«Το άγνωστο εντός μας»

Πηγή: ο αναγνώστης , στις 13 Σεπτεμβρίου, 2015

Του Νίκου Κουρμουλή

Η διηγηματική πρόζα της Γιασμίνα Ρεζά εκτός από την εφευρετική τονικότητα της διαπερνά το χοντρό κέλυφος του κυνισμού γύρω μας. Σίγουρα είναι μία από τις συγγραφείς που χαίρεσαι να διαβάζεις, αφού κάθε φορά θα βρει τον τρόπο να ερεθίσει τους νευρώνες του καλού γούστου. Ενώ, με άνεση έμπειρου κατασκόπου, αποκρυπτογραφεί τον δαιδαλώδη κόσμο των ασυνείδητων σχεδόν συνειρμών της καθημερινότητας. Μέρος των οποίων συστήνουν το είδος της αλήθειας από την οποία είμαστε φτιαγμένοι.
Το παρόν τομίδιο δανείζεται τον τίτλο του από μια ρήση του Μπόρχες. Η κατάφαση μιας ασταθούς διαβεβαίωσης, που σαφώς κρύβει μέσα της κι ένα σαρκαστικό ερώτημα. Ενδεχομένως η ύπαρξη ενός ερωτηματικού στο τέλος της φράσης να έθετε την ισορροπία της κατασκευής σε κίνδυνο. Το προφανές δεν έχει χώρο εδώ. Ή μάλλον αντέχει έως ότου καταφέρει να ξεγελάσει τον αναγνώστη. Τα διηγήματα που υφαίνει η Ρεζά τριγυρίζουν πέριξ είκοσι και κάτι προσώπων, που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα. Απαντώνται κάτω από διάφορες σχέσεις: εραστές, παντρεμένα ζευγάρια, μέλη οικογένειας, συνάδελφοι στη δουλειά.
Ένα δίκτυο παραποτάμων που δεν καταλήγουν απαραίτητα σε μια κεντρική αρτηρία. Στην επιφάνεια τους πλέει ακυβέρνητη η βάρκα των επιθυμιών. Εκείνων των μύχιων έως και στιγμιαίων εξάρσεων της έλξης και της απώθησης. Εκεί που και ο αμνός, μετατρέπεται σε κτήνος και το αντίθετο. Δίχως να ξεφεύγει από το πολιτισμικό του κλουβί. Καθότι η Ρεζά κινείται στη σφαίρα της γόνιμης ενδοσκόπησης, αποφεύγοντας τις εντυπώσεις του εκκεντρικού. Αν και οι ρόλοι υποτίθεται καθορισμένοι, έρχεται ένα απειροελάχιστο γεγονός ή μια στροφή της τύχης, μια παρατήρηση σε μια έκφραση, ένα απωθημένο ή ένα χάδι, μια προσευχή και τα ανατρέπει όλα.
Η απολαυστική γραφή της Ρεζά, κάνει ακριβώς αυτό. Σε πιάνει συνεχώς στα πράσα. Εκεί που νομίζεις ότι το δραματικό περιστατικό έλαβε τέλος θα χρειαστεί να ανατρέξεις στις λεπτομέρειες της αρχιτεκτονικής του δομής για να διαπιστώσεις ότι έχεις κάνει λάθος. Με απαλές πινελιές που δεν κρύβουν την αδρότητα τους η συγγραφέας κατασκευάζει ένα πολυπρισματικό όργανο. Υπάρχουν επιλογές στις διαθέσεις μόνο που καταλήγουν προς ένα μοναχά μονοπάτι και ένα διαχρονικό ερώτημα: τι είναι αυτό που μας εμπεριέχει. Οι ψίθυροι των εξομολογήσεων, εσωτερικών κατά κύριο λόγο, απαελευθερώνουν την τσιμεντόπλακα της αυτολογοκρισίας. Ενός σπορ στο οποίο οι περισσότεροι από εμάς έχουμε επιδοθεί, κακά τα ψέματα .
Η παράθεση των σκέψεων δεν γίνεται με τρόπο αφοριστικό ή ουδέτερο. Παίρνει τη μορφή μιας εγκυκλοπαίδειας των κρυφών μας αποσκιρτήσεων από τον ρεαλισμό. Και όταν λέμε ρεαλισμό εννοούμε τις νοηματοδοτήσεις που μας φέρνουν υποτίθεται πιο κοντά στην κανονικότητα του μέσου όρου. Στα μικρά αυτά χωρία των λίγων σελίδων η Ρεζά πραγματοποιεί έναν γενναίο αναστοχασμό στον καθορισμό των κοινωνικών ρόλων και στις αναμεταξύ τους συνδέσεις. Κάτι που επαφίεται στο προσωπικό κολάζ του καθενός. Το σίγουρο είναι πως η αλήθεια δεν μπορεί να χωρέσει ως αντικειμενική συνθήκη στη ζωή μας.
Μια συλλογή διηγημάτων που οι χαρακτήρες διαθέτουν τα χαρίσματα των ελαττωμάτων τους. Τα μοιράζονται, τα αποδομούν. Κυνηγούν την ουρά τους ή απλά τρέχουν να ξεφύγουν από τον εαυτό τους. Η μοιρολατρία δεν τους ταιριάζει. Διακονούν την τέχνη της αυτεπίγνωσης έστω και μέσα από την κινούμενη άμμο της αμφιβολίας. Είναι θαραλέοι με τον τρόπο τους. Η συγγραφέας μπλέκει τις διαδρομές φτιάχνοντας συμπληρωματικά υποσύνολα, η δραματουργική ένταση των οποίων αποτυπώνει την χαρμολύπη των πρωταγωνιστών. Η τεχνοτροπία της Ρεζά μοιάζει με γάργαρο νερό που τρέχει ανάμεσα στις πέτρες. Δεν θα εκβιάσει το κείμενο ούτε θα αποπροσανατολίσει τον αναγνώστη με κάλπικα τερτίπια. Μπροστά της ανοίγεται η άβυσσος του ανθρώπου και των λαθών του, πράγματα που δεν τον αφήνουν να αναπνεύσει και όμως ζει με αυτά.
Η Γιασμίνα Ρεζά δουλεύει δεξιοτεχνικά πάνω στο σώμα του φευγαλέου περιστατικού. Μια συνάντηση όπου όσο προσχεδιασμένη κι αν είναι κρύβει τα θεία κάλλη της τύχης. Τον αναβρασμό των πιθανοτήτων. Τα «αν» έχουν τον πρώτο λόγο. Η γραμμική συνάφεια της ζήσης εξαερώνεται. Ενώ σε παράλληλο χρόνο στεριώνουν τα καλούπια μιας νέας προσέγγισης με τον εαυτό μας. Ορίζοντας το άγνωστο.

Να σημειώσουμε πως η μετάφραση του Μανώλη Πιμπλή είναι ακριβής και ρευστή, όπως η γραφή της Γιασμίνα Ρεζά.

ΙΝFO:
Γιασμίνα Ρεζά
«Ευτυχισμένοι οι ευτυχείς»
μτφρ: Μανώλης Πιμπλής
εκδ: Εστία
σελ: 120
----------------------------------------

Ένας κύκλος περίπου είκοσι ανθρώπων , ανδρόγυνα , συγγενείς διαφόρων βαθμών , φίλοι , εραστές , ετεροφυλόφιλοι , ομοφυλόφιλοι , νέοι , γέροι , δίνουν το όνομα τους στα αντίστοιχα κεφάλαια και παίρνουν διαδοχικά τον λόγο βάζοντάς μας βαθιά μέσα στον κόσμο τους. Στιγμές ευτυχίας , υπαρξιακά αδιέξοδα αλλά και πολλά ευτράπελα , καθώς ο αναγνώστης βλέπει απο διαφορετικές οπτικές γωνίες τα περιστατικά της ζωής που τους συνδέουν.Στο τέλος θα παραβρεθούν όλοι μαζί στην ίδια κηδεία.

ΡΕΖΑ ΓΙΑΣΜΙΝΑ

Η Γιασμίνα Ρεζά γεννήθηκε το 1959 στο Παρίσι. Η επαφή της με την τέχνη γενικότερα ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία. Aπό το 1987 που παίχτηκε το πρώτο της θεατρικό έργο με τον τίτλο ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΚΗΔΕΙΑ, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Το 1990, το δεύτερο θεατρικό της, ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ, εδραίωσε τη θέση της και τη φήμη της στο θεατρικό χώρο. Το 1994, το έργο ART αποτέλεσε για τη συγγραφέα έναν πραγματικό θρίαμβο, που συνοδεύτηκε με περιοδεία σε πολλές χώρες, ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία στο Λονδίνο, τη Μόσχα, τη Νέα Υόρκη και αλλού.

Στην Αθήνα ανέβηκε σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή. Το ART τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία, όπως το Moliere του καλύτερου συγγραφέα (1995), το Moliere του καλύτερου θεάματος (1995), το Evening Standard Award (1996), το Laurence Olivier Award-Best Comedy (1997), το Tony Award-Best Play (1998), το Drama Circle Critics Award (1998) κ.ά.

Το 1995, η Ρεζά έγραψε το θεατρικό Ο ΑΝΤΡΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΟΝ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, το οποίο κέρδισε το 1999 το Laurence Olivier Award για καλύτερη ηθοποιό και ανέβηκε στην Αθήνα το Μάρτιο του 2001 στο θέατρο Κατερίνας Βασιλάκου.

Όλα τα θεατρικά έργα της Ρεζά έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 35 γλώσσες κι έχουν παιχτεί σε ολόκληρο τον κόσμο σε περισσότερες από 125 διαφορετικές παραγωγές. Στο χώρο της λογοτεχνίας η Ρεζά εισέβαλε δυναμικά το 1997 με το βιβλίο HAMMERKLAVIER , το οποίο τιμήθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία.

Το 1999, η Ρεζά μπήκε και στο χώρο του κινηματογράφου με το σενάριο για την ταινία ΤΟ ΠΙΚ ΝΙΚ ΤΗΣ ΛΟΥΛΟΥ ΚΡΟΪΤΣ του Ντιντιέ Μαρτινί με πρωταγωνιστές τον Φιλίπ Νουαρέ και την Καρόλ Μπουκέ. Το τελευταίο της θεατρικό, με τίτλο ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ ΖΩΗ, ανέβηκε στην Αθήνα το χειμώνα του 2001 στο θέατρο Μπρόντγουεϊ.


Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2015)	Ευτυχισμένοι οι ευτυχείς, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(2011)	Ο θεός της σφαγής, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(2010)	Αυγή βράδυ ή Νύχτα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
(2001)	Λόγια που δεν είπαμε ποτέ, Ψυχογιός