Η φιλοσοφία πλοηγός του πρακτικού βίου
Αν κάτι δείχνουν σίγουρα οι εκδόσεις αυτές, είναι η αέναη αγωνία του ανθρώπου να ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή, όπως κι αν την ορίζει ο καθένας μας.
Σε ένα βαθύτερο ωστόσο επίπεδο, η αναζήτηση της ανθρώπινης ευδαιμονίας, –που ουδέποτε θα μπορούσε να συγκριθεί με την αναζήτηση και εκτέλεση μιας συνταγής για γκόρντον μπλου– συμβαδίζει εναγωνίως με μια ουσιαστική εξέταση και νοηματοδότηση του βίου και με το υπαρξιακό μας άγχος.
Στον δύσκολο αυτό δρόμο της αναζήτησης, η φιλοσοφία όχι μόνο δεν είναι μια ανούσια και ανώφελη θεωρητική ενασχόληση, αλλά αποτελεί έναν χρήσιμο οδοδείκτη, έναν σημαντικό πλοηγό για να βάλουμε τα πράγματα του βίου μας στη σωστή πλεύση, να σκεφτούμε τη ζωή μας και το νόημα που θέλουμε να της δώσουμε, να στοχαστούμε πάνω στην ουσία των πράξεων και των σχέσεών μας, πάνω στις επιλογές μας και στη σημασία των τεχνοεπιστημονικών μας επιτευγμάτων, πάνω στην ουσιαστική επιλογή μας να είμαστε ενεργοί και δραστηριοποιημένοι πολίτες μιας δημοκρατικής πολιτείας και όχι αποπροσανατολισμένοι καταναλωτές μιας απανθρωποποιημένης κοινωνίας.
Μερικοί ορισμοί της φιλοσοφίας τη θέλουν να έχει ως έργο της, κατά τον Πλάτωνα, τη μελέτη του θανάτου («Φαίδων», 64a), ή την καθαρά πυθαγόρεια εντολή της «αφιέρωσης στην επιστήμη ως οδό προς τη λύτρωση της ψυχής» (βλ., σχετικώς, Α.Ε. Taylor, «Πλάτων. Ο άνθρωπος και το έργο του», μτφρ. Ιορδάνης Αρζόγλου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1992, σσ. 219, 652),
αλλά και
την ενασχόληση με «τα πρώτα αίτια και τας αρχάς» των πραγμάτων («Μετά
τα Φυσικά», 981b 28). Η φιλοσοφία είναι επίσης, για να αναφέρω δύο ακόμη
ορισμούς της, «μία συλλογιστική πρακτική, που έχει τη ζωή ως
αντικείμενο, τον Λόγο ως μέσο και την ευδαιμονία ως σκοπό» (Αντρέ
Κοντ-Σπονβίλ, Λικ Φερί, «Οι Μοντέρνοι Καιροί και η Σοφία τους», μτφρ.
Γίαννης Καυκιάς, Νέα Σύνορα-Λιβάνη, Αθήνα 2000, σ. 620), 
αλλά και «η
τέχνη να σχηματίζεις, να επινοείς και να κατασκευάζεις έννοιες» (G.
Deleuse, F. Guattari, «Τι είναι Φιλοσοφία;», μτφρ. Σταματίνα Μανδηλαρά,
επιμ, Πάρις Μπουρλάκης, εκδ. Καλέντης, Αθήνα 2004, σ. 8). 
Η φιλοσοφία δεν είναι επομένως μόνο η μελέτη των φιλοσοφικών συστημάτων, αλλά όπως συνθετικά αναφέρω «είναι ο στοχασμός πάνω στον στοχασμό, στη γνώση και τις εφαρμογές της, πάνω στην ουσία του ανθρώπινου βίου και των αξιών του, των όντων και του κόσμου στο σύνολό του, είναι όμως συγχρόνως, και πρωταρχικά, με βάση τη σωκρατική-πλατωνική φιλοσοφία, επιλογή τρόπου ζωής» (βλ. Ι.Ν. Μαρκόπουλος, «Επιστήμη και Ηθική. Εισαγωγή στην περιπέτεια μιας διαχρονικά αμφίδρομης σχέσης», University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2014, σ. 18).
Ιδιαίτερα στις μέρες μας, που η κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης και τα τεράστια δυσεπίλυτα κοινωνικο-πολιτικά, περιβαλλοντικά και βιοηθικά, υπό τη γενικότερη έννοια του όρου, προβλήματα προτάσσουν –στο ασφυκτικό, θετικιστικό πλαίσιο ενός ληστρικού χρηματοπιστωτικού οικονομισμού και τεχνοκρατισμού– όλο και πιο πιεστικά, σε όλα τα μέτωπα, έναν «πολιτισμό» του εξωθενωτικού ανταγωνισμού, της καταλήστευσης και φτωχοποίησης ολόκληρων λαών και της συστηματικής καταστροφής του πλανήτη, η φιλοσοφία καλείται και μπορεί να συμβάλει θεμελιακά και αποφασιστικά στην κριτική θεώρηση, στην ουσιαστική κατανόηση και στην έντιμη αντιμετώπιση των κρίσιμων ανθρώπινων και πλανητικών προβλημάτων.
Ενα καλογραμμένο φιλοσοφικό βιβλίο, σχετικό με πολλά από τα παραπάνω κρίσιμα ζητήματα, είναι το βιβλίο του Λικ Φερί (Luc Ferry) «Η Ωραιότερη Ιστορία της Φιλοσοφίας», σε συνεργασία με τον Claude Capelier και μτφρ. της Σώτης Τριανταφύλλου, Πατάκης, Αθήνα 2016.
Ο συγγραφέας αναγνωρίζει ότι τα τέσσερα μεγάλα προβλήματα της φιλοσοφίας είναι «η αναζήτηση της αλήθειας, της δικαιοσύνης, της ομορφιάς και της καλής ζωής». Ανατρέχοντας, συναφώς –μετά από μια ενδιαφέρουσα κατατοπιστική εισαγωγή– στην αρχαιότητα και φτάνοντας στη σύγχρονη εποχή, αναφέρεται καταρχάς, μέσα από μια σύντομη και περιεκτική γραφή, στην αρχαιότητα και στο «ελληνικό θαύμα» (μεταξύ πολλών άλλων, Ησίοδος, Πλάτωνας, Αριστοτέλης), συνεχίζει με την ιουδαϊκή-χριστιανική εποχή και την ανθρώπινη σωτηρία μέσω του Θεού και της πίστης, προχωράει στη συνέχεια στον πρώτο, όπως τον αποκαλεί, ουμανισμό, με τη σωτηρία μέσω της Ιστορίας και της προόδου (μεταξύ άλλων, Πίκο ντε λα Μιράντολα, Καντ, Χέγκελ, Μαρξ και οι επικριτές του Διαφωτισμού), καθώς και στην εποχή της αποδόμησης (μεταξύ άλλων, Σοπενχάουερ, Νίτσε, Χάιντεγκερ) και κλείνει με την έλευση του δεύτερου ουμανισμού και την επανάσταση της αγάπης, με την εξανθρωπιστική και σωτήρια σημασία της.
Επαρκές και εύπεπτο υλικό μιας σύντομης εκδοχής της εξέλιξης της φιλοσοφίας στη Δύση, που μπορεί επίσης να χρησιμεύσει, μέσα από μια κριτική θεώρησή του, στοχαστικά και αναστοχαστικά, ως χρήσιμος πλοηγός του πρακτικού βίου, αλλά και της προσπάθειάς μας για την ουσιαστική κατανόηση και αντιμετώπιση της σημερινής ανθρώπινης αλλά και πλανητικής κατάστασης.
*καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου