Η ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Σύνθεση: Lee Towndrow

****************

Νέοι προλετάριοι

Της Κατερίνας Σχινά________________
"Η Καθημερινή", 14/03/2010

O γλωσσολόγος Βίλεμ Φλούσερ έγραψε κάποτε ότι στην εποχή μας συντελείται ένα άλμα από την ιστορική, αξιολογική, πολιτική συνείδηση, σε μια συνείδηση κυβερνητική, παιγνιώδη.
Εως σήμερα η σκέψη συνδεόταν απολύτως με τη γραφή και ως εκ τούτου με την ομιλία, παρατηρούσε· όμως, το μέλλον μάλλον θα αναιρέσει τη διαπλοκή μεταξύ ομιλίας και στοχασμού.
Η σκέψη θα χειραφετηθεί από την ομιλία και άλλα, μη γλωσσικά είδη σκέψης (μαθηματικά και εξεικονιστικά, πιθανόν και άλλα εντελώς νέα) θα γνωρίσουν μιαν ώς τώρα αδιανόητη ανάπτυξη. Ωστόσο, η ομιλία δεν θα ξεπεραστεί· αντίθετα, η αποκομμένη πια από τη σκέψη γλώσσα θα πλημμυρίσει τα πάντα.
Καθώς τα φίλτρα της αναγκαιότητας του νοήματος που ώς τώρα κοσκίνιζαν τη γλώσσα θα αποσυρθούν, εκείνη θα φουντώσει, θα εκβαρβαριστεί, θα εξαγριωθεί.
Ακατάσχετη φλυαρία, κενολογία, ασυναρτησία θα κατακλύσουν τα δίκτυα – ένας γλωσσικός χείμαρρος που απλώς θα κυλάει αδιαφοροποίητος, ως περιρρέων θόρυβος, ένας βόμβος στην αδιάλειπτη συνέχεια του οποίου δεν θα ξεχωρίζει κανείς καν τις λέξεις, πόσω μάλλον τα νοήματα.

Ανακάλεσα τον Φλούσερ διαβάζοντας μιαν από τις πολλές και πάντα ενδιαφέρουσες επιφυλλίδες του The New Republic: θέμα της ήταν η καινούργια πραγματικότητα που επιβάλλει στη γραφή το Web και υπογραφόταν από τον υπεύθυνο για τις φιλολογικές σελίδες του περιοδικού, Λέον Βάιζελτάιερ.
Κι εκεί, διαπιστώνοντας πόσο απεγνωσμένα εξαρτάται το Διαδίκτυο από το «περιεχόμενο» -αυτή την άψυχη επιχειρησιακή λέξη που χρησιμοποιούμε σήμερα όταν μιλάμε για τις λέξεις και τις ιδέες- ο Βάιζελτάιερ περιέγραφε τη θεμελιώδη αντίφαση που ενοικεί στον πυρήνα της νέας επικοινωνιακής μας συνθήκης: δίψα για κείμενα και ταυτόχρονα απαξίωσή τους· αναζήτηση γραφιάδων και συνάμα προλεταριοποίησή τους.

Πληθωρισμός λέξεων, «εκδημοκρατισμός» του γράφειν, υπέρτατη αυτονομία του blogging, ελευθερία «αυτοδημοσίευσης»: ποιος χρειάζεται την εφημερίδα όταν μπορεί να κοινωνήσει σκέψεις και αισθήματα εδώ και τώρα, όταν μπορεί αδιαμεσολάβητα και δωρεάν να ανοιχτεί στον κόσμο; Κι όμως, σημειώνει ο επιφυλλιδογράφος, τα ερωτικά τραγούδια που υμνούν το Διαδίκτυο παραβλέπουν μια σημαντική του παράμετρο: τις οικονομικές και επαγγελματικές συνέπειες της φτηνής εντροπίας του Web. Το Διαδίκτυο είναι η επικράτεια του «δωρεάν» - κι αυτό το δωρεάν δεν αφορά μόνο την πρόσβαση, αλλά κυρίως τη συμμετοχή των γραφιάδων στη δημιουργία διαδικτυακού «περιεχομένου».

«Αναρωτιέμαι», γράφει ο Βάιζελτάιερ, «αν όσοι βρίσκονται έξω από τα πολιορκημένα τείχη του επαγγέλματος κατανοούν πόσο ελάχιστα κερδίζουν όσοι συνεργάζονται με τα websites. Τα ποσά είναι σκανδαλώδη, όταν δεν είναι εντελώς ανύπαρκτα». Και εδώ συναντιέται με έναν άλλο δημοσιογράφο, τον James Rainey των Times του Λος Αντζελες, που έγραφε πρόσφατα στη στήλη του: «Αυτό που εξαφανίζεται, στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, είναι η ώς τώρα παγιωμένη αντίληψη ότι το γράψιμο είναι επάγγελμα ή τουλάχιστον μια εξειδικευμένη τέχνη, μια “μαστορική” που απαιτεί όχι μόνο λεκτική, αλλά και υλική ανταμοιβή».

Στην επικράτεια του «τζάμπα» η γραφή χάνει την τελεστικότητα, το νόημά της· χάνει ακόμα την ικανότητα να αυτοελέγχεται, να αυτοπεριορίζεται, να αυτολογοδοτεί. Αν ο καθένας γράφει ό, τι θέλει, αν μαστορική και αδεξιότητα εξισώνονται, αν ο επαγγελματισμός μηδενίζεται και κάθε είδος γραφής είναι αντικαταστάσιμο, αν, τέλος, ο λήρος εκτοπίζει τον λόγο, η ψηφιακή επανάσταση υφαίνει νέα δεσμά. Στον χώρο της κυβερνητικά πηδαλιουχούμενης παραγωγής και διανομής πληροφοριών, ο νέος προλετάριος είναι ο επαγγελματίας γραφιάς.