Ο ΜΕΤΡΟΠΟΝΤΙΚΑΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Ο «μετροπόντικας» της μνήμης

Η κατάδυση του «μετροπόντικα» στα σπλάχνα της Θεσσαλονίκης, που μετρά ζωή 23 αιώνων, φέρνει καθημερινά στην επιφάνεια τα ανεξίτηλα ίχνη από το πολυ-πολιτισμικό παλίμψηστό της.

Αυτό το παλίμψηστο, που αποσιωπήθηκε από τις κυρίαρχες εξουσίες, οφείλουμε να το αναστοχαστούμε, να το εκθέσουμε σε κοινή θέα, σε δημόσια γνώση, ώστε να κάνουμε «τη σωστή ανατομία του ζωντανού οργανισμού που βρίσκεται στην επιφάνεια». Αυτό επιχειρούν και προτείνουν οι πανεπιστημιακοί Κώστας Θεολόγου και Μαρία Κωνσταντινίδη με το εξαιρετικό βιβλίο τους «Το μετρό μετρά τη Θεσσαλονίκη-Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΝΗΜΟΝΙΚΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ» (εκδ.UNIVERSITY STUDIO PRESS).

Για τους συγγραφείς, η κατασκευή του μετρό προσφέρει την ευκαιρία για να αποκατασταθούν οι παλιές ρωγμές στην ιστορική γνώση της πόλης και να συμφιλιωθεί με το πολυεθνωτικό/πολυπολιτισμικό παρελθόν της - ένα από τα επίδικα ζητήματα του σύγχρονου πολεοδομικού σχεδιασμού που δεν πρέπει να υποκύπτει στους εθνικιστικούς και τοπικιστικούς λαϊκισμούς, όπως κατά κανόνα συμβαίνει στην πόλη μας.

Τα υπαρξιακά προβλήματα που την βασανίζουν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο αν απαντηθούν τα ερωτήματα γύρω από την «ταυτότητά» της, που είναι άρρηκτα δεμένη με την «ετερότητά» της. Τη σχέση της, δηλαδή, με τους «άλλους» και των «άλλων» με αυτήν, όπως σωστά επισημαίνουν οι συγγραφείς του βιβλίου.

Καθώς οι «μετροπόντικες» ξεθάβουν τα κρυμένα ιστορικά μυστικά, που αφορούν στη σχέση μας με τους «άλλους», μπορούμε να ατενίσουμε το μέλλον της πόλης χωρίς τις ιδεολογικές αγκυλώσεις του παρελθόντος.

Η αφύπνιση της πολυπολιτισμικής συνείδησης της πόλης δεν είναι ούτε ζήτημα φολκλόρ ούτε ένας ρομαντικός κοσμοπολιτισμός που αναπολεί «περασμένα μεγαλεία». Είναι επιτακτική ανάγκη, καθώς οι οικονομικοί μετανάστες και οι πρόσφυγες που συνέρρευσαν στην πόλη και ενσαρκώνουν τη νέα πολυπολιτισμικότητα, την «ευλογία» του διαφορετικού, αντιμετωπίζονται από το «μπαγιάτικο» εθνικιστικό της κατεστημένο ως απειλή για τα «κεκτημένα» του.

Είναι ολοφάνερο όμως ότι το σύμπλεγμα εθνολαϊκισμού-κλεπτοκρατίας που λυμαίνεται την πόλη, θα συνεχίσει να τιμωρεί-κατά το ρωμαϊκό αυτοκρατορικό δόγμα damnation memoriae - την ιστορική της μνήμη, εν όψει μάλιστα του «ιωβηλαίου» της Θεσσαλονίκης το 2010.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η δεξιά πλειοψηφία της «Επιτροπής Δημοσίων Σχέσεων και Ονοματοθεσίας οδών» του Δήμου Θεσσαλονίκης απέρριψε το αίτημα του «Συνδέσμου Φυλακισθέντων-Εξορισθέντων Αντιστασιακών (Σ.Φ.Ε.Α.) 1967-74» να μετονομαστεί η οδός Θ. Νάτσινα, όπου εκτελέστηκε εξ επαφής ο αγωνιστής της αντιδικτατορικής αντίστασης Γιάννης Χαλκίδης, σε οδό «Γιάννη Χαλκίδη» με το γελοίο επιχείρημα ότι θα «επιφέρει σύγχυση στη λειτουργία των υπηρεσιών και θα έχει δυσμενή επίδραση στις συναλλαγές, στην κοινωνική και οικονομική ζωή, στην αλληλογραφία των πολιτών»(!).

Δεν σεβάστηκαν καν την 3452/11-2-08 ομόφωνη ετυμηγορία του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης που αποκατέστησε την ιστορική αλήθεια, απορρίπτοντας τη μήνυση του Αντώνη Λεπενιώτη κατά του Νάντη Χατζηγιάννη για «συκοφαντική δυσφήμιση». Ο Λεπενιώτης, κάτω από τις συντριπτικές καταγγελίες των θυμάτων του, «έσπασε» και ομολόγησε, 41 χρόνια μετά, ότι ο Γιάννης Χαλκίδης δολοφονήθηκε από την ομάδα των Ασφαλιτών στην οποία συμμετείχε. Αντίθετα καταδικάστηκε ο «Αγγελιοφόρος», επειδή δημοσίευσε τη συγκλονιστική μαρτυρία του Νάντη Χατζηγιάννη, αυτόπτη μάρτυρα της δολοφονίας του συναγωνιστή του Γιάννη Χαλκίδη.

 Αντίθετα, η ίδια Επιτροπή εισηγήθηκε να τιμηθούν:

α) ο μητροπολίτης Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, στρατιωτικός ιερέας της Μακρονήσου, «εμψυχωτής» των παρεκκλησιαστικών οργανώσεων και προπαγανδιστής της YENEΔ, που εκθρονίστηκε το 1974 ως εγκάθετος της «αριστίνδην» συνόδου της δικτατορίας,

β) ο Γ. Γρίβας-«Διγενής», αρχηγός της ναζιστικής «Χ», της αντικομμουνιστικής ΕΟΚΑ και μέντορας της ΕΟΚΑ Β΄ του πραξικοπηματία Σαμψών,

γ) ο μητροπολίτης Παντελεήμων ο Β΄,από τους πρωτομάστορες των εθνικιστικών συλλαλητηρίων εναντίον των «γυφτοσκοπιανών» και των «λαοσυνάξεων» κατά των νέων, χωρίς θρήσκευμα, ταυτοτήτων. Γι’ αυτόν πρότειναν να δοθεί το όνομά του στο πάρκο μπροστά…στο Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης!

Γι' αυτό η προσεχής αυτοδιοικητική μάχη θα πάρει αναπόφευκτα και χαρακτήρα ιδεολογικής αναμέτρησης για τη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης: από τη μία, μια πόλη φοβική, συμπλεγματική, παγιδευμένη στις εθνικιστικές ιδεοληψίες, τη θεοκρατία και τη διαφθορά. Από την άλλη, μια πόλη πολυπολιτισμική, δημοκρατική, «ανοικτό παράθυρο» στον κόσμο.

Η ιδεολογική αυτή αναμέτρηση έχει ήδη αρχίσει, καθώς το εθνο-θρησκευτικό κατεστημένο της πόλης επιδιώκει να προσδώσει έντονο εθνικιστικό χαρακτήρα στις εκδηλώσεις για το ιωβηλαίο της πόλης το 2012.

Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι τόσο ο ομιλών όσο και μέλη κινήσεων πολιτών έχουν γίνει στόχοι γκεμπελικών επιθέσεων από διάφορα εθνικιστικά μπλογκς, επειδή υπερασπίζονται την πολυεθνωτική-κοινωνική μνήμη της πόλης.

Γι’ αυτό θεωρώ κορυφαία παρέμβαση της δημοτικής μας παράταξης την υιοθέτηση της πρότασής μας - παρά την ανιστόρητη, αρχικά, άρνηση της πλειοψηφίας της Διοίκησης του Δήμου- για την ένταξη της Θεσσαλονίκης στο «Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών 1940-1944», καθώς εaξοντώθηκε στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου η συντριπτική πλειοψηφία των εβραϊκής καταγωγής και των Ρομά συμπολιτών μας.

Επειδή για μας «πόλη είναι οι άνθρωποί της» (Σέξπιρ), στο ημερολόγιο-ΟΙΚΟΛΟΓΙΟ 2010, καρπός συλλογικής δουλειάς, καταγράψαμε τη ζωή και την «ψυχή» αυτής της πόλης, τις «αιχμαλωτίσαμε» μέσα στα κείμενα και τις φωτογραφίες των ανθρώπων της.

«Για να έχει ένα άλλο μέλλον η πόλη χρειάζεται ένα άλλο παρελθόν», όπως υπογραμμίζει ο Μαρκ Μαζάουερ στο έργο του «Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων»-μια εξαιρετική «βιογραφία» της.

Τριαντάφυλλος Μηταφίδης

Φιλόλογος-υποψήφιος δήμαρχος της δημοτικής παράταξης

«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ανοιχτή πόλη»