Ξαναδιαβάζοντας την «Σύγκρουση των Πολιτισμών» ή τα ξεροκέφαλα γεγονότα και εμείς
18 Νοεμβρίου 2016
Του Γιώργου Βεργόπουλου
Πηγή: enter4news.gr
Οι υποστηρικτές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που αναδύθηκαν στην παγκόσμια ηγεμονία στα τέλη της δεκαετίας του 90, συντάσσονταν άμεσα ή έμμεσα με την αντίπαλη στον Χάντιγκτον αφήγηση του Φουκουγιάμα για το «Τέλος της Ιστορίας». Για την αβίαστη και ταχύρυθμη επικράτηση σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη των αρχών της ελεύθερης αγοράς και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας σε συνδυασμό με την διάδοση της δυτικής δημοκρατίας.
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ που είχε προηγηθεί και το εξαρτημένο από τη Δύση καθεστώς Γιέλτσιν που την είχε διαδεχθεί στη Ρωσία δημιουργούσαν την πεποίθηση ότι ο δυτικός κόσμος με αιχμή το ΝΑΤΟ είχαν κερδίσει όχι μόνον τον Ψυχρό Πόλεμο αλλά συνολικά το γεωπολιτικό παιχνίδι στον πλανήτη. Ενώ όλοι πίστευαν ότι η ανερχόμενη τότε Κίνα ήθελε ακόμη πολύ δρόμο για να ξεπεράσει το στάδιο της μαζικής παραγωγής φτηνών και χαμηλής ποιότητας προϊόντων. Στον Αραβικό κόσμο οι Σαουδάραβες και τα Κράτη του Κόλπου ηγούνταν της κούρσας προς τον τεχνολογικό εκδυτικισμό κ.ο.κ.
Για την τραυματισμένη από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ αριστερά η θεωρία του Χάντιγκτον αποτελούσε άλλο ένα προπαγανδιστικό εργαλείο εναντίον της. Αντί για τις ταξικές αντιθέσεις ο Χάντιγκτον έδινε προτεραιότητα στις πολιτιστικές αναπαραστάσεις και αντί για την αντιιμπεριαλιστική προοπτική του Τρίτου Κόσμου έβλεπε την αμυντική του περιχαράκωση σε έναν συντηρητικό αγώνα ενάντια στις δυτικές αξίες. Ενώ η πρόβλεψη του Χάντιγκτον για την δυνατότητα τελικής επικράτησης της Δύσης μέσω της ενίσχυσης της εσωτερικής συνεργασίας της, μέσω του ΝΑΤΟ και της οικονομικής της ολοκλήρωσης στην κατεύθυνση του επιθετικού καπιταλισμού, έμοιαζε στην αριστερά σαν ένας Φουκουγιάμα υπό προθεσμία.
Τα γεγονότα των τελευταίων 10 ετών μου προκαλούν την αιρετική και βέβηλη παρόρμηση να ξαναδιαβάσουμε τον Χάντιγκτον. Αναφέρω μερικά:
Την ισχυροποίηση του Σουνιτικού ρεύματος επιστροφής στις ρίζες του Ισλάμ ( οι πολλαπλές εκδοχές του Γουαχαμπισμού) και τις πολλές εστίες σύγκρουσης του τόσο με τους Σιίτες μουσουλμάνους όσο και με τους «δυτικούς νέους σταυροφόρους».
Την ανάδειξη στην ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας του εθνικιστή Πούτιν και τις συνεχείς προσπάθειες του, πολιτικές και στρατιωτικές, για ανασυγκρότηση του ευρύτερου Ρωσικού χώρου με όλα τα στοιχεία ταυτότητας του (όπως την σλαβική ορθοδοξία, το ρόλο της Ρωσίας ως μητέρα πατρίδα σε σύγκρουση με τη διείσδυση ΗΠΑ και Γερμανίας στην Ανατολική Ευρώπη).
Τις διακηρυγμένες φιλοδοξίες της Κίνας για έλεγχο της Ανατολικής Ασίας και του Ειρηνικού.
Την εκλογή στην Ινδία του εθνικιστικού – ινδουιστικού κόμματος, σε συγκρουσιακή γραμμή με τους μουσουλμάνους και με έμφαση στις παραδοσιακές αξίες του Ινδουισμού.
Την ενίσχυση των εθνικιστικών, ξενοφοβικών ρατσιστικών, απόψεων σε πολλά κράτη της ΕΕ.
Την εκλογή Τραμπ που πέραν της διάστασης έκφρασης της δυσαρέσκειας φτωχοποιημένων μαζών από το «κατεστημένο της Ουάσιγκτον», έχει έντονο το στοιχείο υπεράσπισης της λευκής αμερικής από την μαζική μετανάστευση των ισπανόφωνων.
Θυμίζω ότι ο Χάντιγκτον μιλούσε για 8 πολιτιστικά σύνολα στον πλανήτη, 8 «πολιτισμούς» που ήταν ο δυτικός, το Ισλάμ, ο κινέζικος (κομφουκιανός), ο ιαπωνικός, ο ινδουιστικός, ο σλαβο-ορθόδοξος, ο λατινοαμερικανικος και ο αφρικανικός. Θεωρούσε τα όρια τους ρευστά και προέβλεπε συγκρούσεις και αντιθέσεις πάνω σε αυτά τα όρια.
Και πιστεύω ότι τα γεγονότα, που όπως έλεγε κάποιος είναι «ξεροκέφαλα» και δεν υπακούουν υποχρεωτικά στις θεωρίες μας, μας αναγκάζουν τουλάχιστον αν αναρωτηθούμε μήπως κάτι είχε δει σωστά ο Χάντιγκτον.
Δεν πιστεύω ότι ο Χάντιγκτον «είχε δίκιο». Η κυρίαρχη αντίθεση στον πλανήτη είναι η αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας και η κινητήρια δύναμη της Ιστορίας είναι η ταξική πάλη. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δεν είναι ένα εγχείρημα «πολιτισμικής κυριαρχίας της Δύσης» αλλά μια επιλογή των ελίτ του χρηματιστηριακού κεφαλαίου για την διατήρηση της κερδοφορίας του, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης υπερσυσσώρευσης.
Και οι αντιθέσεις στην παγκοσμιοποίηση ανάγονται σε τελευταία ανάλυση είτε σε αντίπαλα κεφαλαιακά μπλοκ είτε στην φτώχεια των μαζών του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Υπάρχει όμως και η «αυτονομία του εποικοδομήματος». Οι απόψεις των ανθρώπων, οι ιδεολογίες ως ψευδείς συνειδήσεις κατά τον Μαρξισμό, δεν παράγονται γραμμικά από την κοινωνική τους θέση.
Συλλογίζομαι λοιπόν μήπως ο Χάντιγκτον είχε συλλάβει σωστά ή εν μέρει σωστά τις κινήσεις και τα ρεύματα στο εποικοδόμημα. Μήπως ισχύει η παρατήρηση του έλληνα φιλοσόφου Π. Κονδύλη το 1997 που ασκώντας κριτική στην «Σύγκρουση των Πολιτισμών» επεσήμαινε ότι ο Χάντιγκτον μπορεί να εκφράζει μια κακά διατυπωμένη και εν μέρει μόνον ισχύουσα αλήθεια.
Ακόμη κι έτσι όμως, θα σταθώ στη λέξη που πολύ συνειδητά χρησιμοποιεί ο Π. Κονδύλης. Μια αλήθεια. Παραμορφωμένη από το νεοσυντηρητικό πρίσμα του Χάντιγκτον και χρησιμοποιούμενη προπαγανδιστικά για να δικαιολογήσει τις νεοαποικιακές πρακτικές της Δύσης στον υπόλοιπο κόσμο. Παρόλα αυτά, αν η σκέψη του Χάντιγκτον μας βοηθά να κατανοήσουμε την πραγματικότητα, τότε μας είναι απαραίτητη για να την αλλάξουμε, σύμφωνα με το περίφημο τελευταίο σημείο του Μαρξ για τον Φόυερμπαχ.
Οι επεμβάσεις που ξεκίνησαν Μπους – Μπλέρ στη Μέση Ανατολή έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με την επιφυλακτικότητα που συνιστούσε ο Χάντιγκτον σε τυχοδιωκτισμούς στα «σύνορα των πολιτισμών». Έσπειραν ανέμους και θερίζουν θύελλες. Η τυφλή και πρόχειρα σχεδιασμένη υποστήριξη της Δύσης στην Αραβική Άνοιξη το 2011 προκάλεσε ένα φαινόμενο που ο Χάντιγκτον είχε προβλέψει, την στρεβλή αξιοποίηση των τυπικών και όχι των ουσιαστικών στοιχείων της δημοκρατικής διαδικασίας από τα ισλαμοφασιστικά κινήματα.
Η προφανής ισχυροποίηση των ρατσιστικών απόψεων μέσα στις ΗΠΑ αντανακλά τον – ιδεολογικό δηλαδή ψευδή- τρόπο με τον οποίο τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα των λευκών στην αμερικανική ύπαιθρο κατανοούν την υποτιθέμενη εισβολή των λατινοαμερικανών και την αλλοίωση του κυρίαρχου πολιτιστικού υποδείγματος στις ΗΠΑ. Το ίδιο περίπου ισχύει στη δυτική Ευρώπη απέναντι στους μουσουλμάνους μετανάστες.
Δεν θα υιοθετήσουμε εμείς τη θεωρία της «σύγκρουσης των πολιτισμών».
De facto την υιοθετεί η ανερχόμενη ακροδεξιά σε όλη τη Δύση. Ακόμη και μόνο γι αυτό το λόγο, είμαστε υποχρεωμένοι να την κατανοήσουμε και να εξετάσουμε προσεκτικά τις γεωπολιτικές αναπαραστάσεις στη συνείδηση των μαζών του πλανήτη και τους τρόπους που αυτές οι μάζες βρίσκουν για να εκφράσουν μια συλλογική ταυτότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου