Σωτηρία Σταυρακοπούλου:
«Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου»
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιανός το νέο βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου, με τίτλο Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, που ξεσήκωσε σάλο αρνητικών σχολίων για το περιεχόμενό του
Πρόκειται για μια σειρά συνομιλιών της συγγραφέως με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο,
ένα εξομολογητικό «μουχαμπέτι», όπως του άρεσε να το αποκαλεί, που
βάστηξε για δέκα σχεδόν χρόνια. Μέσα απ’ αυτό ξεδιπλώνεται η
χειμαρρώδης και «προκλητική» προσωπικότητα του ποιητή, που σπάει όλους
τους φραγμούς του «καθωσπρεπισμού» , είτε του αστικού είτε του πιο ανεκτικού πνευματικού κόσμου της εποχής
μας. Δ
Την Πέμπτη 10 Οκτωβρίου, στις 19:00, θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του βιβλίου, στον Ιανό στη Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλους 7.
Τον Μάρτιο του 2003, ο Ντίνος παρουσίασε επαινετικά στον «Ιανό» το βιβλίο μου Οι δεξιώσεις, μαζί με τον πανεπιστημιακό καθηγητή Γιώργο Κεχαγιόγλου, προκαλώντας τον φθόνο των συναδέλφων μου. Στο τέλος του ίδιου χρόνου, λίγο πριν κάνει την επέμβαση καρδιάς, οργάνωσε μια παρουσίαση του λογοτεχνικού μου έργου στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, το οποίο υπάγεται στο Πανεπιστήμιο. Είχαν έρθει οι σοβαροί κύριοι της γειτονιάς μας, δημόσιοι υπάλληλοι και μαγαζάτορες, με τις συμβίες τους –Τετάρτη απόγευμα, κλειστά τα εμπορικά καταστήματα– να ακούσουν τον περίφημο ποιητή Χριστιανόπουλο να μιλάει για τη γειτόνισσά τους, καθηγήτρια πανεπιστημίου και πεζογράφο, καθώς και ορισμένοι συνάδελφοί μου και κάποιοι λογοτέχνες της πόλης μας.
Κι αυτός, επί δύο ώρες, δεν σταματούσε να ευτελίζει εμένα και το έργο μου, αναιρώντας όλα όσα είχε πει στον «Ιανό» πριν από λίγους μήνες• ερχόταν, έτσι, στα ίσα του. Θα έπρεπε να το περιμένω• όχι μόνο δεν του άρεσαν οι καλοσύνες και οι αγάπες, αλλά συνήθιζε και να προκαλεί στις δημόσιες εμφανίσεις του, ερεθίζοντας αρνητικά το κοινό. «Εγώ είμαι αντικομφορμιστής», απαντούσε στους διάφορους επικριτές του. «Δεν μιλώ με τα στερεότυπα του καθωσπρέπει κυρίου. Και αυτό κάνει κάποια αίσθηση. Μεγάλη. Σαν μια ηλεκτρική εκκένωση».
Παρ’ όλ’ αυτά, δεν του κράτησα κακία• γοητευμένη από τα πρωτότυπα γραπτά και τα φιλολογικά του κείμενα, ήθελα να γράψω για το έργο του. Προς το τέλος του 2004, του έκανα την ίδια πρόταση. «Καλά», είπε, «αφού επιμένεις. Αλλά όχι μελέτες και βιογραφίες. Νισάφι. Άρχισα να τα σιχαίνομαι τα φιλολογικά». «Ε, τότε τι;» τον ρώτησα. «Εμείς αγαπιόμαστε. Θα το ρίξουμε στο μουχαμπέτι. Ξέρεις τι είναι το μουχαμπέτι, Σωτηρούλα; Κουβεντούλες, ελεύθερες όμως, χωρίς πρόγραμμα και σκοπιμότητες. Ναι, γιατί στην κοινωνική ζωή μας είμαστε λίγο κουμπωμένοι• δεν τα λέμε όπως τα σκεφτόμαστε. […] Λοιπόν, από αγάπη, θα αρχίσουμε μια κουβεντούλα, όπου όλα θα σου τα λέω ξεβράκωτος. Μη γελάς.
Όπως μου έρχονται στο μυαλό. Για τη ζωή μου, για το έργο μου, για τις γάτες μου, για λογοτέχνες, για φίλους, για ρεμπέτες, για γεγονότα […] Αχ, πολλά είπαμε απόψε. Γκουντ μπάι τώρα, πάω στο σπίτι να ταΐσω τα γατιά μου».
Η Σωτηρία Σταυρακοπούλου γεννήθηκε στον Βόλο (1957).
Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. (1980) και εργάζεται
ως αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας της παραπάνω Σχολής.
Έχει δημοσιεύσει ποικίλα άρθρα, μελετήματα και βιβλιοκρισίες που αφορούν
την πρώιμη δημώδη και τη νεοελληνική λογοτεχνία. Έχει εκδώσει τις
ακόλουθες μελέτες: Περικλής Σφυρίδης – Παραφυάδες ΙΙ: Κείμενα
λογοτεχνίας και βιβλιοκρισίες 1999-2008 (Καστανιώτης, 2008) και Περικλής
Σφυρίδης – Ο πεζογράφος και η κριτική για το έργο του (Εστία, 2011),
Επ’ αφορμή – Μελετήματα για τη λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης (IANOS,
2011), Η γερμανική κατοχή σε πεζογράφους της Θεσσαλονίκης (Μαλλιάρης
Παιδεία, 2015), Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη (Μαλλιάρης
Παιδεία, 2016), Εργογραφία – Βιβλιογραφία Κωνσταντίνου Κ. Παπουλίδη:
1960-2016 (Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ, 2016), Τα μη του έρωτα: Virtù per
sensi – Ερμηνευτικές θεωρήσεις της υστερομεσαιωνικής και αναγεννησιακής
λογοτεχνίας: 12ος-17ος αι. (Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ, 2017), Τέχνη
αψιμυθίωτη (Μαλλιάρης Παιδεία, 2017).
Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1980 με τη συλλογή διηγημάτων Τα ζούμπερα (Ερμής) και ακολούθησαν τα εξής βιβλία λογοτεχνίας: Η χορδοφάσα και ο κύκλος (διήγηση: Ερμής,1982)• Η λαπαροτομή (διηγήματα: Λιβάνης, 1983)• Άλμα (μυθιστόρημα: Ερμής, 1989)• Οι δεξιώσεις (μυθιστόρημα: Εστία, 2001)• Η μεθυσμένη γυναίκα (μυθιστόρημα: Εστία, 2005)• Σπάνιες αλήθειες (μυθιστόρημα: Εστία, 2008), Αχ, Ελλάδα, σ’ αγαπώ (μυθιστόρημα: Εστία, 2012).
__________________________
***************************
1.
Κατερίνα Σχινά: [........................................]
Οι πάντες γνωρίζουμε πόσο αθυρόστομος, χολερικός, σαρκαστής υπήρξε στον ιδιωτικό του βίο ο Ντίνος Χριστιανόπουλος· πόσο του άρεσε να «στολίζει» με χαρακτηρισμούς κριτικούς και λογοτέχνες, πόσο επιρρεπής ήταν στο κουτσομπολιό. Όμως παραμένει αμφίβολο αν θα ήθελε όλα αυτά τα σχόλια, που ανταλλάσσονται μεταξύ φίλων κατ’ ιδίαν, κεκλεισμένων των θυρών, «για να γελάσουμε», όπως θα έλεγε ο Κουνάδης, να δημοσιοποιηθούν – και ακόμη πιο αμφίβολο αν όλα αυτά τα σχόλια ενδιαφέρουν οποιονδήποτε αναγνώστη έξω από το λογοτεχνικό συνάφι. Τι εισφέρει το βιβλίο της Σταυρακοπούλου στη γνώση μας για τον άνθρωπο και το έργο;
Πέρα από λίγες σελίδες για την αρχαία και βυζαντινή γραμματεία και για το ρεμπέτικο, όπου αναδεικνύονται τα γόνιμα πάθη του ποιητή, πέρα από κάποιες παραινέσεις για τη μοναξιά ως συνθήκη δημιουργίας και σποραδικές εξομολογήσεις ιδιωτικών καημών που διεκδικούν κάποια καθολικότητα, οι χίλιες σελίδες του βιβλίου αναλώνονται στη χρήση, λυπάμαι που το λέω, ιδιωτικής ύλης για δημόσιους σκοπούς. Η συγγραφέας και οι φίλοι της αναδεικνύονται σε προνομιακούς συνομιλητές του Χριστιανόπουλου, αναλύονται εις βάθος, επαινούνται∙ οι «αντίπαλοι», πραγματικοί ή φανταστικοί, καταποντίζονται, πολλοί χωρίς τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους (αν έμπαιναν, βέβαια στον κόπο, γιατί μάλλον θα απαξιούσαν) αφού δεν ζουν πια.
Όσο για τον ίδιο τον Χριστιανόπουλο, αυτός απεικονίζεται σαν
ένας κακεντρεχής, ανούσια βιτριολικός, αυτοθαυμαζόμενος και ταυτόχρονα
άκρως ανασφαλής, υπόρρητα φθονερός και επιθετικός γέρων που
επιβεβαιώνεται εις βάρος όλων των άλλων. Αυτός ήταν; Πιθανόν. Μας
ενδιαφέρει; Ελάχιστα, έως καθόλου. Σίγουρα όμως τα «εσώψυχα» ενός ποιητή
με καβαφική καταγωγή, ιδιότυπα λυρικού, οδυνηρά αυτοβιογραφικού, που
«διερεύνησε απογυμνωμένος το βίωμα», όπως έγραψε ο Δ. Κόκορης, δεν
εξαντλούνται σε τόση και τέτοιαν ευτέλεια.
2.
Ο συγγραφέας και φίλος (;) του Χριστιανόπουλου, όπως και του Ρασούλη, Θωμάς Κοροβίνης με ανάρτησή του στο Facebook αναφέρει:
«ΠΙΚΡΑ ΚΑΙ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ!»
Διαβάζω με μεγάλη περιέργεια και βαθιά ανησυχία το σχοινοτενές πόνημα (σχεδόν 1000 σελίδες) της κ. Σωτηρίας Σταυρακοπούλου "Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου" που εκδόθηκε πριν από λίγες μέρες. Ντρέπομαι να πω με ποια λέξη ομοιοκαταληκτεί ιδανικά! Βασίζεται σε κουβέντες της συγγραφέως με τον ποιητή που κράτησαν από το 2008 μέχρι το 2012. Μα ο Ντίνος αρκετά πριν απ' το '12 είχε περάσει σε σωματική παρακμή συνοδευόμενη από πνευματική πτώση. Εδώ και χρόνια είναι κατά σώμα μόνον παρών. Εύχομαι -σε κάποια ως εκ θαύματος αναλαμπή- να παραδεχόταν ή καλύτερα για όλους να αναιρούσε φρικαλέες ανακρίβειες και αισχρά ψεύδη που δεν ξέρω ποιοι καλοθελητές του τα σφύριζαν. Ή κατασκεύαζε με το μυαλό του! Όντως "τα γραπτά μένουν"! Και καλά! Όσοι αναπνέουμε ακόμη -και θαβόμαστε ζωντανοί σ' αυτό το δυσώδες έπος φλυαρίας και κοτσομπολιού- μπορούμε να αντιδράσουμε. Τι θα γίνει όμως με τους απελθόντας απ' αυτόν τον μάταιο κόσμο; Πως να μιλήσουν οι νεκροί πανεπιστημιακοί καθηγητές μας και οι λογοτέχνες! Και οι λοιποί! Πώς να μιλήσει ο αθάνατος Ρασούλης ο οποίος "ήταν αντιπαθέστατος -και- ήταν τραγουδιστής που έβγαλε πολλά λεφτά, και αγόρασε ένα μεγάλο χτήμα στο Πήλιο και είχε τέσσερις υπηρέτριες!"; Ο Μανώλης! Ήμουν φίλος και συνομιλητής του στενός την τελευταία δεκαετία της ζωής του που στην κυριολεξία λίμαξε το ψωμί. Και έχω χρέος να διαφυλάξω τη μνήμη του.
Τα κουσούρια του ποιητή τα ξέρουμε καλά, ιδίως όσοι τον ζήσαμε από κοντά. Γιατί τα δοκιμάσαμε στο πετσί μας -μαζί με τα "αλλιώτικα" γράμματα που μας έμαθε, που του το χρωστάμε.
Μεγάλο κρίμα! Έγνοια είχα, τα τελευταία χρόνια που είναι ανυπεράσπιστος και απόλυτα ανήμπορος και αφατικός να αποφευχθούν τα χειρότερα! Όμως ήταν αδύνατον. Ο ίδιος δεν κατάφερε τις τελευταίες δεκαετίες να αναχαιτίσει την αποδόμησή του. Έρχονται τώρα τα "ρετουσαρισμένα" -όπως φάινεται- "εσώψυχα" να ολοκληρώσουν το γκρέμισμα. Σκεφθείτε να ήταν "αρετουσάριστα"!
Όταν ολοκληρώσω την ανάγνωση, θα επανέλθω με αναλυτική αναφορά -και όχι μόνο από δω».
**********************************
3.
[...................................]
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος ξέρει πώς παίζεται το παιχνίδι, το παίζει δεκαετίες. Τώρα τι κάνει; Αναμετρά εντύπως τη λογοτεχνική του περιουσία απλώς μειώνοντας τα δημιουργήματα όσων βρέθηκαν στο διάβα του; Νέοι λογοτέχνες, καθηγητές πανεπιστημίου, γείτονες, δημοσιογράφοι, παπάδες, φίλοι, άγνωστοί του, κάτι πυροσβέστες, που λέει και η ταινία, οι οποίοι παγιδεύτηκαν από τον θαυμασμό τους και ταυτόχρονα από το όνειρο να αρέσουν, να εκτιμηθούν, να τιμηθούν από τον ποιητή, έστω και με μία κουβέντα του. Αυτό είναι το κακό με τον θαυμασμό και τα όνειρα: παγιδεύεσαι από το έργο ξεχνώντας ότι πίσω κρύβονται άνθρωποι.
Κάθε γνωριμία, κάθε τιμητική εκδήλωση, κάθε βραβείο, κάθε καλοπροαίρετη πρόσκληση συνοδεύεται και από έναν καυγά, ένα παράπονο, μια ξινίλα. Το μίσος, στην περίπτωση αυτού του βιβλίου για τον Χριστιανόπουλο, είναι ισχυρότερος δεσμός από την αγάπη και ο θυμός του προς όλους και όλα, εκτός από τις γάτες του, είναι στάση ζωής. Σφαχτείτε για να περνάμε καλά και να γελάμε; Ε, όχι, δεν πάει έτσι.
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος κάνει «μουχαμπέτι» με τη Σωτηρία Σταυρακοπούλου. Ναι, στα μουχαμπέτια λέγονται κακίες. Αλλά μόνο κακίες; Τα μουχαμπέτια επίσης έχουν την πλάκα τους. Αυτοί όμως οι συγκεκριμένοι διάλογοί του με την καθηγήτρια έχουν πλάκα; Το λεξιλόγιό του εξαντλείται στα «βλάκας», «γελοίος», «καλός ως… αλλά μέτριος ως…», «αξιοθρήνητα ποιήματα», «αστείες και φαιδρές περιπτώσεις». Αυτά. Από έναν επαγγελματία του λόγου, θα περίμενα μεγαλύτερο φλέγμα, μεγαλύτερη φαντασία, περισσότερο χειρουργικό λεκτικό. Κι όμως, ο πλουραλισμός στους χαρακτηρισμούς και τα «καλολογικά στοιχεία» είναι αντιστρόφως ανάλογα της επιθετικότητάς του.
[...................................]
Τι αποκαλύπτει το βιβλίο; Όλη η πνευματική Θεσσαλονίκη για τα μπάζα. Μαζί και κάτι άλλοι, πιο πανελλήνιοι, όπως η Χαρούλα Αλεξίου και η Κική Δημουλά, ή πιο παγκόσμιοι, όπως ο Ελύτης και ο Λόρκα. «Εσωκομματικοί» ανταγωνισμοί, συγκρίσεις, πάθη, χλευασμός, υποτίμηση.
Το namedropping είναι εντυπωσιακό. Κανείς δεν ξεφεύγει από τη φαρμακόγλωσσα του Χριστιανόπουλου. Σαν να είσαι στο κομμωτήριο και η κακίστρω της γειτονιάς να έχει «μια κακή κουβέντα για τον καθένα», αλλά σε εκδοχή γραμματολογίας. Γιατί οι «ήρωες» του βιβλίου δεν είναι η Σούλα του μανάβη, αλλά ο Παλαμάς και ο Μπάιρον.
Τι αποκομίζεις τελειώνοντάς το; Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος δημιούργησε μια φάμπρικα κακίας. Όμως η κακία δεν προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες. Είναι απλώς μεταδοτική. Πρόκειται για χίλιες σελίδες λεκτικής βίας που σε πλακώνουν, που σε φαρμακώνουν, που λυπάσαι για τον άνθρωπο που τις υπαγόρευσε. Έχοντας θάψει τους πάντες, αλλά τους πάντες, τελικά αυτοακυρώνεται. Κανένας στο σύμπαν δεν είναι καλύτερος του Ντίνου Χριστιανόπουλου; Είναι. Πολλοί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τον ιδιαίτερο, ιδιοσυγκρασιακό, ποιητικό κόσμο του Ντίνου Χριστιανόπουλου θα τον αμφισβητήσει ποτέ κανείς. Θα μας συγκινεί πάντα.»
****************************
4.
Η κόρη του στιχουργού, Ναταλία Ρασούλη, με ανάρτησή της στο Facebook έγραψε:
«Δεν σας κρύβω ότι είμαι πολύ στενοχωρημένη με όλο αυτό το ζήτημα που προέκυψε με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και όσα είπε για τον Μανώλη Ρασούλη. Αν τα είπε για εκείνον.
Γιατί μία μαθαίνω ότι ο άνθρωπος δεν
είναι καλά ούτως ή άλλως, γιατί μία όλος ο κόσμος λέει ότι πάντα έτσι
ήταν ο Χριστιανόπουλος, φαρμακόγλωσσος, ότι μπορεί να μπέρδεψε τον
Ρασούλη με τον Σαββόπουλο γιατί τα έχει χάσει. Σε κάθε περίπτωση, όλη
αυτή η κατάσταση είναι άσχημη και για τον Μανώλη, το να έχουν ειπωθεί
τέτοια ψεύδη για εκείνον, το να τον έχουν μπερδέψει με τον Σαββόπουλο
-καμία σχέση σε πολλά σημεία- και από την άλλη για έναν ποιητή σαν τον
Χριστιανόπουλο ο οποίος ή πικρόχολος είναι, σε βαθμό που δεν ταιριάζει
σε ποιητή, ή τα έχει χάσει τελείως σε βαθμό που να μπερδεύει
καταστάσεις, πρόσωπα και γεγονότα, άρα άντε να διαβάσεις στα σοβαρά και
τις υπόλοιπες 1000 σελίδες των εσώψυχών του. Τραγικές αδιέξοδες
καταστάσεις. Με τι καρδιά να τρέχεις ένα γέρο άνθρωπο που ή ψεύδεται ή
τα έχει χάσει και με τι καρδιά από την άλλη να διαβάζεις για τον
πεθαμένο πατέρα σου που ήταν βαθειά ιδεολόγος και δοτικός μένοντας πάντα
άφραγκος βοηθώντας τους γύρω του και συνειδητά αντίθετος στην ιδέα της
ιδιοκτησίας, παλεύοντας με πάθος και τιμιότητα και πληρώνοντας όλα τα
τιμήματα, ότι ήταν αντιπαθητικός, πλούσιος με κτήματα και υπηρέτες;..
Προς γκρεμός και πίσω ρέμα».
5. Αναδημοσιεύοντας την ανάρτηση της Ναταλίας Ρασούλη, η
Έλενα Ακρίτα αναφέρει στο Facebook:
«Ο Μανώλης Ρασούλης είναι ίνδαλμα τέλος. Τον αγαπήσαμε και τον ακολουθήσαμε από τα νιάτα μας μέχρι σήμερα. Ούτε λεφτά είχε ούτε παλάτια γνωστά πράγματα αυτά. Το μόνο που είχε ήταν το μεγαλείο της μοναδικότητάς του.Κοντά τα χέρια».
Την Πέμπτη 10 Οκτωβρίου, στις 19:00, θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του βιβλίου, στον Ιανό στη Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλους 7.
Απόσπασμα από τον Πρόλογο του βιβλίου
Γνωριστήκαμε το 1982, όταν ένας κοινός γνωστός μας, ο γλύπτης Κυριάκος Καμπαδάκης, με πήγε στο γραφείο του Χριστιανόπουλου, στη «Διαγώνιο», να του χαρίσω την πρώτη συλλογή μου με πεζογραφήματα – φιλοδοξούσα κι εγώ να μπω στο λογοτεχνικό μας σινάφι, να του αρέσουν και να μου ζητήσει συνεργασία για τη Διαγώνιο. Τον θεωρούσα, κατά κάποιον τρόπο, πατριάρχη των μεταπολεμικών γραμμάτων και επιζητούσα, ας πούμε, την ευλογία του. «Μη λες “πατριάρχης”», με διόρθωσε. «Λιγάκι φοβούμαι ότι πέφτεις έξω. Πες “πατριαρχίδας”». Και γελάσαμε οι παρευρισκόμενοι στο γραφείο του.Τον Μάρτιο του 2003, ο Ντίνος παρουσίασε επαινετικά στον «Ιανό» το βιβλίο μου Οι δεξιώσεις, μαζί με τον πανεπιστημιακό καθηγητή Γιώργο Κεχαγιόγλου, προκαλώντας τον φθόνο των συναδέλφων μου. Στο τέλος του ίδιου χρόνου, λίγο πριν κάνει την επέμβαση καρδιάς, οργάνωσε μια παρουσίαση του λογοτεχνικού μου έργου στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, το οποίο υπάγεται στο Πανεπιστήμιο. Είχαν έρθει οι σοβαροί κύριοι της γειτονιάς μας, δημόσιοι υπάλληλοι και μαγαζάτορες, με τις συμβίες τους –Τετάρτη απόγευμα, κλειστά τα εμπορικά καταστήματα– να ακούσουν τον περίφημο ποιητή Χριστιανόπουλο να μιλάει για τη γειτόνισσά τους, καθηγήτρια πανεπιστημίου και πεζογράφο, καθώς και ορισμένοι συνάδελφοί μου και κάποιοι λογοτέχνες της πόλης μας.
Κι αυτός, επί δύο ώρες, δεν σταματούσε να ευτελίζει εμένα και το έργο μου, αναιρώντας όλα όσα είχε πει στον «Ιανό» πριν από λίγους μήνες• ερχόταν, έτσι, στα ίσα του. Θα έπρεπε να το περιμένω• όχι μόνο δεν του άρεσαν οι καλοσύνες και οι αγάπες, αλλά συνήθιζε και να προκαλεί στις δημόσιες εμφανίσεις του, ερεθίζοντας αρνητικά το κοινό. «Εγώ είμαι αντικομφορμιστής», απαντούσε στους διάφορους επικριτές του. «Δεν μιλώ με τα στερεότυπα του καθωσπρέπει κυρίου. Και αυτό κάνει κάποια αίσθηση. Μεγάλη. Σαν μια ηλεκτρική εκκένωση».
Παρ’ όλ’ αυτά, δεν του κράτησα κακία• γοητευμένη από τα πρωτότυπα γραπτά και τα φιλολογικά του κείμενα, ήθελα να γράψω για το έργο του. Προς το τέλος του 2004, του έκανα την ίδια πρόταση. «Καλά», είπε, «αφού επιμένεις. Αλλά όχι μελέτες και βιογραφίες. Νισάφι. Άρχισα να τα σιχαίνομαι τα φιλολογικά». «Ε, τότε τι;» τον ρώτησα. «Εμείς αγαπιόμαστε. Θα το ρίξουμε στο μουχαμπέτι. Ξέρεις τι είναι το μουχαμπέτι, Σωτηρούλα; Κουβεντούλες, ελεύθερες όμως, χωρίς πρόγραμμα και σκοπιμότητες. Ναι, γιατί στην κοινωνική ζωή μας είμαστε λίγο κουμπωμένοι• δεν τα λέμε όπως τα σκεφτόμαστε. […] Λοιπόν, από αγάπη, θα αρχίσουμε μια κουβεντούλα, όπου όλα θα σου τα λέω ξεβράκωτος. Μη γελάς.
Όπως μου έρχονται στο μυαλό. Για τη ζωή μου, για το έργο μου, για τις γάτες μου, για λογοτέχνες, για φίλους, για ρεμπέτες, για γεγονότα […] Αχ, πολλά είπαμε απόψε. Γκουντ μπάι τώρα, πάω στο σπίτι να ταΐσω τα γατιά μου».
Ποια είναι η Σωτηρία Σταυρακοπούλου
Η Σωτηρία Σταυρακοπούλου γεννήθηκε στον Βόλο (1957).
Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. (1980) και εργάζεται
ως αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας της παραπάνω Σχολής.
Έχει δημοσιεύσει ποικίλα άρθρα, μελετήματα και βιβλιοκρισίες που αφορούν
την πρώιμη δημώδη και τη νεοελληνική λογοτεχνία. Έχει εκδώσει τις
ακόλουθες μελέτες: Περικλής Σφυρίδης – Παραφυάδες ΙΙ: Κείμενα
λογοτεχνίας και βιβλιοκρισίες 1999-2008 (Καστανιώτης, 2008) και Περικλής
Σφυρίδης – Ο πεζογράφος και η κριτική για το έργο του (Εστία, 2011),
Επ’ αφορμή – Μελετήματα για τη λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης (IANOS,
2011), Η γερμανική κατοχή σε πεζογράφους της Θεσσαλονίκης (Μαλλιάρης
Παιδεία, 2015), Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη (Μαλλιάρης
Παιδεία, 2016), Εργογραφία – Βιβλιογραφία Κωνσταντίνου Κ. Παπουλίδη:
1960-2016 (Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ, 2016), Τα μη του έρωτα: Virtù per
sensi – Ερμηνευτικές θεωρήσεις της υστερομεσαιωνικής και αναγεννησιακής
λογοτεχνίας: 12ος-17ος αι. (Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ, 2017), Τέχνη
αψιμυθίωτη (Μαλλιάρης Παιδεία, 2017).Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1980 με τη συλλογή διηγημάτων Τα ζούμπερα (Ερμής) και ακολούθησαν τα εξής βιβλία λογοτεχνίας: Η χορδοφάσα και ο κύκλος (διήγηση: Ερμής,1982)• Η λαπαροτομή (διηγήματα: Λιβάνης, 1983)• Άλμα (μυθιστόρημα: Ερμής, 1989)• Οι δεξιώσεις (μυθιστόρημα: Εστία, 2001)• Η μεθυσμένη γυναίκα (μυθιστόρημα: Εστία, 2005)• Σπάνιες αλήθειες (μυθιστόρημα: Εστία, 2008), Αχ, Ελλάδα, σ’ αγαπώ (μυθιστόρημα: Εστία, 2012).
__________________________
***************************
1.
Κατερίνα Σχινά: [........................................]
Οι πάντες γνωρίζουμε πόσο αθυρόστομος, χολερικός, σαρκαστής υπήρξε στον ιδιωτικό του βίο ο Ντίνος Χριστιανόπουλος· πόσο του άρεσε να «στολίζει» με χαρακτηρισμούς κριτικούς και λογοτέχνες, πόσο επιρρεπής ήταν στο κουτσομπολιό. Όμως παραμένει αμφίβολο αν θα ήθελε όλα αυτά τα σχόλια, που ανταλλάσσονται μεταξύ φίλων κατ’ ιδίαν, κεκλεισμένων των θυρών, «για να γελάσουμε», όπως θα έλεγε ο Κουνάδης, να δημοσιοποιηθούν – και ακόμη πιο αμφίβολο αν όλα αυτά τα σχόλια ενδιαφέρουν οποιονδήποτε αναγνώστη έξω από το λογοτεχνικό συνάφι. Τι εισφέρει το βιβλίο της Σταυρακοπούλου στη γνώση μας για τον άνθρωπο και το έργο;
Πέρα από λίγες σελίδες για την αρχαία και βυζαντινή γραμματεία και για το ρεμπέτικο, όπου αναδεικνύονται τα γόνιμα πάθη του ποιητή, πέρα από κάποιες παραινέσεις για τη μοναξιά ως συνθήκη δημιουργίας και σποραδικές εξομολογήσεις ιδιωτικών καημών που διεκδικούν κάποια καθολικότητα, οι χίλιες σελίδες του βιβλίου αναλώνονται στη χρήση, λυπάμαι που το λέω, ιδιωτικής ύλης για δημόσιους σκοπούς. Η συγγραφέας και οι φίλοι της αναδεικνύονται σε προνομιακούς συνομιλητές του Χριστιανόπουλου, αναλύονται εις βάθος, επαινούνται∙ οι «αντίπαλοι», πραγματικοί ή φανταστικοί, καταποντίζονται, πολλοί χωρίς τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους (αν έμπαιναν, βέβαια στον κόπο, γιατί μάλλον θα απαξιούσαν) αφού δεν ζουν πια.
Κατερίνα Σχινά:«Μας ενδιαφέρουν τα Εσώψυχα του Ντίνου;»
*************************
2.
Ο συγγραφέας και φίλος (;) του Χριστιανόπουλου, όπως και του Ρασούλη, Θωμάς Κοροβίνης με ανάρτησή του στο Facebook αναφέρει:
«ΠΙΚΡΑ ΚΑΙ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ!»
Διαβάζω με μεγάλη περιέργεια και βαθιά ανησυχία το σχοινοτενές πόνημα (σχεδόν 1000 σελίδες) της κ. Σωτηρίας Σταυρακοπούλου "Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου" που εκδόθηκε πριν από λίγες μέρες. Ντρέπομαι να πω με ποια λέξη ομοιοκαταληκτεί ιδανικά! Βασίζεται σε κουβέντες της συγγραφέως με τον ποιητή που κράτησαν από το 2008 μέχρι το 2012. Μα ο Ντίνος αρκετά πριν απ' το '12 είχε περάσει σε σωματική παρακμή συνοδευόμενη από πνευματική πτώση. Εδώ και χρόνια είναι κατά σώμα μόνον παρών. Εύχομαι -σε κάποια ως εκ θαύματος αναλαμπή- να παραδεχόταν ή καλύτερα για όλους να αναιρούσε φρικαλέες ανακρίβειες και αισχρά ψεύδη που δεν ξέρω ποιοι καλοθελητές του τα σφύριζαν. Ή κατασκεύαζε με το μυαλό του! Όντως "τα γραπτά μένουν"! Και καλά! Όσοι αναπνέουμε ακόμη -και θαβόμαστε ζωντανοί σ' αυτό το δυσώδες έπος φλυαρίας και κοτσομπολιού- μπορούμε να αντιδράσουμε. Τι θα γίνει όμως με τους απελθόντας απ' αυτόν τον μάταιο κόσμο; Πως να μιλήσουν οι νεκροί πανεπιστημιακοί καθηγητές μας και οι λογοτέχνες! Και οι λοιποί! Πώς να μιλήσει ο αθάνατος Ρασούλης ο οποίος "ήταν αντιπαθέστατος -και- ήταν τραγουδιστής που έβγαλε πολλά λεφτά, και αγόρασε ένα μεγάλο χτήμα στο Πήλιο και είχε τέσσερις υπηρέτριες!"; Ο Μανώλης! Ήμουν φίλος και συνομιλητής του στενός την τελευταία δεκαετία της ζωής του που στην κυριολεξία λίμαξε το ψωμί. Και έχω χρέος να διαφυλάξω τη μνήμη του.
Τα κουσούρια του ποιητή τα ξέρουμε καλά, ιδίως όσοι τον ζήσαμε από κοντά. Γιατί τα δοκιμάσαμε στο πετσί μας -μαζί με τα "αλλιώτικα" γράμματα που μας έμαθε, που του το χρωστάμε.
Μεγάλο κρίμα! Έγνοια είχα, τα τελευταία χρόνια που είναι ανυπεράσπιστος και απόλυτα ανήμπορος και αφατικός να αποφευχθούν τα χειρότερα! Όμως ήταν αδύνατον. Ο ίδιος δεν κατάφερε τις τελευταίες δεκαετίες να αναχαιτίσει την αποδόμησή του. Έρχονται τώρα τα "ρετουσαρισμένα" -όπως φάινεται- "εσώψυχα" να ολοκληρώσουν το γκρέμισμα. Σκεφθείτε να ήταν "αρετουσάριστα"!
Όταν ολοκληρώσω την ανάγνωση, θα επανέλθω με αναλυτική αναφορά -και όχι μόνο από δω».
**********************************
3.
[...................................]
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος ξέρει πώς παίζεται το παιχνίδι, το παίζει δεκαετίες. Τώρα τι κάνει; Αναμετρά εντύπως τη λογοτεχνική του περιουσία απλώς μειώνοντας τα δημιουργήματα όσων βρέθηκαν στο διάβα του; Νέοι λογοτέχνες, καθηγητές πανεπιστημίου, γείτονες, δημοσιογράφοι, παπάδες, φίλοι, άγνωστοί του, κάτι πυροσβέστες, που λέει και η ταινία, οι οποίοι παγιδεύτηκαν από τον θαυμασμό τους και ταυτόχρονα από το όνειρο να αρέσουν, να εκτιμηθούν, να τιμηθούν από τον ποιητή, έστω και με μία κουβέντα του. Αυτό είναι το κακό με τον θαυμασμό και τα όνειρα: παγιδεύεσαι από το έργο ξεχνώντας ότι πίσω κρύβονται άνθρωποι.
Κάθε γνωριμία, κάθε τιμητική εκδήλωση, κάθε βραβείο, κάθε καλοπροαίρετη πρόσκληση συνοδεύεται και από έναν καυγά, ένα παράπονο, μια ξινίλα. Το μίσος, στην περίπτωση αυτού του βιβλίου για τον Χριστιανόπουλο, είναι ισχυρότερος δεσμός από την αγάπη και ο θυμός του προς όλους και όλα, εκτός από τις γάτες του, είναι στάση ζωής. Σφαχτείτε για να περνάμε καλά και να γελάμε; Ε, όχι, δεν πάει έτσι.
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος κάνει «μουχαμπέτι» με τη Σωτηρία Σταυρακοπούλου. Ναι, στα μουχαμπέτια λέγονται κακίες. Αλλά μόνο κακίες; Τα μουχαμπέτια επίσης έχουν την πλάκα τους. Αυτοί όμως οι συγκεκριμένοι διάλογοί του με την καθηγήτρια έχουν πλάκα; Το λεξιλόγιό του εξαντλείται στα «βλάκας», «γελοίος», «καλός ως… αλλά μέτριος ως…», «αξιοθρήνητα ποιήματα», «αστείες και φαιδρές περιπτώσεις». Αυτά. Από έναν επαγγελματία του λόγου, θα περίμενα μεγαλύτερο φλέγμα, μεγαλύτερη φαντασία, περισσότερο χειρουργικό λεκτικό. Κι όμως, ο πλουραλισμός στους χαρακτηρισμούς και τα «καλολογικά στοιχεία» είναι αντιστρόφως ανάλογα της επιθετικότητάς του.
Τι αποκαλύπτει το βιβλίο; Όλη η πνευματική Θεσσαλονίκη για τα μπάζα. Μαζί και κάτι άλλοι, πιο πανελλήνιοι, όπως η Χαρούλα Αλεξίου και η Κική Δημουλά, ή πιο παγκόσμιοι, όπως ο Ελύτης και ο Λόρκα. «Εσωκομματικοί» ανταγωνισμοί, συγκρίσεις, πάθη, χλευασμός, υποτίμηση.
Το namedropping είναι εντυπωσιακό. Κανείς δεν ξεφεύγει από τη φαρμακόγλωσσα του Χριστιανόπουλου. Σαν να είσαι στο κομμωτήριο και η κακίστρω της γειτονιάς να έχει «μια κακή κουβέντα για τον καθένα», αλλά σε εκδοχή γραμματολογίας. Γιατί οι «ήρωες» του βιβλίου δεν είναι η Σούλα του μανάβη, αλλά ο Παλαμάς και ο Μπάιρον.
Τι αποκομίζεις τελειώνοντάς το; Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος δημιούργησε μια φάμπρικα κακίας. Όμως η κακία δεν προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες. Είναι απλώς μεταδοτική. Πρόκειται για χίλιες σελίδες λεκτικής βίας που σε πλακώνουν, που σε φαρμακώνουν, που λυπάσαι για τον άνθρωπο που τις υπαγόρευσε. Έχοντας θάψει τους πάντες, αλλά τους πάντες, τελικά αυτοακυρώνεται. Κανένας στο σύμπαν δεν είναι καλύτερος του Ντίνου Χριστιανόπουλου; Είναι. Πολλοί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τον ιδιαίτερο, ιδιοσυγκρασιακό, ποιητικό κόσμο του Ντίνου Χριστιανόπουλου θα τον αμφισβητήσει ποτέ κανείς. Θα μας συγκινεί πάντα.»
****************************
4.
Η κόρη του στιχουργού, Ναταλία Ρασούλη, με ανάρτησή της στο Facebook έγραψε:«Δεν σας κρύβω ότι είμαι πολύ στενοχωρημένη με όλο αυτό το ζήτημα που προέκυψε με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και όσα είπε για τον Μανώλη Ρασούλη. Αν τα είπε για εκείνον.
Γιατί μία μαθαίνω ότι ο άνθρωπος δεν
είναι καλά ούτως ή άλλως, γιατί μία όλος ο κόσμος λέει ότι πάντα έτσι
ήταν ο Χριστιανόπουλος, φαρμακόγλωσσος, ότι μπορεί να μπέρδεψε τον
Ρασούλη με τον Σαββόπουλο γιατί τα έχει χάσει. Σε κάθε περίπτωση, όλη
αυτή η κατάσταση είναι άσχημη και για τον Μανώλη, το να έχουν ειπωθεί
τέτοια ψεύδη για εκείνον, το να τον έχουν μπερδέψει με τον Σαββόπουλο
-καμία σχέση σε πολλά σημεία- και από την άλλη για έναν ποιητή σαν τον
Χριστιανόπουλο ο οποίος ή πικρόχολος είναι, σε βαθμό που δεν ταιριάζει
σε ποιητή, ή τα έχει χάσει τελείως σε βαθμό που να μπερδεύει
καταστάσεις, πρόσωπα και γεγονότα, άρα άντε να διαβάσεις στα σοβαρά και
τις υπόλοιπες 1000 σελίδες των εσώψυχών του. Τραγικές αδιέξοδες
καταστάσεις. Με τι καρδιά να τρέχεις ένα γέρο άνθρωπο που ή ψεύδεται ή
τα έχει χάσει και με τι καρδιά από την άλλη να διαβάζεις για τον
πεθαμένο πατέρα σου που ήταν βαθειά ιδεολόγος και δοτικός μένοντας πάντα
άφραγκος βοηθώντας τους γύρω του και συνειδητά αντίθετος στην ιδέα της
ιδιοκτησίας, παλεύοντας με πάθος και τιμιότητα και πληρώνοντας όλα τα
τιμήματα, ότι ήταν αντιπαθητικός, πλούσιος με κτήματα και υπηρέτες;..Προς γκρεμός και πίσω ρέμα».
5. Αναδημοσιεύοντας την ανάρτηση της Ναταλίας Ρασούλη, η
Έλενα Ακρίτα αναφέρει στο Facebook:«Ο Μανώλης Ρασούλης είναι ίνδαλμα τέλος. Τον αγαπήσαμε και τον ακολουθήσαμε από τα νιάτα μας μέχρι σήμερα. Ούτε λεφτά είχε ούτε παλάτια γνωστά πράγματα αυτά. Το μόνο που είχε ήταν το μεγαλείο της μοναδικότητάς του.Κοντά τα χέρια».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου