H ATAKA ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Αγορασμένος χρόνος

Tης Mαριάννας Tζιαντζή
______________
"Η Καθημερινή", 14/03/2010

Πεσμένη, ψόφια η αγορά» παραπονιούνται οι έμποροι, όμως οι διαφημίσεις δείχνουν ότι υπάρχει κάτι που προσφέρεται γενναιόδωρα - και αυτό το κάτι είναι ο χρόνος, ο απεριόριστος χρόνος ομιλίας στο κινητό μας. Ο προσωπικός μας χρόνος δεν χωρίζεται πια μόνο σε εργάσιμο και σε ελεύθερο, σε χρόνο της ανάγκης και σε χρόνο της δημιουργίας και της αγάπης, αλλά και σε χρόνο του κινητού, σε δωρεάν λεπτά που πρέπει να τα εξαντλήσουμε προτού λήξει η κάρτα ή μείνει ανεξόφλητη η συνδρομή.

Οπως το ξημέρωμα τα πουλιά τιτιβίζουν στα δέντρα, έτσι και στο μετρό ή στον ηλεκτρικό, ιδίως όταν τελειώνει η μέρα, πολλοί επιβάτες μιλούν ακατάπαυστα. Μερικές φορές, μια φωνή κυριαρχεί σε όλο το βαγόνι και οι βουβοί επιβάτες γίνονται ακροατές ενός μονόπρακτου για έναν μόνο ηθοποιό. Κάποιοι μιλούν σε απόσταση λίγων εκατοστών από το αυτί σου, έτσι που είναι αδύνατο να τους αγνοήσεις. Aισθάνεσαι λιγάκι σαν εισβολέας, μολονότι δεν παραβιάζεις την «ιδιωτικότητά» τους, αφού εκείνοι σου την προσφέρουν στο πιάτο ή μάλλον αδιαφορούν για το αν οι άλλοι θα τσιμπήσουν κάποιες φέτες της.

Σε αυτόν τον περίκλειστο και μεταβατικό δημόσιο χώρο, οι κουβέντες στο κινητό συνήθως περιστρέφονται γύρω από τις ιδιωτικές μας υποθέσεις. Σπάνια να ειπωθεί κάτι για τα κοινά, όπως συνέβη στις 3 Μαρτίου, όταν ανακοινώθηκε η νέα δέσμη μέτρων. Τότε πολλοί επιβάτες ήταν σαστισμένοι, σαν κεραυνόπληκτοι, μερικές φορές στρέφονταν και προς τους διπλανούς τους για να ρωτήσουν αν κόπηκε ο 14ος μισθός, όμως αυτή η ορμητική είσοδος των δημόσιων υποθέσεων δεν κράτησε πολύ.

Μερικές φορές στο τρένο γνωρίζουμε, πάντα εξ ακοής, ανθρώπους που μιλούν με διαφορετικές φωνές. Αλλη φωνή για τη μαμά και τον μπαμπά, άλλη για την κολλητή φίλη, άλλη για το «μωράκι» (το αληθινό και το αισθηματικό). Φωνές κάθε λογής, δυναμικές, γλυκερές, μάγκικες, κατάκοπες, εξουσιαστικές και υποταγμένες.

Πολλά έχουν γραφτεί για το oversharing, δηλαδή το υπερβολικό μοίρασμα ή μάλλον το σκόρπισμα πληροφοριών για τον εαυτό μας, το οποίο δεν συντελείται μόνο στους δημόσιους χώρους, όπως στα βαγόνια του τρένου, αλλά και στην τηλεόραση και στα συστήματα κοινωνικής δικτύωσης, στο Facebook και αλλού. Μερικές φορές, όσο πιο άδειος νιώθει κανείς τόσο περισσότερη ανάγκη έχει να μοιραστεί τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του. Ακόμα και αν αυτά φαίνονται μικρά, είναι δικά «μας», είναι η ταυτότητά μας. Οι άλλοι, οι ακούσιοι αποδέκτες των εξομολογήσεων, απλώς δεν υπάρχουν, είναι ένα έμψυχο σκηνικό.

Ζούμε σε έναν πολιτισμό που αποθεώνει το δικαίωμα επιλογής για τα ασήμαντα, π. χ., για τα γκατζετάκια και τα ringtones, για τα τραγούδια που θα φορτώσουμε στο iPod μας, για τις φωτογραφίες μας που ρίχνουμε στον διαδικτυακό γιαλό, αλλά μας αρνιέται την επιλογή στα ουσιώδη, όπως στην εργασία ή στην απόκτηση παιδιού ή οικογένειας, στο καθαρό περιβάλλον, στον πόλεμο και στην ειρήνη. Εναν πολιτισμό που ενθαρρύνει τις μικρές εφήμερες αυτοβιογραφίες, αυτές που χαράζονται στην ψηφιακή άμμο για να τις σβήσει το κύμα της επόμενης μέρας. Αφού δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον μεγάλο κόσμο, πολύ περισσότερο να τον αλλάξουμε, τουλάχιστον μπορούμε να σκορπίζουμε τον ατομικό μας μικρόκοσμο, να τον υπερ-μοιραζόμαστε χωρίς χρέωση και υποχρέωση.

Είναι δύσκολο να αγοράσουμε ασφάλεια και αισιοδοξία. Δύσκολα παρέχονται σήμερα δάνεια για αγορά κατοικίας ή αυτοκινήτου. Ας αγοράσουμε, λοιπόν, το άπιαστο, μια περιουσία που δεν είναι ούτε κινητή ούτε ακίνητη, ας αγοράσουμε χρόνο, ας γίνουμε ιδιοκτήτες μονάδων που κανένας άλλος αριθμός δεν μπορεί να μας τις πάρει.