίδου: «Πρόκειται για μοναδικά καλλιτεχνικά τεκμήρια, πολύτιμα αποτυπώματα ενός ανεξερεύνητου εικαστικού θησαυρού, που καταδεικνύουν πώς ο ξεχωριστός δημιουργός προετοίμαζε με υπομονή και επιμονή, και πολλές φορές με άπειρες δυσκολίες, τις μελλοντικές ζωγραφικές επιφάνειές του — από τα πρώτα του βήματα ως στρατιώτης στο Μεσολόγγι, με το σπανιότατο σχέδιο που απεικονίζει Έλληνα στρατιωτικό, έως την απαράμιλλη non finito Ύδρα της τελευταίας περιόδου και την τραγικά ρεαλιστική απόδοση με την τεχνική της στιγματογραφίας μιας συγκλονιστικής αυτοπροσωπογραφίας. […] Κατά ευτυχή συγκυρία, στο ανέκδοτο υλικό της έκθεσης αποκαλύπτεται μεγάλο μέρος της θεματολογίας του Παπαλουκά, και από κάθε ομάδα σχεδίων, είτε αυτόνομων είτε ως υλικό προετοιμασίας για τις ζωγραφικές αποτυπώσεις, διασώθηκαν εικόνες που είχαν οριστικά χαθεί, όπως εκείνες της μεγάλης έκθεσής του στη Σμύρνη την ώρα της τραγωδίας».
Για την καλύτερη προσέγγιση του πλούσιου αυτού υλικού, ο επιμελητής της έκθεσης Μάρκος Καμπάνης κατέταξε τα έργα σε 9 θεματικές ενότητες: 1. Μικρά Ασία, 2. Άγιον Όρος, 3. Εκκλησιαστικά, 4. Πορτρέτα – Γυμνά, 5. Τοπία, 6. Νεκρές φύσεις, 7. Εφαρμογές (Διακοσμήσεις, Εικονογραφήσεις), 8. Μελέτες ζωγραφικής, 9. Διάφορα. Στο εκτενές κείμενό του, αναλύει και σχολιάζει τα έργα και προτείνει νέες ταυτοποιήσεις.

Την έκδοση εμπλουτίζει πλούσιο αρχειακό υλικό από τη ζωή και το πολυσχιδές έργο του Σπύρου Παπαλουκά (κατάλογοι εκθέσεων, φωτογραφίες, εικονογραφήσεις βιβλίων κ.ά.), το οποίο εικονογραφεί το νέο, αναθεωρημένο Χρονολόγιο, που συνέταξε η Κάτια Μ. Χανδρά.

●●● / ●●●

 

Γιάννης Ψυχοπαίδης. Ποιητικά. Η ζωγραφική συναντάει την ποίηση

Κατάλογος έκθεσης

Κείμενα: Χριστίνα Ντουνιά, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Στρατής Πασχάλης

Αθήνα, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος / Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 152, με έγχρωμες και α/μ εικόνες

Διαστάσεις: 20,5 x 24 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-250-752-0

Το βιβλίο Γιάννης Ψυχοπαίδης, Ποιητικά. Η ζωγραφική συναντάει την ποίηση (συνέκδοση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης) κυκλοφόρησε με την ευκαιρία της ομότιτλης έκθεσης στο κτίριο της ΕΒΕ στο ΚΠΙΣΝ.
Η βαθύτερη σχέση του Γιάννη Ψυχοπαίδη με την ποίηση είναι μακρά, συστηματική, συνεχής και δοκιμασμένη μέσα στα χρόνια, και αποτελεί ένα βασικό τμήμα στο ευρύτερο πλαίσιο του δημιουργικού του έργου. Τα Ποιητικά αποτελούν μια εικαστική συνομιλία του καλλιτέχνη με την Οδύσσεια του Ομήρου, τον Παρμενίδη, τον Ηρώνδα, τον Κάλβο, τον Μπάυρον, τον Παλαμά, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, τον Λόρκα, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Εμπειρίκο, τον Σαχτούρη, την Δημουλά, μέχρι και τον Κοντό, τον Φωστιέρη, τον Βλαβιανό, τον Κυπαρίσση, τον Μεταξά, τον Σιώτη.

Η έκδοση παρουσιάζει έργα μεικτής τεχνικής και διαφόρων υλικών, καθώς και μια μεγάλη σειρά από σχέδια, ακουαρέλες και λάδια με τα πορτρέτα των ποιητών με τους οποίους συνομιλεί ο καλλιτέχνης.

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Από το 1963 μέχρι το 1968 σπούδασε χαρακτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και στη συνέχεια ζωγραφική, με υποτροφία του γερμανικού κράτους, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου (1970-1976).
Υπήρξε μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «Α» τη δεκαετία του 1960 και μέλος της εικαστικής ομάδας του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης· ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Νέοι Έλληνες Ρεαλιστές» (1971-1973)· ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών (Αθήνα 1974-1976)· μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «10/9» του Μονάχου (1975)· προσκεκλημένος του Καλλιτεχνικού Προγράμματος του Δυτικού Βερολίνου DAAD (1977).

Από το 1977 μέχρι και το 1986 έζησε και εργάστηκε στο Βερολίνο. Από το 1986 μέχρι το 1992 έζησε και εργάστηκε στις Βρυξέλλες. Το 1994 εκλέχθηκε καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, όπου δίδαξε έως το 2012. Το 2013 εκλέχθηκε ομότιμος καθηγητής. Από το 1966 μέχρι σήμερα έχει κάνει πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, έχει λάβει μέρος σε πολλές σημαντικές ομαδικές εκθέσεις σε γκαλερί, πινακοθήκες και μουσεία στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, όπως Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ισπανία, Ιρλανδία, Αλβανία, Ιαπωνία, Βέλγιο, Αλγερία, Κύπρο, Σουηδία, Ισραήλ, Ιράν, Τουρκία, Αγγλία, Καναδά, Ρουμανία, Αίγυπτο, Πολωνία, Ολλανδία, Ιταλία, Αμερική και Κίνα.

●●● / ●●●

 

Περιπέτειες του ιδιωτικού στη μεταπολιτευτική Ελλάδα

Επιστημονικό Συμπόσιο (13 και 14 Οκτωβρίου 2017)

Κείμενα: συλλογικό

Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού & Γενικής Παιδείας – Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη, 2019 (Σεπτέμβριος)

Σελίδες: 300, με έγχρωμες και α/μ εικόνες

Διαστάσεις: 14 x 21 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-259-152-9

«Το ανά χείρας βιβλίο στηρίζεται στο υλικό ενός φιλόδοξου συνεδρίου. Φιλόδοξου γιατί θέλησε να αντιμετωπίσει ένα θέμα ανεξερεύνητο σχεδόν στην κοινωνιολογία της χώρας μας. Πράγματι, η κοινωνική επιστήμη στη μεταπολιτευτική Ελλάδα επικεντρώθηκε περισσότερο στη συλλογική δράση και στη δημόσια ζωή. Πρωταγωνιστές ήταν, και μάλλον παραμένουν, τα κόμματα, οι θεσμοί, οι ηγέτες και το πολιτικό προσωπικό, οι πολιτικές ιδεολογίες, παλαιότερα τα συνδικάτα και αργότερα τα ποικίλα κοινωνικά κινήματα. Στο μέτρο που η ανάλυση περιλάμβανε τις μεταβολές της ιδιωτικής σφαίρας, αυτές αντιμετωπίζονταν περισσότερο σαν εισερχόμενα δεδομένα, σαν μεταβλητές που χρησίμευαν στη γενικότερη ερμηνεία της εξέλιξης των συλλογικών συμπεριφορών και των φορέων. Έτσι, π.χ., επισημαίναμε ασφαλώς τις αλλαγές στο επίπεδο της ατομικότητας ή των καταναλωτικών συνηθειών, αλλά τις χρησιμοποιούσαμε περισσότερο για να εξηγήσουμε τη διαφοροποίηση της εκλογικής συμπεριφοράς, της κομματικής ένταξης, της πολιτικής συμμετοχής, των κομματικών ταυτίσεων και άλλων ‹‹ δημόσιων›› φαινομένων. Αυτή η ίδια όμως η ιδιωτική ζωή έμεινε στο περιθώριο των ερευνητικών σχεδίων. Κι όταν λέμε ιδιωτική ζωή, για να την προσδιορίσουμε με λέξεις-κλειδιά, αναφερόμαστε στο πεδίο όπου διαμορφώνουμε τις αντιλήψεις του εαυτού, την ατομικότητα, το σώμα, τα συναισθήματα, την οικειότητα, τις παρορμήσεις, την οικογένεια και τους ρόλους στο εσωτερικό της, τις έμφυλες και διαγενεακές σχέσεις, την κοινωνιολογία της καθημερινής ζωής και την παρουσία των ποικίλων εξουσιών σ’ αυτό το πεδίο…»

Γιάννης Βούλγαρης

(από την εισαγωγή του βιβλίου) 

Οι συγγραφείς του τόμου:

Βασίλης Βαμβακάς, Χαράλαμπος Ν. Βέντης, Γιάννης Βούλγαρης, Γιάννης Δημητρακάκης, Βασίλης Δημόπουλος, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Δηώ Καγγελάρη, Κώστας Καραβίδας, Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, Ελισάβετ Κοτζιά, Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης, Λίλιαν Μήτρου, Παναγής Παναγιωτόπουλος, Γρηγόρης Πασχαλίδης, Νικόλας Σεβαστάκης, Νίκος Σουλιώτης, Κώστας Τσιαμπάος, Θανάσης Χατζόπουλος.

●●● / ●●●

 

Κίτσος Λούης

Ιστορίες γενετικής (στην…καθομιλουμένη)

Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2019 (Σεπτέμβριος)

Σελίδες: 223

Διαστάσεις: 14 x 21 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-524-560-3

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η γενετική είναι μια εύκολη επιστήμη με πολύ δύσκολη γλώσσα, κάτι που αναπόφευκτα δημιουργεί προβλήματα κατανόησης. Για να αντιμετωπιστεί, έστω εν μέρει, το πρόβλημα αυτό στους μη βιολόγους, ο Κίτσος Λούης αποφάσισε να περιγράψει «με απλά λόγια» τι είναι και τι κάνει η γενετική, καταγράφοντας απλές ιστορίες στις οποίες η συγκεκριμένη επιστήμη είχε (και έχει) πρωταγωνιστικό ρόλο. Τούτες οι ιστορίες εξηγούν ασθένειες του ανθρώπου, αναπτύσσουν τη στενή σχέση φιλίας μεταξύ ανθρώπου και σκύλου, και μας πάνε από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τα τελευταία επιτεύγματα της επιστήμης, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής βάσης της εξέλιξης. Παρότι υποδεικνύει σε ποια σημεία υπάρχουν άλυτα βιοηθικά προβλήματα, ο συγγραφέας αποφεύγει να πάρει θέση, προτιμώντας να το αφήσει αυτό στην κρίση του αναγνώστη.

Για την κατανόηση του βιβλίου δεν απαιτείται καμία προηγούμενη «θητεία» στη βιολογία. Οι γιατροί και οι θετικοί επιστήμονες ίσως να έχουν ένα μικρό πλεονέκτημα, όμως και όλοι οι υπόλοιποι –νομικοί, θεολόγοι, φιλόλογοι, φιλόσοφοι και, κοντολογίς, όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν τι είναι η γενετική, είτε έχουν είτε δεν έχουν κάνει πανεπιστημιακές σπουδές– θα κατανοήσουν κάθε μία απ’ αυτές τις ιστορίες γενετικής δίχως κανένα πρόβλημα.

●●● / ●●●

 

Μέννο Σχίλτχαϋζεν

Γενετήσια παιχνίδια. Τα γεννητικά όργανα των ζώων και οι ιδιοτροπίες της εξέλιξης

Μετάφραση: Μαριλένα Παπαϊωάννου

Επιστημονική εποπτεία: Σίνος Γκιώκας

Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2019 (Σεπτέμβριος)

Σελίδες: 391, με α/μ σχέδια

Διαστάσεις: 14 x 21 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-524-562-7

Το σεξ βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε ατομικής συμπεριφοράς, στον κόσμο των ζώων. Αυτό, βέβαια, έχει άμεση επίπτωση στο σχήμα, το μέγεθος, τη μορφολογία, αλλά και στους τρόπους λειτουργίας των αναπαραγωγικών τους οργάνων. Όλα τα παραπάνω συνδέονται με το περίφημο φαινόμενο της φυλετικής (ή σεξουαλικής) επιλογής, το οποίο ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε θεωρήσει τόσο σημαντικό ώστε να του αφιερώσει ολόκληρο βιβλίο! Ωστόσο, στον αιώνα που ακολούθησε οι σχετικές έρευνες αναπτύχθηκαν ελάχιστα: η αιδημοσύνη και τα ταμπού έπαιξαν τον ρόλο τους. Σήμερα, βέβαια, τα πράγματα αλλάζουν…

Στα Γενετήσια παιχνίδια, ο εξελικτικός βιολόγος και οικολόγος Μέννο Σχίλτχαϋζεν καταφέρνει να συγκεντρώσει όλα τα καινούργια στοιχεία για το θέμα και να αναδείξει με χιούμορ, πολλά σκίτσα και διαγράμματα, γλαφυρή και ενίοτε υπαινικτική γλώσσα, αλλά πάντοτε τεκμηριωμένα, την εξέλιξη της σεξουαλικής συμπεριφοράς μέσα από την εξέλιξη των γεννητικών οργάνων. Σκιαγραφώντας έναν κόσμο άλλοτε άγριο κι άλλοτε αστείο (όπως είναι εντέλει και η ζωή), διαλύει παρανοήσεις και προκαταλήψεις (περί καλού και κακού) και μας δίνει να καταλάβουμε ότι το άρμα της εξέλιξης της ζωής (που δεν έχει οδηγό) το τραβούν, σε μεγάλο βαθμό, τα δύο «άλογα» της φυλετικής επιλογής. Το ένα είναι αρσενικό και το άλλο θηλυκό: συχνά διαφωνούν μεταξύ τους, πρόσκαιρα συμφιλιώνονται, έως την επόμενη σύγκρουση, όμως αλλάζουν συνέχεια μορφή και συμπεριφορά.

●●● / ●●●

 

Olivier Voutier

Απομνημονεύματα του συνταγματάρχη Voutier από τον πόλεμο των Ελλήνων

Μετάφραση: Ειρήνη Τζουρά

Επιμέλεια έκδοσης: Παναγιώτα Παναρίτη

Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2019 (Απρίλιος)

Σελίδες: 248

Διαστάσεις: 13,5 x 20 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-6812-82-8

«Ο Γάλλος φιλέλληνας Olivier Voutier (Thouars, 30 Μαΐου 1796 - Hyeres, 19 Απριλίου 1877) φοίτησε στη ναυτική σχολή της Βρέστης (1811-1815) και στη συνέχεια κατατάχτηκε στο γαλλικό ναυτικό.

[…] Το 1821, μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, ο Voutier παραιτήθηκε από το γαλλικό ναυτικό, προκειμένου να έρθει στην Ελλάδα και να λάβει μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στο πλευρό των επαναστατημένων Ελλήνων. Στο Παρίσι γνώρισε τον Σκοτσέζο φιλέλληνα Thomas Gordon. Με πρωτοβουλία του Gordon ναυλώθηκε ένα πλοίο, γεμάτο όπλα και πολεμοφόδια για τον ελληνικό αγώνα, στο οποίο επιβιβάστηκαν Έλληνες εθελοντές, σπουδαστές σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, και πολλοί φιλέλληνες, ανάμεσά τους και ο Voutier.

[…] Σε αυτόν τον αυτόπτη μάρτυρα θα καταφύγει ο Γάλλος ζωγράφος Eugene Delacroix, προκειμένου να αντλήσει υλικό για έναν πίνακα που ήθελε να φιλοτεχνήσει, με θέμα τις σφαγές που συντελέστηκαν στη Χίο τον Μάρτιο – Απρίλιο του 1822. Τα απομνημονεύματα του Voutier αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για τον Delacroix, ο οποίος, με τη μεσολάβηση του κουνιάδου του, θα τον υποδεχτεί στην οικία του στις 12 Ιανουαρίου 1824 και θα λάβει άμεση πληροφόρηση για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα. Η πιο εμφατική σκηνή του πίνακα του Delacroix, ο οποίος εκτέθηκε στο Salon του Παρισιού το 1824, το νήπιο που επιχειρεί να θηλάσει από το στήθος της νεκρής μητέρας του αποτελεί μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα, την οποία παραθέτει ο Voutier: Ένας ταξιδιώτης, που ήταν μάρτυρας της καταστροφής της Χίου, μου είπε ότι δεν είχε βιώσει πιο οδυνηρό αίσθημα από τη θέα του πτώματος μιας νεαρής γυναίκας, στο οποίο ένα παιδί ζούλαγε με τα άπληστα χέρια του του ωχρούς μαστούς της.»

Παναγιώτα Παναρίτη

●●● / ●●●

 

Claude Denis Raffenel

Ιστορία των νεότερων Ελλήνων, από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Μωάμεθ Β΄ μέχρι το 1825

Μετάφραση: Ειρήνη Τζουρά

Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2019 (Μάιος)

Σελίδες: 261

Διαστάσεις: 13,5 x 20 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-6812-84-2

«Με την Ιστορία των νεότερων Ελλήνων από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Μωάμεθ τον Β΄ μέχρι το 1825 του Γάλλου φιλέλληνα Claude Denis Raffenel, η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος προσθέτει έναν ακόμη τόμο στη σειρά μεταφρασμένων στα ελληνικά απομνημονευμάτων φιλελλήνων και φιλελληνικών φυλλαδίων, την οποία εκδίδει με αφορμή τον επετειακό εορτασμό το 2021 των 200 χρόνων από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Γάλλος φιλέλληνας Reffenel υπηρέτησε τον ελληνικό αγώνα της ανεξαρτησίας τόσο με τη συμμετοχή του στις πολεμικές επιχειρήσεις με το σώμα του Charles Fabvier το 1826, κατά τις οποίες μάλιστα έχασε τη ζωή του, όσο και με την υποστήριξη της ελληνικής υπόθεσης μέσα από τη συγγραφή των έργων του που αφορούν την ιστορία των Ελλήνων μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους και κυρίως τα γεγονότα του απελευθερωτικού αγώνα, ο οποίος βρισκόταν σε εξέλιξη…».

Ιωάννης Κ. Μαζαράκης-Αινιάν

●●● / ●●●

 

René de Chateaubriand

Υπόμνημα περί της Ελλάδας

Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 2019 (Ιούνιος)

Μετάφραση: Ιωάννης Κ. Μαζαράκης-Αινιάν

Σελίδες: 44

Διαστάσεις: 13,5 x 20 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-6812-87-3

«Με τη μετάφραση στα ελληνικά του Note sur la Grece του Γάλλου φιλέλληνα Francois Auguste Rene, vicomte de Chateaubriand η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος (Ι.Ε.Ε.Ε.), με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, το 2021, εγκαινιάζει μια νέα σειρά φιλελληνικών κειμένων, μεταφρασμένων στα ελληνικά, η οποία περιλαμβάνει απομνημονεύματα φιλελλήνων, που πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων, και φιλελληνικών φυλλαδίων, τα οποία εκδόθηκαν προς υποστήριξη του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας.

[…] Το Υπόμνημα περί της Ελλάδας του Γάλλου φιλέλληνα De Chateaubriand, το οποίο αποτελεί τον πρώτο τόμο της νέας σειράς, εκδόθηκε στο Παρίσι το 1825, ενώ η Ελληνική Επανάσταση μαινόταν. Πρόκειται για υπερασπιστικό μανιφέστο του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων, τον οποίο νομιμοποιεί έναντι της οθωμανικής κυριαρχίας.»

Ιωάννης Κ. Μαζαράκης-Αινιάν

●●● / ●●●

 

Peter Frankopan

Η Πρώτη Σταυροφορία. Το κάλεσμα της Ανατολής

Μετάφραση: Γιάννης Βογιατζής

Αθήνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 302, με έγχρωμες εικόνες

Διαστάσεις: 17 x 24 εκ.

ISBN πανόδετου: 978-960-221-830-3

Σύμφωνα με την παράδοση, όλα άρχισαν όταν ο Πάπας Ουρβανός Β΄ κάλεσε τους ιππότες της Ευρώπης να απελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ από το Ισλάμ. Μήπως όμως ο πραγματικός καταλύτης βρισκόταν κάπου πολύ μακριά στα ανατολικά της Ρώμης; Ο Πίτερ Φράνκοπαν αντικρούει εδραιωμένες ερμηνείες μιας χιλιετίας, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους στην Κωνσταντινούπολη και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Η Πρώτη Σταυροφορία όρισε τις τύχες του Μεσαίωνα. Εγκαθίδρυσε την κοινή ταυτότητα της ιπποσύνης της Ευρώπης, στηρίζοντάς την απαρέγκλιτα στη χριστιανική πίστη. Επηρέασε τη συμπεριφορά των ιπποτών, με την ευλάβεια και το καθήκον να αναδεικνύονται πολύτιμα προσωπικά χαρίσματα, τα οποία υμνήθηκαν σε ποιήματα και πεζά, τραγούδια και έργα τέχνης. Εξιδανίκευσε την ιδέα του ευσεβή ιππότη, που πολεμάει για τον Θεό. Καθιέρωσε τον Πάπα ως ηγέτη όχι μόνο πνευματικής σπουδαιότητας, αλλά και πολιτικής βαρύτητας. Έδωσε έναν κοινό σκοπό στις δυτικές ηγεμονίες, δημιουργώντας ένα πλαίσιο, στο οποίο η υπεράσπιση της Εκκλησίας ήταν όχι μόνο επιθυμητή, αλλά και επιβεβλημένη. Με την Πρώτη Σταυροφορία γεννήθηκαν οι ιδέες και οι δομές που διαμόρφωσαν την Ευρώπη μέχρι τη Μεταρρύθμιση.

 

●●● / ●●●

 

Άλβιν Μέγιερ

Μην ξεχάσεις το όνομά σου. Τα παιδιά του Άουσβιτς

Μετάφραση: Καρίνα Λάμψα, Παυλίνα Δηράνη

Αθήνα, Εκδόσεις Καπόν, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 703, με έγχρωμες και α/μ εικόνες

Διαστάσεις: 17 x 24 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-618-5209-49-0

Τα παιδιά στο Άουσβιτς: είναι η πιο σκοτεινή κηλίδα μιας σκοτεινής ιστορίας. Εκτοπίστηκαν με τους γονείς τους στο Άουσβιτς ή γεννήθηκαν εκεί, κάτω από αδιανόητες συνθήκες. Λίγα επιβίωσαν. Για όλη τους τη ζωή φέρουν τα σημάδια του πόνου, στο σώμα και στην ψυχή τους. Μεγαλώνουν μαζί με τον αριθμό κρατουμένου, που έχει ανεξίτηλα σημαδέψει το χέρι τους ή τον μηρό τους. Το Άουσβιτς είναι πάντα εδώ. Την ημέρα, το βράδυ, τη νύχτα: ο αποχωρισμός από τους γονείς και τα αδέλφια, τα λεγόμενα "μπλοκ των παιδιών" στο στρατόπεδο, τα πειράματα στα οποία υποβλήθηκαν, η μόνιμη πείνα, η λαχτάρα για την οικογένεια, για ένα ζεστό πάπλωμα, για ασφάλεια.

Μετά την απελευθέρωσή τους, κάποια από αυτά δεν γνώριζαν το όνομά τους, ούτε την ηλικία τους ή την καταγωγή τους. Σχεδόν όλα ήταν ορφανά. Για πολύ καιρό δεν εμπιστεύονταν πια κανέναν άνθρωπο, φύλαγαν τις δυνάμεις τους, ήταν γεμάτα φόβο. Πώς να ζήσεις μετά το Άουσβιτς; Για ολόκληρες δεκαετίες, ο Άλβιν Μέγιερ έψαξε, με μεγάλη υπομονή, να βρει τα παιδιά του Άουσβιτς, μίλησε με ενσυναίσθηση μαζί τους και κέρδισε την εμπιστοσύνη τους. Ορισμένα από αυτά μίλησαν για πρώτη φορά για τη ζωή στο στρατόπεδο, για την παιδική τους ηλικία, όπου ο θάνατος ήταν μονίμως παρών αλλά ποτέ φυσικός.

●●● / ●●●

 

Ιωάννης Θ. Φραγκόπουλος

Κοινωνικοχωρικές σχέσεις, αναπαραστάσεις και πολιτικές διαφορές. Η μουσουλμανική μειονότητα και οι Πομάκοι

Αθήνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 485, με α/μ εικόνες

Διαστάσεις: 17 x 24 εκ.

ISBN πανόδετου: 978-960-221-827-3

Το βιβλίο στηρίζεται στην κοινωνιολογική, ανθρωπολογική και ανθρωπογεωγραφική έρευνα που ξεκίνησα το 1988 και ολοκλήρωσα στις αρχές του 2019 με επιτόπια συμμετοχική παρατήρηση και παράλληλα συλλογή ποσοτικών δεδομένων (και ενδιάμεσες επικαιροποιήσεις). Η ιδιαιτερότητα της συλλογιστικής μου έγκειται στην απόπειρα μιας κοινωνικής μελέτης με εξίσου κατανεμημένες τις ποιοτικές αλλά και ποσοτικές μεθοδολογίες της έρευνας αφενός και τη μικρο- και μακρο-κοινωνιολογική προσέγγιση αφετέρου.

Το βιβλίο αυτό αφορά τις εθνογενετικές διαδικασίες στη νότια Βαλκανική από τις αρχές του 20ού αιώνα και την ανάδυση των εθνών-κρατών αλλά και των μειονοτήτων μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι εθνοπολιτισμικές διαφορές στο μωσαϊκό των μουσουλμανικών πληθυσμών στην περιοχή της Θράκης, η κοινωνικοχωρική συγκρότηση και οι ανισότητες των μειονοτικών οικισμών (Τούρκων, Πομάκων, Ρομά) σε σχέση με τους χριστιανικούς οικισμούς, οι πολιτικές της διαφοράς, οι πρακτικές αλλά και ο λόγος των φορέων εξουσίας σε επίπεδο περιφερειακής ανάπτυξης, θεσμικής αντιπροσώπευσης (π.χ. μουφτής), πολιτικής "χρήσης" και "κατασκευής" της εθνοτικής διαφορετικότητας των Πομάκων στα πλαίσια τριών εθνικών ιστοριών (Ελλάδα, Τουρκία, Βουλγαρία) αφορούν το πρώτο μέρος.

Στο δεύτερο μέρος ακολουθεί η ανάλυση των ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών και ιδεολογικο-πολιτισμικών μεταβολών που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες των Πομάκων (σε σύγκριση πάντα με τις άλλες εθνοτικές ομάδες της μειονότητας ιδιαίτερα του Ν. Ξάνθης) όταν εισέρχονται σε διαδικασίες κοινωνικής μετάβασης σε μορφές εκχρηματισμένης οικονομίας, και ιδιαίτερα σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας κατά την τελευταία τριακονταετία. Μια σειρά ενδογενών μεταβολών αναδύεται: οικιακή ομάδα-οικογένεια, σύστημα γαμηλιακών ανταλλαγών, (π.χ. από την τοπική ενδογαμία στην εθνοτική εξωγαμία με τουρκικές ομάδες της πεδιάδας), οικονομικοί μετασχηματισμοί και η διαλεκτική του τοπικού και του παγκόσμιου, η θρησκεία και οι ταυτότητες στη διαδικασία μετάβασης.

Στο τρίτο μέρος αναλύεται μια σειρά εξωγενών μεταβολών που αφορούν σε ευρύτερες περιόδους διαχρονικά: οι άνισες πολιτικές της εθνοτικής και πολιτισμικής διαφοράς σε βάρος των μουσουλμάνων και ιδιαίτερα των Πομάκων, η εκπαίδευση και οι ταυτότητες ως διακύβευμα μεταξύ κεντρικών φορέων εξουσίας (κράτος, Τουρκία), η συγκρότηση του πολιτικού πεδίου και οι πολιτικές στάσεις των Πομάκων αλλά και των άλλων εθνοτικών ομάδων της μειονότητας, οι πολλαπλές ταυτότητες και η κοινωνική συναλλαγή μέσα στις διαδικασίες κοινωνικής μετάβασης-ενσωμάτωσης κ.ά. 

●●● / ●●●

 

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος

Φάσεις και αντιφάσεις του ελληνικού κράτους στον 20ό αιώνα, 1910-2001

Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 230

Διαστάσεις: 14 x 20,5 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-05-1744-6

«Ένα βιβλίο δεν μπορεί να τα πει όλα, πόσο μάλλον όταν είναι μια εισαγωγική μελέτη, με δοκιμιακό χαρακτήρα, που πραγματεύεται την ιστορία ενός κράτους στη διάρκεια ενός αιώνα. Οφείλει, κυρίως, να αναδείξει τα μεγάλα σχήματα και να περιγράψει τις κυρίαρχες τάσεις αλλά και τις μεγάλες αντιφάσεις μέσα από τις οποίες εξελίχθηκε η διαδικασία του εκσυγχρονισμού και των οπισθοδρομήσεων, όπως άλλωστε και κάθε ιστορική τροχιά κράτους στην περίοδο της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. Πρωτίστως, να δοκιμάσει ερμηνείες και να ξανασκεφτεί πάνω στα μεγάλα ερωτήματα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, καλύπτοντας την περίοδο από το 1909, τη χρονιά όπου με το κίνημα στο Γουδί και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που προκαλεί στο πολιτικό και κοινωνικό πεδίο, η χώρα εισέρχεται σε μια εντελώς νέα ιστορική φάση• μέχρι το 2001 που αυτή εγκαταλείπει το εθνικό της νόμισμα για να υιοθετήσει από τις αρχές του 2002 το κοινό ευρωπαϊκό αλλά και ξεκινά μια εποχή άρνησης του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας για προσαρμογή στη νέα, σκληρή, αλλά και γεμάτη ευκαιρίες πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης.

[...] Τα ερωτήματα που τίθενται προέρχονται αφενός από τις διάφορες ανάγκες της της σύγχρονης ιστοριογραφικής έρευνας αλλά και από την ίδια την παρούσα συγκυρία, από τις δικές της προτεραιότητες και ανατροπές. Έτσι κι αλλιώς, είναι μάλλον υποκριτικό να υποστηρίζουμε ότι αγνοούμε την εποχή μας και δεν είμαστε παιδιά της. Είναι τουλάχιστον πιο έντιμο πνευματικά, αφότου αφουγκραστούμε τις αγωνίες της και σεβαστούμε τις ευαισθησίες της, να θέσουμε τα ερωτήματά της στη βάσανο της επιστήμης μας...».

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος.

●●● / ●●●

 

Corine Pelluchon

Ηθική της υπόληψης

Μετάφραση: Γιώργος Φαράκλας

Αθήνα, Εκδόσεις Πόλις, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 422

Διαστάσεις: 14 x 21 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-435-683-6

Η Κορίν Πελλυσόν δεν ασχολείται με τη φιλοσοφία μόνο για την απόλαυση που προσφέρουν οι ιδέες, η θεωρία και τα ποικίλα διανοητικά παιχνίδια. Ο στόχος της είναι πολιτικός: να αφυπνιστεί η συνείδηση των ανθρώπων ώστε να μετασχηματιστούν σταδιακά η κοινωνία, το μοντέλο ανάπτυξης και παραγωγής, η οργάνωση της εργασίας, ο τρόπος ζωής. Η Κορίν Πελλυσόν φοβάται το φάσμα της αποανθρωποποίησης που πλανάται πάνω από τις ζωές μας. Μπροστά σε αυτό τον τρομερό κίνδυνο, αναλαμβάνει την αποστολή να αγωνιστεί για έναν κόσμο κατοικήσιμο, προσαρμοσμένο στις οικολογικές απαιτήσεις και πιο δίκαιο, τόσο για τα ανθρώπινα, όσο και για τα μη ανθρώπινα έμβια όντα. Ξεκινά από την εμπειρία της τρωτότητας, της κατάθλιψης, των δύσκολων συνθηκών ζωής που η θέλησή μας από μόνη της δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Το να υποφέρει κανείς αποτελεί φιλοσοφικό πρόβλημα, υποστηρίζει η συγγραφέας. Η φιλοσοφία, πέρα από την αυστηρότητα, τη δύναμη του επιχειρήματος, τη συνέπεια και τον Ορθό Λόγο, χρειάζεται επιπροσθέτως το συναίσθημα, την πνευματικότητα, το σώμα, τους ανθρώπους, τα ζώα, τον κόσμο.

Η Ηθική της υπόληψης είναι ένα βιβλίο φιλόδοξο, πυκνό, απαιτητικό και σπουδαίο, ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί. Επικαλείται την αρχαία και την κλασική φιλοσοφία, την ηθική των αρετών, την πολιτική θεωρία, την ψυχολογία και την οικολογία, για να αναστοχαστεί θεμελιώδη ζητήματα: το περιβάλλον, την υπόθεση των ζώων, τη δημοκρατία. Συναρθρώνει την ατομική ευαισθησία με την πολιτική, την ηθική και την οικολογική ευθύνη. Στόχος: η συναισθηματική και ηθική αλλαγή όλων μας, ώστε να επιθυμήσουμε έναν κόσμο λιγότερο βίαιο και πολύ πιο δίκαιο – και να εργαστούμε γι' αυτόν. 

Roger-Pol Droit, Le Monde

●●● / ●●●

 

William Marx

Το μίσος για τη λογοτεχνία

Μετάφραση: Αντώνης Αθανασόπουλος

Επιμέλεια: Αγγελίνα  Μιχάλη

Αθήνα, Εκδόσεις Πόλις, 2019 (Σεπτέμβριος)

Σελίδες: 310

Διαστάσεις: 12,5 x 20,5 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-435-616-4

Επιτέθηκαν στη λογοτεχνία, τη λοιδόρησαν, την καταδίκασαν, με κάθε πρόσχημα και ανεξαρτήτως καθεστώτος, με τις καλύτερες ή τις χειρότερες προθέσεις, για λόγους αστείους ή ενίοτε και σοβαρούς. Εξόρισαν τους ποιητές και έκαψαν τα βιβλία τους - ή τουλάχιστον προσπάθησαν να το κάνουν. Εδώ και 2.500 χρόνια, η λογοτεχνία γίνεται στόχος ποικίλων επικρίσεων και κατηγοριών, που διατυπώνονται από φιλοσόφους και θεολόγους, ιερείς και παιδαγωγούς, επιστήμονες και κοινωνιολόγους, βασιλείς, αυτοκράτορες, ή ακόμα και προέδρους. Από τον Πλάτωνα ως τον Νικολά Σαρκοζί, τούτο το βιβλίο παρουσιάζει όλα τα στοιχεία που προσκομίστηκαν σε αυτή την εξωφρενική δίκη, συνθέτει την τοιχογραφία ενός απίστευτου κόσμου με γκροτέσκες και γελοίες φιγούρες, και αφηγείται, με τον τρόπο του, μια άλλη ιστορία της δυτικής λογοτεχνίας, από τις απαρχές της: γεμάτη βουή και μανία, ανοησία, υποκρισία και άγνοια, με τις έριδες και τις μάχες της, τις ήττες και τους θριάμβους της, τους στρατηγούς, τους προδότες και τους ήρωές της.

Μέσα από το μίσος για τη λογοτεχνία αποκαλύπτεται το κρυφό πρόσωπο της ιστορίας της λογοτεχνίας - εκείνο που της δίνει ίσως το αληθινό της νόημα.

●●● / ●●●

 

Παντελής Μπουκάλας

Μηλιά μου αμίλητη. Ένας λόγος σε έξι φωνές

Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα, 2019 (Οκτώβριος)

Σελίδες: 45

Διαστάσεις: 12,5 x 21 εκ.

ISBN χαρτόδετου: 978-960-505-413-7

Η ΜΗΛΙΑ ΜΟΥ ΑΜΙΛΗΤΗ είναι η ποιητική αναψηλάφηση ενός συνταρακτικού συμβάντος που έλαβε χώρα σε κάποιο χωριό της Μάνης, πριν από ενάμιση αιώνα. Την ιστορία μού την αφηγήθηκε η μουσικός Δήμητρα Τρυπάνη, ζητώντας μου να ετοιμάσω ένα κείμενο, με το οποίο θα συλλειτουργούσε η μουσική της, στην "παράσταση ήχου" που σχεδίαζε.

Δοκίμασα να σκεφτώ και να νιώσω όπως (ενδεχομένως) σκέφτηκαν και ένιωσαν όλα τα πρόσωπα που ενεπλάκησαν στο δράμα του 19ου αιώνα, τόσο μακρινό αλλά και τόσο οικείο: η κοπελιά που τόλμησε να αγαπήσει έναν ξενομερίτη, εκτός γάμου, ο πατέρας, η μάνα, τα αδέρφια της, ο μικρότερος αδερφός με την άτολμη άρνησή του, ο (για ένα μόλις εικοσιτετράωρο) σύζυγός της, ο ξένος, το ίδιο το χωριό του δράματος. Η μικροκοινωνία του χωριού της Μάνης, έτσι όπως οργανώνεται από τις νόρμες και την παράδοσή της, από την εθιμική ή μάλλον "φυσική" αρρενοκρατία της, δεν είναι αποκλειστικά μανιάτικη αλλά και κρητική και ξηρομερίτικη - και ιρλανδέζικη, για παράδειγμα. Παντού η γυναίκα "είναι του πατρός της και του αντρός της", κτήμα και θύμα, μια μηχανή που παράγει σιωπηλή τα πάντα, ανάμεσά τους και παιδιά.

Αποφάσισα ευθύς εξαρχής να μοιράσω τον λόγο σε διαφορετικά στόματα, σε διαφορετικές φωνές. Ώστε μέσα από την αντιδικία τους να εικονογραφηθεί κάπως πιστότερα μια φρίκη που πρέπει να "κουβεντιαστεί", μήπως και ελεγχθεί. Μια φρίκη όμως που πολύ δύσκολα "κουβεντιάζεται" (αντλώ το ρήμα αυτό, και την εικόνα γενικότερα, από το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη "Τελευταίος σταθμός"), όσο κι αν είναι ανάγκη να συλλαβιστεί και να συνταχθεί. Όχι για να ερμηνευτεί, είναι ύβρις να θεωρούμε εύκολη την ερμηνεία της, αλλά τουλάχιστον να εξημερωθεί ή να ξορκιστεί. Και η ποίηση, ανέκαθεν, έχει στενότατη σχέση με το ξόρκι και τη μαγγανεία. 
Παντελής Μπουκάλας