Με αφορμή το νέο βιβλίο «Νίκος Καββαδίας – Ο αρμενιστής ποιητής», εισαγωγή – επιμέλεια – κείμενα: Μιχάλης Γελασάκης (εκδόσεις Άγρα, 2018)
Υπάρχει κάτι άλλο να ειπωθεί για τον Καββαδία; Το ερώτημα αυτό, μετά την πολυάριθμη –αντιστρόφως ανάλογη με το έργο– βιβλιογραφία σχετικά με τον «Μαραμπού» της θάλασσας και της ποίησης, μέχρι πριν λίγες μέρες θα ήταν απλώς ρητορικό. Όμως, ένας εικοσάχρονος τότε πιτσιρικάς από την Κρήτη, ο δημοσιογράφος Μιχάλης Γελασάκης, βάζει όνειρο ζωής –πρώτα και κυρίως από προσωπική του ανάγκη– να μελετήσει όχι απλώς το τι έχει γραφεί για τον Καββαδία, αλλά τον ίδιο τον ποιητή. Επί δέκα και πλέον χρόνια «ταξιδεύει» μέσα σε βιβλιοθήκες, αρχεία περιοδικών, δημόσια έγγραφα, μαρτυρίες ανθρώπων, αλλά και εντός των έργων του ποιητή ξετυλίγοντας με απόλυτη επιστημονική προσήλωση και εγκυρότητα ένα περίπλοκο κουβάρι. Το αποτέλεσμα, δώδεκα χρόνια μετά, ένα βιβλίο 460 σελίδων όπου για πρώτη φορά έρχονται στο φως της ευρύτερης δημοσιότητας οι θαμμένες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας δέκα συνεντεύξεις του ποιητή (1962 – 1975), ανέκδοτα και αθησαύριστα ποιήματά του, η ανέκδοτη αλληλογραφία του με σημαίνοντα πρόσωπα όπως ο Μ. Καραγάτσης, ο Σ. Τσίρκας, ο Ν. Λαπαθιώτης, ο άγνωστός του ναυτικός φάκελος, δεκάδες αδημοσίευτες φωτογραφίες, τα καράβια με τα οποία ταξίδεψε και δεκάδες άλλα μικρά ντοκουμέντα με πλήρη σχολιασμό και τεκμηρίωση. Και επειδή η μέχρι σήμερα άγνοια ή ημιμάθεια σχετικά με τη ζωή του Καββαδία γιγάντωσε αστικούς, και όχι μόνο, μύθους, ο συγγραφέας του βιβλίου αναφέρει στην «Εποχή» έξι από αυτούς που πλέον καταρρίπτονται…
Toυ Σπύρου Αραβανή
Ο Νίκος Καββαδίας δεν είχε ταξιδέψει ποτέ έξω από τη Μεσόγειο.
Αυτό έχει γραφτεί και ακούγεται κατά καιρούς. Πώς προέκυψε, κανείς δεν ξέρει, αλλά σίγουρα δεν είναι αληθές. Εκτός από την Αυστραλία, που εύκολα βρίσκει κάποιος ότι ταξίδεψε με το υπερωκεάνιο ss Cyrenia σε ένα μακρύ ταξίδι που ξεκίναγε από τη Γένοβα και έφτανε στη Μελβούρνη, με πολλές ενδιάμεσες στάσεις όπως ήταν το λιμάνι της Τζέντα στην Ερυθρά Θάλασσα, ο ποιητής είχε βρεθεί σε λιμάνια της Σουηδίας, στη Δουνκέρκη, στο Χονγκ Κονγκ, στην Αμβέρσα και αλλού.
Ο Γιώργος Σεφέρης δεν του μίλαγε.
Στο βιβλίο υπάρχει ένα εκτενές κείμενο ακριβώς για αυτόν το μύθο που αναπαράγεται συχνά. Υπάρχει και αλληλογραφία, αλλά και πολλές μαρτυρίες από κοντινά του πρόσωπα, που υποστηρίζουν το αντίθετο. Ο Σεφέρης μάλιστα, στα γνωστά Ημερολόγιά του (Μέρες) αναφέρεται με θετική διάθεση τρεις φορές στον Καββαδία. Από την έρευνα προκύπτει ότι είχαν ταξιδέψει αρκετές φορές στο ίδιο πλοίο. Μαθαίνουμε ότι είχαν συζητήσει και για τον Κώστα Καρυωτάκη. Είναι πολλά που καταρρίπτουν το μύθο. Στην καμπίνα του, για κάποιο διάστημα, ο Καββαδίας είχε κολλημένη φωτογραφία του Σεφέρη με αφιέρωση του ίδιου, που κάθε άλλο παρά τυπική ήταν. Στο βιβλίο υπάρχει όλη η ιστορία για αυτήν την αφιέρωση. Πιθανό κάποια στιγμή να έγινε κάποια μικροπαρεξήγηση, αλλά αυτό είναι πολύ μακριά από την ανακρίβεια ότι ο Σεφέρης τον απέφευγε ή δεν του μιλούσε.
Πριν τις μελοποιήσεις ήταν ένας άγνωστος ποιητής.
Η πραγματικότητα είναι ότι η πρώτη του ποιητική συλλογή, το «Μαραμπού», που εκδόθηκε το 1933, δημιούργησε μεγάλο θόρυβο στο λογοτεχνικό σινάφι. Οι κριτικές ήταν πολλές και οι περισσότερες θετικές, από μεγάλα ονόματα της εποχής. Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι τη δεύτερη, το «Πούσι», το 1947. Το πεζό «Βάρδια», που βγήκε το 1954, δεν προκάλεσε την αίσθηση που είχαν προκαλέσει τα ποιήματά του. Ήδη, όμως, ήταν γνωστός ως «Μαραμπού» στους λογοτεχνικούς κύκλους ή ως Κόλιας στους πιο κοντινούς. Ακόμα μεγαλύτερη αναγνώριση και δημοφιλία ήρθε από το 1962 και μετά, οπότε εκδίδεται το «Μαραμπού» και το «Πούσι» μαζί, σε μία έκδοση, και δίνει την πρώτη, καθώς φαίνεται, συνέντευξή του στον Φρέντυ Γερμανό, για το δημοφιλές περιοδικό «Εικόνες». Από τότε και μέχρι το θάνατό του, το 1975, η έκδοση αυτή ανατυπώνεται σχεδόν κάθε δύο χρόνια. Γεγονός εντυπωσιακό για ποιήματα που είχαν κυκλοφορήσει τόσα χρόνια πριν και σίγουρα όχι χαρακτηριστικό ενός άγνωστου ποιητή. Είναι ενδεικτικό ότι σχεδόν όλες οι μεγάλες εφημερίδες της εποχής δημοσιεύουν μεγάλα αποχαιρετιστήρια κείμενα και αφιερώματα μετά το θάνατό του. Μέχρι τότε δεν υπάρχει καμία ευρέως γνωστή μελοποίηση. Οι γνωστές μελοποιήσεις ξεκινάνε με τον Γιάννη Σπανό με το «Ιδανικός κι ανάξιος εραστής», συνεχίζουν με τη Μαρίζα Κωχ και τη «Φάτα Μοργκάνα» κ.λπ. Μελοποιήσεις έχουν γίνει πολλές (Δημήτρης Ζερβουδάκης, Ξέμπαρκοι, Λάκης Παπαδόπουλος, κ.ά). Ο Καββαδίας αναλογικά με το έργο του είναι από τους πιο μελοποιημένους ποιητές –αν όχι ο πιο. Όπως και να έχει πάντως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι τα τραγούδια αναφοράς των δίσκων του Θάνου Μικρούτσικου «Σταυρός του Νότου» και «Γραμμές των Οριζόντων», οριοθέτησαν τη δημοφιλία του Καββαδία σε προ και μετά Μικρούτσικου εποχή. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Καββαδίας ήταν άγνωστος. Ήταν γνωστός ως ένα βαθμό. Μετά τον Μικρούτσικο έγινε πασίγνωστος.
Δεν έχει δώσει ποτέ συνεντεύξεις.
Αυτό εύκολα καταρρίπτεται, αφού βρέθηκαν και δημοσιεύονται δέκα. Καμία σε λογοτεχνικό περιοδικό! Σίγουρα πάντως δεν μιλούσε συχνά για κάποιο μέσο.
Δεν είχε ταξιδέψει με εμπορικά πλοία.
Αυτή είναι μια άποψή που ακούγεται συνήθως από ναυτικούς που θεωρούσαν ότι ο Καββαδίας έκανε φιλολογία και μιλούσε για τη ζωή τους ταξιδεύοντας μόνο με επιβατικά. Είχε ταξιδέψει και με φορτηγά πλοία. Ένα από αυτά μετέφερε ξύλα από τη Σουηδία στον Πειραιά…
Δεν είχε ουσιαστικά δεσμούς με την Αριστερά.
Και με την Αριστερά είχε δεσμούς και με πολλούς αριστερούς, που ήταν φίλοι του. Όπως ξέρουμε και από μαρτυρίες, αλλά και από το φάκελο του Στρατή Τσίρκα στην Ασφάλεια, ήταν κι εκείνος ένας από τους ανθρώπους που παρακολουθούσαν οι Αρχές και ήταν καταγεγραμμένος ως κομμουνιστής. Στο αρχείο του υπάρχουν κουπόνια του ΚΚΕ και, όπως έχει γραφτεί, για κάποιο χρονικό διάστημα το ’44 διετέλεσε γραμματέας του ΕΑΜ λογοτεχνών. Η αριστερή του ιδεολογία έχει αποτυπωθεί και στα ποιήματά του («Στον τάφο του επονίτη», «Σπουδαστές», «Αντίσταση», «Αθήνα 1943», «Federico Garcia Lorca», «Guevara» κ.ά). Εκτός από τα ποιήματα, όμως, είναι ενδεικτικά και τα ξεκάθαρα αριστερά περιοδικά που επιλέγει να κάνει δημοσιεύσεις σε καυτές πολιτικές περιόδους (Πρωτοπόροι, Ελεύθερα Γράμματα, Πανσπουδαστική, Θούριος). Υπάρχει ένα σχετικό βιβλίο του Φίλιππου Φιλίππου για τον πολιτικό Νίκο Καββαδία. Οι φίλοι του όμως ήταν πάνω από τις κομματικές γραμμές και αυτό φάνηκε στην κίνησή του να φωτογραφηθεί με τον Στρατή Τσίρκα όταν συγκρούστηκε με το ΚΚΕ μετά το βιβλίο του «Λέσχη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου