Ζορζ Φρανζί, ένας ποιητής του κινηματογράφου

Judex (1963): η γοητεία του κρυφού (ΟΔΙΚΑΣΤΗΣ)

Ανάλυση της ταινίας: Μαρία Γαβαλά (Σκηνοθέτιδα-Πεζογράφος)
 Πηγή: cinephilia.gr

 "Κορυφαία στιγμή του φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας 2013 ήταν , το αφιέρωμα (με έξι ταινίες, όλες σε άριστη ποιότητα προβολής) στον γάλλο σκηνοθέτη Ζορζ Φρανζί/ Georges Franju (Georges Franju - Wikipedia), έναν καλλιτέχνη που μοιάζει να τον έχουμε ξεχάσει, μάλλον αναίτια και άδικα. Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μικρό φόρο τιμής σε έναν ξεχωριστό καλλιτέχνη, έναν ποιητή του κινηματογράφου, το έργο του οποίου σήμερα αποδεικνύεται τόσο νέο, φρέσκο, και σύγχρονό μας, όσο λίγα της εποχής του. Μια σειρά από παράξενες, αινιγματικές, ευφραντικές ταινίες οι οποίες καταγγέλλουν, με το ιδιότυπο στυλ του Φρανζί, τη ζοφερή όψη του κακού, τη γάγγραινα της παράνοιας και του πολέμου, ενώ απ’ την άλλη εγκωμιάζουν τη φωτεινή πλευρά της ζωής, το όνειρο της ελευθερίας, την αθωότητα και τον έρωτα." (Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο της Γαβαλά ΕΔΩ:=> - Το εγκώμιο της ελευθερίας και της αθωότητας
 _____________________________________________________
Η ΤΑΙΝΙΑ Judex (1963): η γοητεία του κρυφού (Ο ΔΙΚΑΣΤΗΣ)

  Μια αναφορά (γεμάτη ευρηματικότητα, χάρη, και χιούμορ) στον Λουί Φεγιάντ και στις ταινίες του σε επεισόδια: Φαντομά, Τα Βαμπίρ και Ζιντέξ. Μια γλυκιά προσφορά-αντίδοτο στην πίκρα του πολέμου, «σε ανάμνηση μιας εποχής (1914) που δεν υπήρξε καθόλου ευτυχισμένη», όπως λέει ο τίτλος στο τέλος. Μια σκηνή παραδοξοτήτων όπου στο κέντρο της εκτυλίσσεται η φαντασμαγορική μονομαχία άσπρου-μαύρου, φωτεινού-σκοτεινού, μέρας-νύχτας, τρέλας-λογικής, ζωής-θανάτου. Επίσης, αποκαλύπτεται όλη η φύση του ηρωισμού, μέσα από την ελεύθερη εκλογή, την ανυπακοή, το παράλογο, το αλλόκοτο, το σχεδόν σουρεαλιστικό, το εξαιρετικό εν γένει. Αλλά και η παράνοια, με μαεστρία διαβρωμένη απ’ το χιούμορ.  Στο επίκεντρο τοποθετούνται δύο γυναίκες, η ξανθιά, αγγελική Ζακλίν  (Εντίτ Σκομπ) και η διαβολική, μελαχρινή Ντιάνα-Μαρί (Φρανσίν Μπερζέ), ένας τραπεζίτης με ύποπτο παρελθόν, ένας μυστηριώδης τιμωρός αλά Ζορό, ένας γκροτέσκος ντετέκτιβ, ενώ στην περίμετρο στήνεται ένας ολόκληρος χορός από μασκοφορεμένους, μεταμφιεσμένους, αδικημένους, θύματα, θύτες, συνοδεία πάντα και των απαραίτητων σκύλων και περιστεριών. Με λίγα λόγια, συνοψίζεται όλη η προβληματική που διατρέχει το έργο του Ζωρζ Φρανζί, στο σύνολό του. Υπάρχουν πάντα οι καλοί και οι κακοί, οι αθώοι και οι ένοχοι, οι θύτες και τα θύματα. Συνυπάρχει όμως και η αντιστροφή αυτών των εννοιών, αγαπημένο μοτίβο του σκηνοθέτη. Το καλό εμπεριέχεται στο κακό, και αντιστρόφως. Όπως και τα θύματα μπορούν, με λίγη βοήθεια απ’ τη μεριά της τύχης (και των ανθρώπινων δεξιοτήτων), να γίνουν θύτες. Η μαγεία, ο από μηχανής θεός, οι έξυπνες λύσεις, είναι υπόθεση του ανθρώπινου μυαλού που μπορεί να βρίσκει την άκρη για κάθε δυσεπίλυτο πρόβλημα. Δεν χρειάζονται μαγικά ραβδιά και μαντζούνια, αλλά η ανθρώπινη πονηριά κι επιδεξιότητα, η ικανότητα προς εξαπάτηση κάθε αφελούς, αλλά και κάθε ανθρώπου που έχει ανάγκη τα «θαύματα» και βρίσκει παρηγοριά στο όνειρο. 
   Η ταινία του Φρανζί αρχίζει ουσιαστικά με τη υπέροχη σκηνή του χορού των μεταμφιεσμένων στο σπίτι του τραπεζίτη Φαβρό (Μισέλ Βιτόλ), του ανθρώπου που έχει αποκτήσει την περιουσία και κτίσει την εξουσία του με άνομα μέσα, εξακολουθώντας πάντα να προβαίνει σε εγκληματικές πράξεις εναντίον των αδυνάμων. Όλοι οι καλεσμένοι φοράνε μάσκες εξωπραγματικών, εξωτικών και άγριων πουλιών – μορφές αρπακτικών που κρύβουν μέσα τους μια άγρια, διαβολική, ομορφιά. Ο θεατής, λοιπόν, υποψιάζεται πως ο δαίμονας του κακού βρίσκεται κάπου πολύ κοντά (είναι ο πλέον «υπεράνω υποψίας») και σύντομα θα περάσει σε δράση. Κυριαρχεί όμως και η παραμυθένια μορφή του ταχυδακτυλουργού που επιδίδεται στα απίθανης φινέτσας και φαντασμαγορίας κόλπα του, εμφανίζοντας από παντού άσπρα περιστέρια (εμβληματικό πουλί σε όλο το έργο του Φρανζί), τα οποία φτεροκοπούν και βολτάρουν πάνω απ’ τους έκπληκτους καλεσμένους. Η χάρη και η ασύλληπτη μελωδικότητα των κινήσεων αυτής της ανθρώπινης φιγούρας, μας προσφέρει την απόλυτη σιγουριά πως κάπου παραδίπλα, κρύβεται η σκιά ενός παντοδύναμου καλού πνεύματος, ενός αγγέλου προστάτη (ή εξολοθρευτή, όταν το απαιτήσουν οι περιστάσεις), κάποιου σωτήρα και ευεργέτη των αδυνάμων, κάποιου εκδικητή των κακών και τιμωρού πάσης αδικίας. Του Ζιντέξ, δηλαδή. Ο θαυμαστός κόσμος των περιπετειών αλλά και των ψεμάτων ξετυλίγεται μπροστά μας, κλείνοντάς μας το μάτι και προσκαλώντας μας σε ένα γοητευτικό ballo in maschera, αρκεί να έχουμε πιστέψει στο παιχνίδι, στο ψέμα και στο όνειρο. Η εξαπάτηση μπορεί να γίνεται με ή χωρίς πονηριά, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Γκιγιόμ-Θωμά, στο Θωμάς ο απατεώνας.
ΜΑΡΙΑ ΓΑΒΑΛΑ