Η συνομιλία μεταξύ Einstein και του Ινδού φιλοσόφου Rabindranath Tagore
 |
| Albert Einstein and Rabindranath Tagore at Einstein’s Berlin home, 1926. Courtesy of the Leo Baeck Institute. |
Τη συζήτηση παρακολούθησε και κατέγραψε ο Ρώσος δημοσιογράφος Ντιμίτρι Μαριάνοφ (μετέπειτα σύζυγος της θετής κόρης του Αϊνστάιν, Μαργκώ). Στον πρόλογο των σημειώσεών του γράφει:
«Ήταν πολύ ενδιαφέρον να τους βλέπεις μαζί: τον Ταγκόρ, τον ποιητή, με το κεφάλι ενός διανοούμενου και τον Αϊνστάιν, τον διανοούμενο με το κεφάλι ενός ποιητή. Κανένας τους δεν επιχείρησε να επιβάλλει τη γνώμη του στον άλλον. Απλώς αντάλλαξαν ιδέες. Σε ένα παρατηρητή όμως φαινόταν σαν δύο πλανήτες απασχολημένοι σε φιλική κουβεντούλα».
Αϊνστάιν: Πιστεύετε ότι το Θείο υπάρχει ανεξάρτητα από τον κόσμο μας;
Ταγκόρ: Όχι. Δε μπορεί να υπάρχει κάτι που δε μπορεί να ενταχθεί στον ανθρώπινο νου και αυτό σημαίνει ότι η Αλήθεια του Σύμπαντος ταυτίζεται με την ανθρώπινη Αλήθεια.
Έχω χρησιμοποιήσει ένα επιστημονικό εύρημα για να το στηρίξω αυτό – η ύλη σχηματίζεται από πρωτόνια και ηλεκτρόνια, με κενά μεταξύ τους, αλλά η ύλη μοιάζει να είναι συμπαγής. Παρομοίως η ανθρωπότητα σχηματίζεται από άτομα συνδεδεμένα με ανθρώπινες σχέσεις οι οποίες σχηματίζουν τη ζωντανή ενότητα του ανθρώπινου κόσμου. Το σύμπαν είναι συνδεδεμένο με εμάς με παρόμοιο τρόπο, οπότε είναι ένα ανθρώπινο σύμπαν. Έχω καταλήξει σ’ αυτή τη σκέψη μέσω της τέχνης, της λογοτεχνίας και της ανθρώπινης θρησκευτικής συνείδησης.
Α Υπάρχουν δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τη φύση του σύμπαντος. (1) Ο κόσμος είναι μια ενότητα που εξαρτάται από την ανθρωπότητα. (2) Ο κόσμος υπάρχει ανεξάρτητα από τον ανθρώπινο παράγοντα.
Τ Όταν το σύμπαν βρίσκεται σε αρμονία με τον Άνθρωπο, με το αιώνιο, το αντιλαμβανόμαστε ως Αλήθεια, το αισθανόμαστε ως Ομορφιά.
Α Αυτό είναι μια εντελώς ανθρώπινη σύλληψη του σύμπαντος.
Τ Δε μπορεί να υπάρχει διαφορετική αντίληψη. Ο κόσμος είναι ένας ανθρώπινος κόσμος – η επιστημονική αντιμετώπισή του είναι η αντιμετώπιση ενός επιστήμονα, που είναι ένας άνθρωπος.
Α Δηλαδή πρόκειται για μια θεώρηση του ανθρώπινου νου.
Τ Ναι, του αιώνιου νου. Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε μέσα από τα συναισθήματά μας και μέσα από τις πράξεις μας. Μέσα από τους περιορισμούς μας δημιουργήσαμε τον Υπέρτατο Άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει περιορισμούς. Η θρησκεία αναγνωρίζει την Αλήθεια και τη συνδέει με τις βαθύτερες ανάγκες μας – η αντίληψη της Αλήθειας του καθενός μας αποκτά συμπαντική σημασία. Η θρησκεία δίνει αξία στην Αλήθεια, την οποία αναγνωρίζουμε μέσα από την αρμονία.
Α Αν δεν υπήρχαν πλέον άνθρωποι δεν θα ήταν ωραίος ο Απόλλωνας του Μπελβεντέρε?
Τ Όχι.
Α Συμφωνώ όσον αφορά στην ομορφιά, όχι όμως και όσον αφορά στην αλήθεια.
Τ Γιατί όχι; Η αλήθεια δημιουργείται από τον άνθρωπο.
Α Δε μπορώ να αποδείξω ότι η θεώρησή μου είναι σωστή, αλλά αυτή είναι η θρησκεία μου.
Τ Η ομορφιά είναι το ιδανικό της απόλυτης αρμονίας, η οποία υπάρχει μέσα στη Συμπαντική Οντότητα. Η αλήθεια είναι η πλήρης κατανόηση του Συμπαντικού Νου. Εμείς τη προσεγγίζουμε μέσα από τα λάθη μας, μέσα από τις συσσωρευμένες μας εμπειρίες, μέσα από την πεφωτισμένη μας συνείδηση – πώς αλλιώς μπορούμε να προσεγγίσουμε την Αλήθεια;
Α Δε μπορώ να αποδείξω επιστημονικά ότι η Αλήθεια υπάρχει ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, αλλά το πιστεύω ακράδαντα. Ας πούμε, πιστεύω ότι το Πυθαγόρειο θεώρημα δηλώνει κάτι που είναι κατά προσέγγιση αληθινό, ανεξάρτητα από την ύπαρξη του ανθρώπου. Αν υπάρχει πραγματικότητα ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, τότε υπάρχει και η αλήθεια που σχετίζεται μ’ αυτή.
Τ Η αλήθεια, αυτή που είναι ένα με το Συμπαντικό Ον, πρέπει να είναι στην ουσία της ανθρώπινη – τουλάχιστον όταν μιλάμε για την Αλήθεια που περιγράφεται από την επιστήμη και μπορεί να προσεγγιστεί μόνο μέσω της λογικής, δηλαδή μέσα από το νου, δηλαδή μέσα από ένα ανθρώπινο όργανο.
Α Αν δεν ήταν κανείς μέσα στο σπίτι μου το τραπέζι θα υπήρχε έτσι κι αλλιώς – αλλά αυτό είναι ήδη μια ψευδής δήλωση για σας – γιατί δε μπορούμε να εξηγήσουμε τι σημαίνει «το τραπέζι είναι εκεί» ανεξάρτητα από εμάς.
Τ Υπάρχει η πραγματικότητα του χαρτιού, εντελώς ανεξάρτητη από την πραγματικότητα της λογοτεχνίας. Για το νου του σκόρου που τρώει το χαρτί η λογοτεχνία είναι ανύπαρκτη, αλλά για τον ανθρώπινο νου η λογοτεχνία είναι μεγαλύτερης αξίας από το ίδιο το χαρτί. Παρομοίως, αν υπάρχει κάποιου είδους Αλήθεια που δεν συνδέεται λογικά ή μέσω των αισθήσεων με τον ανθρώπινο νου, όσο παραμένουμε ανθρώπινα πλάσματα, είναι ανύπαρκτη.
Α Τότε είμαι πιο θρησκευόμενος από εσάς!
Τ Η θρησκεία μου είναι η συμφιλίωση του συμπαντικού ανθρώπινου πνεύματος, του Υπέρ – Ανθρώπου, με τη δική μου ύπαρξη.
TAGORE: I was discussing with Dr. Mendel today the new mathematical discoveries which tell us that in the realm of infinitesimal atoms chance has its play; the drama of existence is not absolutely predestined in character.
EINSTEIN: The facts that make science tend toward this view do not say good-bye to causality.
EINSTEIN: One tries to understand in the higher plane how the order is. The order is there, where the big elements combine and guide existence, but in the minute elements this order is not perceptible.
TAGORE: Thus duality is in the depths of existence, the contradiction of free impulse and the directive will which works upon it and evolves an orderly scheme of things.
EINSTEIN: Modern physics would not say they are contradictory. Clouds look as one from a distance, but if you see them nearby, they show themselves as disorderly drops of water.
TAGORE: I find a parallel in human psychology. Our passions and desires are unruly, but our character subdues these elements into a harmonious whole. Does something similar to this happen in the physical world? Are the elements rebellious, dynamic with individual impulse? And is there a principle in the physical world which dominates them and puts them into an orderly organization?
EINSTEIN: Even the elements are not without statistical order; elements of radium will always maintain their specific order, now and ever onward, just as they have done all along. There is, then, a statistical order in the elements.
TAGORE: Otherwise, the drama of existence would be too desultory. It is the constant harmony of chance and determination which makes it eternally new and living.
EINSTEIN: I believe that whatever we do or live for has its causality; it is good, however, that we cannot see through to it.
TAGORE: There is in human affairs an element of elasticity also, some freedom within a small range which is for the expression of our personality. It is like the musical system in India, which is not so rigidly fixed as western music. Our composers give a certain definite outline, a system of melody and rhythmic arrangement, and within a certain limit the player can improvise upon it. He must be one with the law of that particular melody, and then he can give spontaneous expression to his musical feeling within the prescribed regulation. We praise the composer for his genius in creating a foundation along with a superstructure of melodies, but we expect from the player his own skill in the creation of variations of melodic flourish and ornamentation. In creation we follow the central law of existence, but if we do not cut ourselves adrift from it, we can have sufficient freedom within the limits of our personality for the fullest self-expression.
EINSTEIN: That is possible only when there is a strong artistic tradition in music to guide the people's mind. In Europe, music has come too far away from popular art and popular feeling and has become something like a secret art with conventions and traditions of its own.
TAGORE: You have to be absolutely obedient to this too complicated music. In India, the measure of a singer's freedom is in his own creative personality. He can sing the composer's song as his own, if he has the power creatively to assert himself in his interpretation of the general law of the melody which he is given to interpret.
EINSTEIN: It requires a very high standard of art to realize fully the great idea in the original music, so that one can make variations upon it. In our country, the variations are often prescribed.
TAGORE: If in our conduct we can follow the law of goodness, we can have real liberty of self-expression. The principle of conduct is there, but the character which makes it true and individual is our own creation. In our music there is a duality of freedom and prescribed order.
EINSTEIN: Are the words of a song also free? I mean to say, is the singer at liberty to add his own words to the song which he is singing?
TAGORE: Yes. In Bengal we have a kind of song-kirtan, we call it-which gives freedom to the singer to introduce parenthetical comments, phrases not in the original song. This occasions great enthusiasm, since the audience is constantly thrilled by some beautiful, spontaneous sentiment added by the singer.
EINSTEIN: Is the metrical form quite severe?
TAGORE: Yes, quite. You cannot exceed the limits of versification; the singer in all his variations must keep the rhythm and the time, which is fixed. In European music you have a comparative liberty with time, but not with melody.
EINSTEIN: Can the Indian music be sung without words? Can one understand a song without words?
TAGORE: Yes, we have songs with unmeaning words, sounds which just help to act as carriers of the notes. In North India, music is an independent art, not the interpretation of words and thoughts, as in Bengal. The music is very intricate and subtle and is a complete world of melody by itself.
EINSTEIN: Is it not polyphonic?
TAGORE: Instruments are used, not for harmony, but for keeping time and adding to the volume and depth. Has melody suffered in your music by the imposition of harmony?
EINSTEIN: Sometimes it does suffer very much. Sometimes the harmony swallows up the melody altogether.
TAGORE: Melody and harmony are like lines and colors in pictures. A simple linear picture may be completely beautiful; the introduction of color may make it vague and insignificant. Yet color may, by combination with lines, create great pictures, so long as it does not smother and destroy their value.
EINSTEIN: It is a beautiful comparison; line is also much older than color. It seems that your melody is much richer in structure than ours. Japanese music also seems to be so.
TAGORE: It is difficult to analyze the effect of eastern and western music on our minds. I am deeply moved by the western music; I feel that it is great, that it is vast in its structure and grand in its composition. Our own music touches me more deeply by its fundamental lyrical appeal. European music is epic in character; it has a broad background and is Gothic in its structure.
EINSTEIN: This is a question we Europeans cannot properly answer, we are so used to our own music. We want to know whether our own music is a conventional or a fundamental human feeling, whether to feel consonance and dissonance is natural, or a convention which we accept.
TAGORE: Somehow the piano confounds me. The violin pleases me much more.
EINSTEIN: It would be interesting to study the effects of European music on an Indian who had never heard it when he was young.
TAGORE: Once I asked an English musician to analyze for me some classical music, and explain to me what elements make for the beauty of the piece.
EINSTEIN: The difficulty is that the really good music, whether of the East or of the West, cannot be analyzed.
TAGORE: Yes, and what deeply affects the hearer is beyond himself.
EINSTEIN: The same uncertainty will always be there about everything fundamental in our experience, in our reaction to art, whether in Europe or in Asia. Even the red flower I see before me on your table may not be the same to you and me.
TAGORE: And yet there is always going on the process of reconciliation between them, the individual taste conforming to the universal standard.
Πηγή: Lifo.gr
The Religion of Man (George, Allen & Unwin, Ltd., London), Appendix II, pp. 222-225.
http://www.schoolofwisdom.com/history/teachers/rabindranath-tagore/tagore-and-einstein/
http://www.amazon.co.uk/Science-Indian-Tradition-Einstein-Numbered/dp/0415481341/ref=sr_1_1?ie=UTF8&qid=1335588186&sr=8-1
http://www.pyrinoskosmos.gr/product.aspx?productid=337&45-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου