ΣΠΟΥΔΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΙΑΝΟΗΤΕΣ: ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ

Ζήσιμος Λορεντζάτος - Βικιπαίδεια

.:BiblioNet : Λορεντζάτος, Ζήσιμος, 1915-2004

__________________________

  Στη θαυμάσια  εκπομπή Παρασκήνιο της ΕΡΤ1 παρουσιάστηκε προ ετών ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της ελληνικής λογοτεχνίας, ένας αληθινός στοχαστής του ελληνικού πνεύματος, ένας «ιδιόμορφος» άνθρωπος από τον χώρο της κριτική διανόησης. Ο ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ ένας άριστος εξηγητής των έργων της αλφαβήτου, γράφει στο σημαντικότερο δοκίμιό του-κι ένα από τα σπουδαιότερα της Ελληνικής γραμματείας-«ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΚΕΝΤΡΟ»: «Αφού η νεότερη τέχνη έχασε το μεταφυσικό κέντρο της, με άλλα λόγια, τη ζωή, δεν χρειάζεται να πάμε στην τέχνη, αλλά στο κέντρο, για να βρούμε πρώτα τρόπους ζωής και, αργότερα, τρόπους τέχνης. Έχει τόση μεγάλη σημασία εκείνο που απόλειψε, ώστε τα άλλα μοναχά τους, τέχνες και λοιπά, είναι αστεία μπροστά του. Σήμερα χρειάζεται να ζήσομε πρώτα, να πάψομε πνευματικά να είμαστε ζωντανοί νεκροί». Το δοκίμιο «ΧΑΜΕΝΟ ΚΕΝΤΡΟ» τιμητική προσφορά του ΖΗΣΙΜΟΥ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ στο φίλο του ΓΙΩΡΓΟ ΣΕΦΕΡΗ για τα 30 χρόνια δημοσίευσης της «ΣΤΡΟΦΗΣ» είναι ένα σημείο αναφοράς για την κριτική σκέψη στην Ελληνική λογοτεχνία. Η γλώσσα και η έκφραση-το απαύγασμα της ψυχής είναι το κυρίαρχο ζήτημα της σκέψης του στις μελέτες του για τον ΣΟΛΩΜΟ, τον ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ, τον ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ, τον ΠΙΚΙΩΝΗ, τον ΕΛΙΟΤ, τον ΠΑΟΥΝΤ, τον ΧΑΪΛΝΤΕΡΛΙΝ και δεκάδες άλλους. «Δίχως γράμμα ξεκάθαρο ποτέ δεν υπάρχει πνεύμα ξεκάθαρο» και «η ψεύτικη ζωή μας έκανε ψεύτικη και τη γλώσσα μας» σημειώνει χαρακτηριστικά στο «χαμένο κέντρο». Το έργο του ΖΗΣΙΜΟΥ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ παρουσιάζεται για πρώτη φορά από τα μέσα ενημέρωσης μιας και όσο ζούσε ποτέ δεν επεδίωξε την δημόσια προβολή του. Ο ίδιος απέφευγε με συνέπεια τις δημόσιες εμφανίσεις. Με αυτή την πρώτη δημόσια παρουσίαση του έργου του ΖΗΣΙΜΟΥ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ αποδίδεται τιμή σε ένα διανοητή γερής κράσης, ένα λαμπρό στυλίστα, που απέφυγε δια βίου τις δημόσιες εμφανίσεις και το θόρυβο, προσηλωμένος στο έργο του, στη σκέψη, στην αναζήτηση της ουσίας και του ελληνικού-οικουμενικού κέντρου. Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ εκδότης του περιοδικού «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ», ο Συγγραφέας ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΜΠΟΥΚΗΣ, η στενή του φίλη και κόρη του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ ΑΝΝΑ ΛΟΝΤΟΥ, ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, ιδρυτής των εκδόσεων «ΔΟΜΟΣ», ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ από τις εκδόσεις «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ», και ο Καθηγητής ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΟΥΓΕΑΣ μιλούν για τον ΖΗΣΙΜΟ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟ.

 

Παρασκήνιο ΕΤ1: "ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ"
 

 Ζήσιμος Λορεντζάτος: Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΑ ΣΥΡΤΙΣ (Διαβάστε ολόκληρο το επτασέλιδο  άρθρο)
http://anemourion.blogspot.gr/

Photo:Ζήσιμος Λορεντζάτος, Λευτέρης Βογιατζής, Πέρης Ιερεμιάδης. Ταβέρνα Παπασπύρου 1986.

Πηγή:popaganda.gr

__________________________

Ζήσιμος Λορεντζάτος

Το προαύλιο της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών έσφυζε από ζωή τα ταραγμένα εκείνα χρόνια, ανάμεσα στα κινήματα, πολιτικά και στρατιωτικά, βενιζελικά και μη, και τηνΖήσιμος Λορεντζάτος μεταξική δικτατορία. Φοιτητές και φοιτήτριες, οργανωμένοι σε αριστερές και δεξιές παρατάξεις, διεκδικούσαν την ηγεσία του φοιτητικού κινήματος. Οι μεν οργάνωναν απεργιακές κινητοποιήσεις, άλλοι τις αντιμάχονταν, όλοι ωστόσο, και πάντως οι περισσότεροι, ήταν έτοιμοι για αντιπαραθέσεις πολύ συχνά με λόγια, κάποτε και με έργα. Ήταν η εποχή των καλών φοιτητών, με διάθεση να μάθουν, να μυηθούν στη γνώση, η εποχή του κύκλου Συκουτρή, με αθρόα προσέλευση και κοσμικών Αθηναίων, ιδίως κυριών, αλλά και ιδίως μιας ομάδας πολύ αφοσιωμένων μαθητών που ετίμησαν με αγάπη και αφοσίωση της μνήμη του έκτοτε και στα κατοπινά χρόνια. Ήταν όμως και η εποχή των ανήσυχων αριστερών φοιτητών που όλο και ενέτειναν τις δραστηριότητες τους καθώς έβλεπαν να πληθαίνουν γύρω τα αντιδραστικά συνθήματα αλλά και οι ενέργειες της πολιτείας που εξαπέλυε, κάθε τόσο απειλές και έπαιρνε μέτρα εναντίον τους. Η παρέα μας είχε κάνει περίπου κατάληψη στο προαύλιο και στο υπάρχον εκεί κουβούκλιο. Αριστερών αισθημάτων και απόψεων, αριστερής ιδεολογίας οι περισσότεροι — πολλοί εντάχθηκαν τότε ή και αργότερα στο αριστερό κίνημα, κάποιοι και με ηγετικές ευθύνες αλλά συνάμα και με δραματικές συνέπειες. Τότε, ήμασταν ακόμη σχεδόν παιδιά. Με ενδιαφέροντα και ανησυχίες, με βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο και την δικαιοσύνη, και για την ποίηση. Ο Καβάφης και ο Καρυωτάκης στις άμεσες λογοτεχνικές προτιμήσεις μας. Διαβάζαμε τα ποιήματα τους σε σκιερές γωνιές του Ζαππείου. Σ' αυτή την ταραγμένη, αλλά και χαρούμενα ανέμελη πανεπιστημιακή ατμόσφαιρα έκανε την εμφάνιση του μιά μέρα στο προαύλιο ένας ψηλός, έμορφος νέος, που ξεχώρισε αμέσως μέσα στο φοιτητικό πλήθος, με την κομψή παρουσία του. Σταματήσαμε να τον περιεργασθούμε, περίεργοι για το πώς βρέθηκε μέσα σ' αυτή τη βαβούρα των κακοντυμένων, άκομψων εμφανίσεων ένας τόσο ενδιαφέρων τύπος. Βέβαια, πρέπει να πούμε πως η ομάδα των αφοσιωμένων μαθητών του Συκουτρή, μερικοί από τους Αθηναίους φοιτητές της Φιλοσοφικής, διακρίνονταν για την κομψή, επιμελημένη τους εμφάνιση. Όμως τον μεγάλο αριθμό των φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής, τον αποτελούσαν παιδιά από την επαρχία που φοιτούσαν στη σχολή με την προσδοκία ενός διορισμού στην δημόσια εκπαίδευση που θα τους εξασφάλιζε μιαν χωρίς εκπλήξεις ζωή και εντέλει μιαν ισόβια σύνταξη. Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος ήταν ο καινούργιος συμφοιτητής μας, όπως σύντομα πληροφορηθήκαμε. Γιος του πολύ αγαπημένου δασκάλου μας, του Παναγή Λορεντζάτου, που εδίδασκε και ερμήνευε με γνώση και ευαισθησία τον «Αίαντα» του Σοφοκλή εκείνο τον χρόνο. Φωτισμένος δάσκαλος, δημοτικιστής, είχε αφιερώσει το βιβλίο του, σ' εμάς «Στα παιδιά που σπουδάζουν φιλολογία, σ' αυτούς που θα δώσουν στο έθνος τη μορφωμένη του τάξη και τους δασκάλους του λαού». Τον φιλελευθερισμό του, την αγάπη για τους νέους την χρεώθηκε ως αμάρτημα από την μεταξική δικτατορία που έσπευσε να τον απολύσει, μαζί με τον Νικόλαο Βέη, όταν κατέλυσε το κράτος και πήρε βίαια την εξουσία. Η αγάπη και ο σεβασμός που είχαμε για τον δάσκαλο μας έφερε αμέσως κοντά στον καινούργιο συμφοιτητή μας, που ερχόταν στη Φιλοσοφική Σχολή ύστερα από διετή θητεία στα Νομικά. Τον πλησιάσαμε και μας πλησίασε, πάντα όμως με την απόσταση που έβαζε ανάμεσα σ' αυτόν και τους γύρω του. Γίναμε σε λίγο καιρό στενοί φίλοι. Του οφείλω πολλά. Την γνωριμία με τον Σαίξπηρ, ιδιαιτέρως με τον Άμλετ, που μου άνοιξε έναν ολόκληρο κόσμο ποιητικών αναζητήσεων και απολαύσεων. Κάναμε πολλές βόλτες με τον Ζήσιμο, στην προπολεμική Αθήνα με τους ήσυχους δρόμους και τις έμορφες αθηναϊκές γειτονιές. Η ποίηση, ελληνική και ξένη, που γνώριζε καλά, βρισκόταν πάντα στο επίκεντρο των συζητήσεων και των περιπλανήσεων μας. Τα χρόνια που πέρασαν μέναμε πάντα φίλοι. Ο καθένας με την δική του ζωή, πάντα όμως με ενδιαφέρον ο ένας για τη ζωή του άλλου. Στην κατοχή βλεπόμαστε πιο αραιά, αλλά δεν πάψαμε ποτέ να βρισκόμαστε όποτε και όταν μας το επέτρεπαν οι δύσκολες μετακινήσεις. Τα γκαζοζέν δεν ήταν τα καλύτερα μέσα μεταφοράς. Ο Ζήσιμος στην Κηφισιά, εγώ στην Αθήνα. Ωστόσο, μαζί και με την αλησμόνητη φίλη, την Ευγενία Χατζηδάκη, καταφέρναμε πότε—πότε να συναντιόμαστε. Τότε ήταν η εποχή του Proust. Τον διαβάζαμε επίμονα η Ευγενία και εγώ ανταλλάσσοντας τις σκέψεις και τις αντιδράσεις μας από την ανάγνωση των μοναδικών αυτών κειμένων. Σκέψεις τις οποίες κοινωνούσαμε στον Ζήσιμο, στις συναντήσεις μας. Τότε ζούσαμε πολύ ο καθένας από μας στην περιοχή του. Βλέπαμε τους φίλους που κατοικούσαν ένα γύρω στην ίδια γειτονιά, τους οποίους μπορούσαμε να συναντούμε ακόμη και σε ώρες απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Το σπίτι μας, στην οδό Κεφαλληνίας, είχε περίπου κοινό τοίχο με το σπίτι του ποιητή Μίμη Αντωνίου και της οικογένειας του, στην οδό Χανίων. Η πρόσβαση γινόταν εύκολα με μιά σκάλα που βοηθούσε την επικοινωνία μας. Ο Ζήσιμος εγνώριζε τη φιλία μου με τον καπετάνιο—ποιητή. Και μου ζήτησε να τον συναντήσει. Έτσι, κανόνισα μιά πρώτη γνωριμία τους στο σπίτι μου. Ήρθαν ο ένας μετά τον άλλο ένα απόγευμα. Βολευτήκαμε στο καθιστικό. Οι δυο τους σιωπηλοί και εγώ στη μέση με την αγωνία να πάει καλά η συνάντηση. Για πολλήν ώρα δεν μιλούσαν, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Τους ένωνε βέβαια η αγάπη και η αφοσίωση τους στην ποίηση που και για τους δύο ήταν κανόνας ζωής. Τους ένωνε η ασυνήθιστη γνώση τους της αγγλικής και της γαλλικής λογοτεχνίας. Είχαν χιλιάδες πράγματα να πουν. Δεν μιλούσαν όμως. Η ώρα περνούσε και εγώ αγωνιούσα. Κάποια στιγμή, αργά πλέον προς το βραδάκι ο πάγος έσπασε και η συζήτηση ξεκίνησε σε θέματα προσφιλή. Η βραδιά έφθανε πλέον προς το τέλος της. Χωριστήκαμε κάποια στιγμή, οι δυο τους ευχαριστημένοι, πιστεύω, από αυτή την πρώτη επαφή, ενώ εγώ θυμούμαι πως πέρασα την υπόλοιπη βραδιά με φοβερό πονοκέφαλο από την αγωνία μου αν είχε επιτύχει αυτή η πρώτη επαφή των δύο αγαπημένων φίλων μου. Με το τέλος του πολέμου ο Ζήσιμος ταξίδεψε πολύ. Έζησε για αρκετά χρόνια έξω από την Ελλάδα, μακριά από την Αθήνα. Όμως τη σχέση και τη φιλία μας ανανέωνε κάθε φορά η προσφορά των βιβλίων του, από τα πρώτα δοκίμια, τις μεταφράσεις, τις συμβολές του στην μελέτη της νέας ελληνικής λογοτεχνίας. Έφταναν όλα στα χέρια μου, πολύτιμες μαρτυρίες, τεκμήρια μιας φιλίας που είχε περάσει από τα νεανικά μας χρόνια και εζούσε πάντα, όσο κι αν ο καθένας είχε δημιουργήσει την δική του, διαφορετική πορεία στην ζωή. Σύντομες, αγαπημένες αφιερώσεις, σε κάθε καινούργιο βιβλίο του ανανέωναν μιά φιλία ξεκινημένη ενωρίς που συνεχιζόταν ήρεμα στις ώρες της ωριμότητας. Γυρίζοντας από τις περιπλανήσεις του με την σύντροφο της ζωής του, τη Λένα, ήρθε μιά μέρα να μας επισκεφθεί, στο σπίτι της Πατριάρχου Ιωακείμ. Μαζί του έφερε την αγαπημένη του κόρη, την Πιερρέττα, μικρότερη από την δική μου κόρη, τη Μαρία, και την λίγο μεγαλύτερη αδελφή της, κόρη της Λένας, τη Λίλη. Ήταν έμορφη αυτή η επανασύνδεση, ιδίως γιατί με τον καιρό δημιουργήθηκε μιά αγάπη και φιλία τώρα και στην επόμενη γενιά, στα παιδιά μας. Αγάπη και φιλία που συνεχίζεται αδιάλειπτα κρατώντας μας όλους, τους μεγαλύτερους και τις νεώτερες γενιές, δεμένους μεταξύ μας σε μιαν σχεδόν αδιατάρακτη, βαθιά, πολύτιμη σχέση. Πριν από ένα περίπου χρόνο ο Ζήσιμος μου τηλεφώνησε. Ένας φίλος του, όπως μου είπε, είχε στην κατοχή του κάποια οικογενειακά γράμματα: επρόκειτο για επιστολές του Ελευθερίου Βενιζέλου σε προσφιλές του πρόσωπο, τις οποίες ο κάτοχος τους επιθυμούσε να δημοσιεύσει. Μου πρόσθεσε πως είχε προτείνει στον φίλο του να μου εμπιστευθεί την έκδοση, και με ρωτούσε αν θα ενδιαφερόμουν να την αναλάβω. Την πρόταση του δέχθηκα με ευχαρίστηση αφού για μένα αποτελούσε ένα ακόμη δείγμα της φιλίας μας αλλά και έκφραση εκτίμησης για την δουλειά μου. Η πρόταση άλλωστε ήταν πολύ ελκυστική άφού επρόκειτο για κείμενα του πολιτικού τον όποιο αγαπούσε και τιμούσε ανέκαθεν η οικογένεια μου. Είχα πράγματι μεγαλώσει σε περιβάλλον αληθινής λατρείας για τον Βενιζέλο. Μιλήσαμε για κάμποση ωρα στο τηλέφωνο, μου έδωσε όλες τις πληροφορίες. Ορίσαμε συνάντηση με τον φίλο του, που σύντομα πραγματοποιήθηκε. Το πράγμα έμεινε έως εκεί. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που μίλησα με τον Ζήσιμο, πολύτιμο, αξέχαστο φίλο πάντα.

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ

ΙΟΥΛΙΟΣ

2004

Πηγή: anemourion.gr