ΘΥΜΑΜΑΙ , ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ!

«Θυμάμαι,άρα υπάρχω!»

του Κώστα Γακίδη*

«Ποτέ ξανά Άουσβιτς!», «δεν ξεχνάμε!» επαναλάβαμε με ένα στόμα μια φωνή όσοι επώνυμοι και ανώνυμοι τιμήσαμε χτες τη μνήμη των Εβραίων συμπολιτών μας - θυμάτων του Ολοκαυτώματος στον τόπο όπου άρχισε πριν 68 χρόνια το ανείπωτο μαρτύριό τους, στην πλατεία Ελευθερίας.

Πώς όμως αυτό το βαρύ καθήκον της μνήμης μπορούν να το προσλάβουν ως ιστορικό γεγονός οι νέες γενιές που τις μεγαλώνουν είτε με την ιστορική αμνησία είτε με την επιλεκτική μνήμη και την εθνικιστική υπερμνησία; Και μάλιστα σε μια χώρα όπου οι Εβραίοι ανήκουν στις «λευκές σελίδες» της επίσημης Ιστορίας, ενώ εξοντώθηκε το 85% από αυτούς στα χιτλερικά στρατόπεδα θανάτου. Καθώς μάλιστα πολλαπλασιάζονται οι επιθέσεις μιας αναδυόμενης, ρατσιστικής, αντισημιτικής και ξενόφοβης ακροδεξιάς, όπως ο διπλός εμπρησμός της συναγωγής στα Χανιά - απαιτείται, τουλάχιστον, εγρήγορση. Όπως γράφει ο Τέοντορ Αντόρνο στο δοκίμιό του Η Εκπαίδευση μετά το Άουσβιτς, «κάθε συζήτηση γύρω από τα ιδεώδη της Εκπαίδευσης είναι τετριμμένη και ασυνεπής συγκρινόμενη με αυτό το μοναδικό ιδεώδες: ποτέ ξανά Άουσβιτς. Ήταν η βαρβαρότητα που όλη η Εκπαίδευση αντιμάχεται. Κάποιος μιλά για την απειλή μιας υποτροπής στη βαρβαρότητα. Αλλά δεν είναι μια απειλή – το Άουσβιτς ήταν αυτή η υποτροπή. Και η βαρβαρότητα συνεχίζει όσο οι βασικές συνθήκες που ευνόησαν αυτή την υποτροπή εξακολουθούν, σε μεγάλο βαθμό, να μην έχουν αλλάξει. Αυτός είναι ο καθολικός τρόμος. Η κοινωνική πίεση εξακολουθεί να υφίσταται, αν και ο κίνδυνος παραμένει αόρατος στις μέρες μας. Ωθεί τους ανθρώπους στο ανείπωτο, το οποίο αποκορυφώθηκε σε παγκόσμια – ιστορική κλίμακα στο Άουσβιτς».

Το ερώτημα, επομένως, πώς προσεγγίζουμε-προσλαμβάνουμε το Ολοκαύτωμα, χωρίς να καταντά μαρτυρολόγιο, αν και δεν είναι καινούργιο, είναι ωστόσο κρίσιμο και απαιτεί πρωτότυπες απαντήσεις, καθώς «η κοινωνική πίεση ωθεί τους ανθρώπους στο ανείπωτο» και μαζικά εγκλήματα εξακολουθούν να διαπράττονται. Δεν είναι τυχαίο που η διεθνής πρακτική για την προσέγγιση του Ολοκαυτώματος σχοινοβατεί ανάμεσα στη «βιωματική προσέγγιση», τη «μοναδικότητα» και σε μια επικίνδυνη «σχετικοποίηση» της γενοκτονίας που, τελικά, καταλήγει στον αναθεωρητισμό, σε συμψηφισμούς μαζικών εγκλημάτων, στο ξέπλυμά τους.

«Πρέπει κανείς να γνωρίζει τους μηχανισμούς που καθιστούν τους ανθρώπους ικανούς για τέτοιες πράξεις και να μοχθήσει ξυπνώντας την κοινή συνείδηση γύρω από αυτούς τους μηχανισμούς, ώστε να αποτρέψει τους ανθρώπους από το να γίνουν ξανά έτσι». όπως σωστά τονίζει ο Αντόρνο,

ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ, «Επωνύμως», 25-1-2010 *πολιτικός μηχανικός-ηθοποιός