ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Ο ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΙΚΟΛΑΟ ΠΟΛΙΤΗ,
ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΛΑΟΓΡΑΦΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ ,
ΠΟΥ ΚΑΤΕΓΡΑΨΕ , ΜΕΛΕΤΗΣΕ
ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΥΛΩΣΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Χαίρε ο Πολίτης ο Σοφός! Η αυγή ροδογελούσε,
Στ΄ αραχνιασμένο, στο κλειστό παλάτι βαρύς ύπνος
Το γέρο καταχώνιαζε το βασιλιά , το Μύθο,
Και γύρω του νυχτερωτές και λιβανίστρες γύρω
Θρησκείες, λατρείες΄ και οι βωμοί λογής και σα σβησμένοι.
Και τα πορτοπαράθυρα του παλατιού τ΄ ανοίγεις
Και μπάζεις μέσα της ζωής το φως και τον αέρα,
Και λες του Μύθου: - Ξύπνησε!- Και λες του Ρήγα:- Μίλα∙
Ξύπνα και να η Παράδοση και να η νεράιδα∙ μίλα!-
Και ξεσκεπάζει της κρυφής λιγόλοης Παροιμίας
το αγαλματένιο πρόσωπο, νόημα , φωνή της δίνεις.
Και της καρδιάς μας την καρδιά μάς δείχνεις το τραγούδι
Τα΄ολόδροσο, το πιο όμορφο ρηγόπουλο, και κράζεις:
-Ακούστε το πώς κελαηδεί και δέστε το πώς πάει!-
Χαρείτε, νιάτα ελληνικά, παρηγορήσου Μάνα!-

Κωστή Παλαμά , «Πατρίδες». Συλλογή « Βωμοί».
Άπαντα Παλαμά , εκδ. Μπίρη, Τομ. Α΄, σ. 20.

 *Νικόλαος  Γ. Πολίτης (1852-1921)

Αγάπησε την ελληνική παράδοση , που στις μέρες του εξακολουθούσε να είναι ζωντανή. Κατέδειξε τη στενή σύνδεση των λαϊκών παραδόσεων, στις τρεις φάσεις της ιστορικής διαδρομής του ελληνικού λαού, αλλά και τη στενή σύνδεσή τους με το ευρύτερο ανθρωπογεωγραφικό πλαίσιο.  

Ίδρυσε  (1909) την Ελληνική  Λαογραφική Εταιρεία και τεκμηρίωσε επιστημονικά τη Λαογραφία στην Ελλάδα. Εξέδωσε το έγκριτο περιοδικό «Λαογραφία».

Ως ανώτερος υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας προέτρεψε με εγκύκλιό του τους έλληνες εκπαιδευτικούς  για την καταγραφή λαογραφικού υλικού, το οποίο , στη συνέχεια το αρχειοθέτησε ,το μελέτησε και το ανθολόγησε.

Από το  1899  έως το 1902 εξέδωσε τέσσερις τόμους  των «Παροιμιών» και στη συνέχεια τους δύοπ τόμους των «Παραδόσεών» του, που ο Παλαμάς χαρακτήρισε «βιβλίο της ελληνικής ψυχής» και «δίτομο θησαυρό».

Το 1914 ο Νικόλαος Πολίτης ίδρυσε και την «Εθνική Μουσική Συλλογή»  για   την έρευνα και τη μελέτη της παραδοσιακής μας μουσικής , ενώ το ίδιο έτος δημοσίευσε  το γνωστότερο  βιβλίο του : «Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού», το οποίο παρά τη σφοδρή κριτική που δέχθηκε από τον απόλυτο στις απόψεις του Γιάννη Αποστολάκη και κάποιους μεταγενέστερους κριτικούς , θεωρείται σήμερα υποδειγματικό.