Θανάσης Καστανιώτης: "Η Αριστερά ήταν και είναι τόπος «κατοικίας» για τους διανοούμενους"

 

Πηγή: efsyn.gr

Συντάκτρια: 

Έφη Μαρίνου

Ο Θανάσης Καστανιώτης ξεκίνησε το ταξίδι του στον κόσμο του βιβλίου το 1968, πριν από ακριβώς 50 χρόνια. Η πρώτη εμφάνιση των Εκδόσεων Καστανιώτη στα σύγχρονα ελληνικά γράμματα έγινε με το βιβλίο «Bάσεις-Εννοιες της Kυβερνητικής» του Λουί Kουφινιάλ.
Από τότε μέχρι σήμερα έχει εκδώσει περισσότερους από 6.500 τίτλους βιβλίων γραμμένων από σημαντικούς Ελληνες και ξένους δημιουργούς, νομπελίστες, διακεκριμένους επιστήμονες, ρηξικέλευθους διανοητές και καλλιτέχνες, πρωτοεμφανιζόμενους λογοτέχνες που στη συνέχεια καταξιώθηκαν.
Ο εκδοτικός οίκος που μετράει μισό αιώνα συνεχούς παρουσίας σφραγίζοντας το πολιτιστικό τοπίο της Μεταπολίτευσης, κλυδωνίστηκε στα χρόνια της κρίσης, όμως τώρα βρίσκεται σε φάση ανάκαμψης όπως λέει ο Θανάσης Καστανιώτης.
• Ξεκινήσατε τη σχέση σας με τα βιβλία πολύ νέος, μέσα στη χούντα. Πώς ήταν τότε το τοπίο του βιβλίου;
Οι συγγραφείς είχαν σιωπήσει, είτε βρίσκονταν σε φυλακές και ξερονήσια είτε είχαν αυτοεξοριστεί. Ηταν πολύ δύσκολο, σχεδόν απαγορευτικό να εκδίδεις πολιτικά βιβλία, η λογοκρισία δεν αστειευόταν, δεν το τολμήσαμε. Ωστόσο εκδώσαμε κάποια βιβλία με θέμα τη σύγχρονη τεχνολογία, τη μετα-μαθηματική φιλοσοφία όπως τη σειρά «Θεαίτητος», εµπνευσµένη από τον οµώνυµο πλατωνικό διάλογο αλλά και το βιβλίο του Τζον φον Nόιµαν «O ηλεκτρονικός υπολογιστής και ο ανθρώπινος εγκέφαλος».
Τότε έμοιαζε εξωπραγματικό να εξηγείς στον Ελληνα πώς λειτουργεί ο ηλεκτρονικός υπολογιστής σε σχέση με τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Τυπώσαμε ποίηση απ’ όλο τον κόσμο, γενικά ό,τι μπορούσε να διαφύγει τη λογοκρισία καθώς η απειλή και ο χαφιεδισμός ήταν καθημερινά. Είχα στείλει βιβλία στον Λεωνίδα Κύρκο και στον Κώστα Φιλίνη, μου είχαν μάλιστα μεταφράσει κάποια που όμως δεν βγήκαν ποτέ από δικό μου λάθος. Οι σοβαροί άνθρωποι, οι αριστεροί διανοούμενοι ήταν εξαφανισμένοι στην κυριολεξία. Κρυμμένοι, διωγμένοι, εξόριστοι, φυγάδες στο εξωτερικό.
• Λέτε πως όλοι οι σοβαροί διανοούμενοι ήταν αριστεροί. Είναι και σήμερα;
Μα δεν ήταν; Δεν αγωνίστηκαν σε μια ηρωική παράταξη που επί πολλά χρόνια βρισκόταν υπό ανηλεή διωγμό; Η Αριστερά ήταν και είναι ένας τόπος «κατοικίας» για τους διανοούμενους. Τόπος που τρέφει τη διαδικασία σκέψης, προβληματισμού και κοινωνικής ευαισθησίας για τα πράγματα της ζωής, της κοινωνίας, της τέχνης. Θεωρώ πως και σήμερα οι διανοούμενοι παραμένουν αριστεροί. Μα πού να ακουμπήσει ένας δημοκρατικός συγγραφέας;
Η συχωρεμένη Ελένη Βλάχου έλεγε πως οι καλύτεροι δημοσιογράφοι είναι οι αριστεροί. Και είδαμε πολλούς εξ αυτών να γίνονται διευθυντές εφημερίδων. Η διαλεκτική, τα χαρακτηριστικά της ανάλυσης και της σύνθεσης μπόλιαζαν τη γραφή τους κι έδωσαν εξαιρετικά βιβλία με τα οποία ο αναγνώστης κάνει σοβαρό διάλογο, σκέφτεται, προβληματίζεται.
Το πολιτικό στοιχείο δεν είναι έντονο στην Ιωάννα Καρυστιάνη, τη Ρέα Γαλανάκη; Εγώ όμως το παρατηρώ και σε νέους συγγραφείς και ποιητές, ανθρώπους εν αγωνία, σκεπτόμενους. Γράφουν σύγχρονες ιστορίες που πυροδοτούν ερεθίσματα της εποχής τους με ματιά κριτική αλλά η κοινωνία είναι παρούσα. Φυσικά υπάρχουν κι αυτοί που έχουν περάσει από την Αριστερά και, σήμερα, ο θεός κι η ψυχή τους...
• Αναρωτηθήκατε ποτέ μήπως είχατε εξιδανικεύσει τον κόσμο της Αριστεράς;
Εγώ ναι, τον είχα εξιδανικεύσει. Δεν γίνεται να μη σεβαστείς ανθρώπους που πολέμησαν για πατρίδα και ιδέες, ό,τι κι αν λέει ο αραχτός στην πλατεία καπνίζοντας και πίνοντας εσπρέσο. Ανθρώπους που είτε στο ΕΑΜ είτε στον Δημοκρατικό Στρατό είτε σε εξορίες και φυλακές πλήρωναν για τις ιδέες τους συχνά μάλιστα και με τη ζωή τους. Οταν είσαι νέος σχεδόν επιβάλλεται να εξιδανικεύεις την ιστορία της Αριστεράς.
• Και οι σημερινοί νέοι; Μπορούν να συνδεθούν με την αναγκαιότητα εκείνου του ηρωισμού;
Δεν νομίζω, το βλέπεις στις γιορτές του Πολυτεχνείου που έχουν γίνει πια τόσο θεσμικές, τόσο μακριά από την ουσιαστική σημασία του γεγονότος. Ο χαρακτήρας της επετείου θόλωσε. Για τους νέους είναι κάτι παλιομοδίτικα ηρωικό όπως η 28η Οκτωβρίου. Η ευμάρεια που μεσολάβησε, κυρίως στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, δεν βοηθάει να το νιώσουν. Στις πρώτες μεγάλες επετείους του Πολυτεχνείου κατέβαινε όλη η Αθήνα και παιδιά ακόμα.
• Ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύετε πως συνδέεται στην πράξη μ’ αυτή την Αριστερά;
Γιατί όχι; Δοκιμάστηκε σε πολύ δύσκολη περίοδο, ήταν αδύνατον να μπορέσει να εφαρμόσει μια αριστερή πολιτική για την κοινωνία. Τι να κάνει όταν η χώρα είναι στο καλαπόδι, δεσμευμένη σε μνημόνια και υποχρεώσεις; Πιστεύω πως με άλλες συνθήκες, ναι, θα μπορούσε να κάνει πολλά.
• Είμαστε ευφάνταστος λαός. Στους Ελληνες δεν στερεύουν ποτέ η φαντασία, η έμπνευση, η σάτιρα, ο αυτοσαρκασμός, η επιθυμία για γραφή. Μήπως γράφουμε υπερβολικά;
Και καλά κάνουμε. Ανάμεσα στους πολλούς υπάρχουν κάποιοι που γράφουν εξαιρετικά με αποτέλεσμα να απολαμβάνουμε τα βιβλία τους. Είναι ωραίο να πιστεύεις ότι, ίσως, καταφέρεις να δημιουργήσεις ένα έργο. Κι αν δεν τα καταφέρεις δεν χάλασε ο κόσμος. Αλλοι νομίζουν ότι είναι ωραίοι ενώ είναι άσχημοι… Γιατί να απαγορεύσεις στον άλλον να βιώσει μια δημιουργική ψευδαίσθηση;
• Δεν έχουμε όμως και επικίνδυνες ψευδαισθήσεις που μερικές φορές τις πληρώνουμε;
Πράγματι, αλλά το όραμα κινητοποιούσε πάντα τους ανθρώπους που ήθελαν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Βέβαια για ν’ αλλάξεις τον κόσμο οφείλεις πρώτα ν’ αλλάξεις ο ίδιος. Να γίνεις παράδειγμα για τους άλλους.
Να είσαι ειλικρινής, δημιουργικός, χρήσιμος. Σε μένα ένα υπέροχο εκδοτικό παράδειγμα υπήρξε η Νανά Καλλιανέση του Κέδρου. Μια γυναίκα που πιστεύω πως οι περισσότεροι νέοι εκδότες την είχαν πρότυπο. Εμένα πάντως με επηρέασε. Θαύμαζα τη μεγαλοσύνη, την αγωνιστικότητά της, τον τρόπο που διαχειριζόταν τα πράγματα, το πώς περιέθαλψε χιλιάδες νέους ποιητές, πεζογράφους.[.....]

Η Αριστερά ήταν και είναι τόπος «κατοικίας» για τους διανοούμενους .