Η επικαιρότητα των αρχαίων. Ιέρων , ένα δοκίμιο για την τυραννία

ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ , ΙΕΡΩΝ ή ΤΥΡΑΝΝΙΚΟΣ

Ο Ιέρων του Ξενοφώντα είναι ένας διάλογος περί τυραννίας· δεν είναι όμως σωκρατικός διάλογος. Τα πρόσωπά του έργου είναι ο ποιητής Σιμωνίδης και ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων.

Περιεχόμενο

Ο ποιητής ζητά να μάθει από τον τύραννο αν ο τυραννικός βίος όντως διαφέρει από τον ιδιωτικό όσον αφορά τις χαρές και τις λύπες· διότι αποτελεί κοινή πεποίηθηση ότι ο τύραννος γεύεται σε μεγαλύτερο βαθμό όλες τις ηδονές, ενώ η οδύνη του είναι πολύ περιορισμένη. Ο Ιέρων, ενοχλημένος από αυτήν την προκατάληψη του κοινού νού, επιχειρεί να την ανασκευάσει ακολουθώντας μια αποδεικτική πορεία η οποία λαμβάνει υπόψη εμπειρικά δεδομένα: γίνεται σύγκριση των δύο βίων με βάση ένα εξαντλητικό κατάλογο απολαύσεων.
Ο Ιέρων συπληρώνει ότι ο τύραννος δεν έχει φίλους, δεν έχει την αγάπη των άλλων, δεν νιώθει ποτέ ασφάλεια· ζει διαρκώς με το φόβο της προδοσίας, της συνωμοσίας, της δολοφονίας, είναι αναγκασμένος να διαπράττει εγκλήματα για να μη χάσει την εξουσία του. Σε ερώτηση του Σιμωνίδη να επιστρέψει στο ιδιωτικό βίο ο Ιέρων απαντά ότι ο τύραννος δεν μπορεί να κάνει ούτε μπρος ούτε πίσω· αν κάνει μπρος, τα εγκλήματα και ο φόβος θα μεγεθύνονται, αν κάνει πίσω δεν υπάρχει καμμία συγχώρεση· το μόνο λοιπόν που το μένει να κάνει, είναι να κρεμαστεί.
Ο Σιμωνίδης αποκαθιστά την αρχική ηρεμία της συζήτησης συμβουλεύοντάς τον να μετατρέψει την άδικη τυραννία σε αγαθοεργό, έτσι ώστε να κερδίσει την αγάπη όλων, μια αγάπη απαλλαγμένη από το φθόνο.

ΠΗΓΗ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

************************

 

Βασική θέση ανάμεσα στα ανθρώπινα αγαθά αποτελεί η ύπαρξη και η εκδήλωση της αγάπης προς τους ανθρώπους, είτε αυτοί είναι απλοί πολίτες  είτε επώνυμοι άρχοντες.Αυτό το αγαθό που είναι ο συνεκτικός κρίκος των ανθρώπινων σχέσεων, τόσο απλόχερα προσφερόμενο προς τους συγγενείς, τους φίλους και τα δημόσια πρόσωπα που επιτελούν  δημοκρατικά  το έργο τους για το καλό της πολιτείας και την ευημερία του λαού, είναι ξένο για τους τυράννους. 

[Gerontakos] 

[3.5] τοσοῦτον δέ τι ἀγαθὸν κρίνω
ἔγωγε τὸ φιλεῖσθαι εἶναι ὥστε νομίζω τῷ ὄντι αὐτόματα
τἀγαθὰ τῷ φιλουμένῳ γίγνεσθαι καὶ παρὰ θεῶν καὶ παρὰ
ἀνθρώπων· [3.6] καὶ τούτου τοίνυν τοῦ κτήματος τοιούτου ὄντος
μειονεκτοῦσιν οἱ τύραννοι πάντων μάλιστα. εἰ δὲ βούλει,
ὦ Σιμωνίδη, εἰδέναι ὅτι ἀληθῆ λέγω, ὧδε ἐπίσκεψαι. [3.7] βε-
βαιόταται μὲν γὰρ δήπου δοκοῦσι φιλίαι εἶναι γονεῦσι πρὸς
παῖδας καὶ παισὶ πρὸς γονέας καὶ ἀδελφοῖς πρὸς ἀδελφοὺς
καὶ γυναιξὶ πρὸς ἄνδρας καὶ ἑταίροις πρὸς ἑταίρους· [3.8] εἰ
τοίνυν ἐθέλεις κατανοεῖν, εὑρήσεις τοὺς μὲν ἰδιώτας ὑπὸ
τούτων μάλιστα φιλουμένους, τοὺς δὲ τυράννους πολλοὺς
μὲν παῖδας ἑαυτῶν ἀπεκτονότας, πολλοὺς δ’ ὑπὸ παίδων
αὐτοὺς ἀπολωλότας, πολλοὺς δὲ ἀδελφοὺς ἐν τυραννίσιν
ἀλληλοφόνους γεγενημένους, πολλοὺς δὲ καὶ ὑπὸ γυναικῶν
τῶν ἑαυτῶν τυράννους διεφθαρμένους καὶ ὑπὸ ἑταίρων γε
τῶν μάλιστα δοκούντων φίλων εἶναι. [3.9] οἵτινες οὖν ὑπὸ τῶν
φύσει πεφυκότων μάλιστα φιλεῖν καὶ νόμῳ συνηναγκασμένων
οὕτω μισοῦνται, πῶς ὑπ’ ἄλλου γέ τινος οἴεσθαι χρὴ αὐτοὺς
φιλεῖσθαι;

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Προσωπικά πιστεύω  ότι το ν' αγαπιέται κανείς  είναι  τόσο μεγάλο αγαθό, ώστε όλα τα καλά στη ζωή να έρχονται  από μόνα τους σ' αυτόν που αγαπιέται και από τους θεούς κι από τους  ανθρώπους. Όμως, ακόμα και στην περίπτωση ενός τέτοιου αποκτήματος,  οι τύραννοι  είναι σε μειονεκτικότερη θέση  απ΄όλους τους άλλους ανθρώπους.

 Αν θέλεις,μάλιστα, Σιμωνίδη, να διαπιστώσεις  ότι λέω την αλήθεια, σκέψου το εξής: δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην πιστεύει ότι  οι πιο σταθερές  αγάπες  στη ζωή είναι εκείνες  των γονέων προς τα  παιδιά τους, των παιδιών  προς τους γονείς, των αδελφών για τ΄ αδέλφια τους , των γυναικών για τους συζύγους τους  και των φίλων για τους φίλους. Αν, μάλιστα,  σκεφτείς βαθύτερα , θα βρεις  ότι οι ιδιώτες αγαπιούνται πιο πολύ  απ' όλους αυτούς.

 Από την άλλη πλευρά,  πολλοί τύραννοι έχουν σκοτώσει τα παιδιά τους και πολλοί έχουν χάσει τη ζωή τους  από τα ίδια  τα παιδιά τους. Θα βρεις επίσης  ότι πολλά αδέλφια στις τυραννίες  αλληλοεξοντώθηκαν , ότι πολλοί τύραννοι δολοφονήθηκαν  από τις γυναίκες τους και τους συντρόφους τους, και μάλιστα από εκείνους που πίστευαν ότι είναι οι πιο καλοί τους φίλοι.

Συμπερασματικά , υπάρχει περίπτωση  να πιστέψουμε ότι μπορούν να αγαπηθούν από κάποιον άλλον άνθρωποι που έρχονται αντιμέτωποι τόσο πολύ με το μίσος εκείνων, οι οποίοι   έχουν τη φυσική προδιάθεση αλλά και  τη νομική υποχρέωση  να τους αγαπούν;

[Μετάφραση: Gerontakos]