Σελίδες λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας
Κλαούδια Πινιέιρο «Οι χήρες της Πέμπτης», μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη, εκδόσεις Carnívora, 2025
Στα περίχωρα του Μπουένος Άιρες μάς μεταφέρει αυτό το βιβλίο της Κλαούδια Πινιέιρο, σε ένα country: μία από αυτές τις περίκλειστες συνοικίες κατοικίας για τους πλούσιους, αυτές τις συνοικίες-οχυρά με ηλεκτροφόρα σύρματα γύρω τους, με γήπεδα γκολφ, τένις κ.λπ. μέσα, και βεβαίως με ιδιωτική φρουρά (37 φρουρούς, εν προκειμένω), όπου για να μπει κάποιος που δεν είναι μόνιμος κάτοικος πρέπει να περάσει μια ολόκληρη περιπέτεια από ελέγχους κ.λπ. Εκεί μέσα οι μόνιμοι κάτοικοι (νομίζουν πως) ζουν, όχι μόνο ασφαλείς, αλλά στην πραγματικότητα και αποστειρωμένοι από όποια δυστυχία συμβαίνει έξω από τα τείχη.
Μέσα από τις γραμμές της Πινιέιρο, όμως, μέσα από αναφορές, γεγονότα, σχόλια, σκέψεις των πρωταγωνιστών και των πρωταγωνιστριών της, διακρίνουμε εκείνη την Αργεντινή της βαθιάς οικονομικής κρίσης που οδεύει ολοταχώς προς τη μεγάλη λαϊκή έκρηξη του 2001. Όλα τα χρόνια νεοφιλελεύθερων πολιτικών έχουν οδηγήσει τη χώρα στο χείλος του γκρεμού, και τώρα, ακόμα και μέσα στα περίκλειστα country, τα σημάδια είναι πια φανερά και όλο και πιο ανησυχητικά. Το χρυσόχαρτο έχει αρχίσει να σκίζεται: «εδώ και μήνες περνούσαμε οικονομική κρίση, μπορεί κάποιοι να το έκρυβαν καλύτερα, στην πραγματικότητα όμως είχε αλλάξει η ζωή ολονών μας. Ή θα άλλαζε σύντομα».
Εκεί, λοιπόν, μέσα στην ασφάλεια του country, μια «αντροπαρέα» μαζεύεται κάθε Πέμπτη βράδυ να τα πιει και να παίξει χαρτιά – οι κυρίες, σύμφωνα με την παράδοση, πρέπει να πάνε σινεμά για να μην ενοχλούν τους συζύγους. Έτσι είναι ο κανόνας, και οι κανόνες του country διαμορφώνουν ιδεολογία, κοινωνικές σχέσεις αλλά και ανθρωπότυπους («καταλήγουμε να μοιάζουμε όλες μεταξύ μας. Γυναίκα country, μας λένε»). Και είναι κανόνες σιδερένιοι. Άλλωστε η «Επιτροπή Πειθαρχίας» του country φροντίζει να λύνει όλα τα προβλήματα εντός του οχυρού και της σιωπής που περιβάλλει τις σκοτεινές πλευρές του. Μέχρι που θα έρθει εκείνη η Πέμπτη που θα φέρει τα πάνω κάτω στην τακτοποιημένη ζωή τους, κυρίως όμως θα ραγίσει αυτή τη λαμπερή βιτρίνα της ευμάρειας πίσω από την οποία ζουν. Ή, για την ακρίβεια, θα την κάνει κομμάτια, οριστικά και αμετάκλητα.
Οι βραβευμένες Χήρες της Πέμπτης, που κυκλοφόρησαν το 2005, είναι ίσως ένα από τα καλύτερα βιβλία της Πινιέιρο, κυρίως για τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνει την κοινωνία της Αργεντινής και το ταξικό της σύμπαν. Είναι αυτό που μας σύστησε τη σημαντική συγγραφέα και επιτέλους μεταφράζεται τώρα και στα ελληνικά. Οι χήρες της Πέμπτης έχουν μεταφραστεί σε πάνω από είκοσι γλώσσες και έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση.
Πάουλο Σκοτ «Φαινότυποι», μετάφραση: Αθηνά Ψυλλιά, εκδόσεις Gutenberg, 2025
Υπάρχει ένα επίσημο και διαδεδομένο αφήγημα για τη Βραζιλία, σύμφωνα με το οποίο δεν υπάρχει πια ρατσισμός και στη χώρα κυριαρχεί η ομαλή συνύπαρξη ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως χρώματος κ.λπ.
Αυτή τη ρόδινη εικόνα έρχεται να την τσαλακώσει ένα βιβλίο όπως αυτό του Πάουλο Σκοτ. Το μυθιστόρημα του Βραζιλιάνου συγγραφέα αφηγείται την ιστορία δύο αδελφών, του Φεντερίκο και του Λορένσο, που έχουν όμως ολοφάνερα διαφορετικό χρώμα στο δέρμα τους: ο Λορένσο είναι μαύρος, ενώ ο Φεντερίκο έχει χρώμα που εύκολα περνιέται για λευκό.
Με σημείο εκκίνησης αυτή τη διαφορά, που έχει αποδειχθεί κρίσιμη για τη ζωή των αδελφών, ο Σκοτ αφηγείται μια ιστορία που μιλάει για τα συνειδητά ή ασυνείδητα φυλετικά προνόμια («εσύ έχεις το λευκό σου τσόφλι, ένα γαμημένο πάσο για οπουδήποτε, ποτέ δεν θα καταλάβεις τι είναι να είσαι μαύρος, γαμώτο») και για την ενοχή, για τον ρητό ή τον υπόρρητο ρατσισμό αλλά και για τον κολορισμό, αυτή την ιδιότυπη μορφή ρατσισμού στη Βραζιλία, για τα σημάδια της αποικιοκρατίας και την κληρονομιά της δουλείας, για τη θεσμική βία και τις ανισότητες, αλλά και για τη βία της αστυνομίας και του στρατού «που περιπολούσαν με καμιόνια και είχαν στο μάτι την πιτσιρικαρία», για την ταξική πλευρά του ρατσισμού («ο ρατσισμός στα κεφάλια των πλούσιων δεν είναι κάτι με το οποίο θα ξεμπερδέψουμε γρήγορα») και για άλλα πολλά.
Ο Σκοτ στήνει μια αφήγηση χωρίς εξωτισμό και φολκλόρ, συνήθεις παγίδες σε τέτοιου είδους θέματα, μια αφήγηση που επιπλέον ξεχωρίζει για το ύφος της, με χαρακτηριστική τη χρήση της στίξης και τις εκτενείς προτάσεις, καθώς και για την πολύ φροντισμένη γλώσσα της («το να υπάρχεις είναι να κατασκευάζεις μια γλώσσα», έχει πει σε μια συνέντευξη ο Σκοτ).
Το πολύ κατατοπιστικό επίμετρο της μεταφράστριας έρχεται να συμπληρώσει αυτό το «μυθιστόρημα ερωτημάτων», όπως το έχει σκιαγραφήσει ο ίδιος ο συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα που μιλάει για «όλη τη δειλία που εμπεριέχει η ιεράρχηση με βάση το χρώμα του δέρματος, όπως εφαρμόζεται στη Βραζιλία, όλη τη δειλία αυτού του ψυχολογικού μακελειού»
Το βιβλίο ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Μπούκερ του 2022.
Φερνάντο Ιγουασάκι «Επικήδεια προίκα», μετάφραση: Νάνσυ Αγγελή, εκδόσεις Περικείμενο, 2024
«Μικροδιηγήματα τρόμου», ονομάζει αυτή τη συλλογή του ο ίδιος ο Περουβιανός συγγραφέας, ιστορικός και δημοσιογράφος Φερνάντο Ιγουασάκι. Το μικροδιήγημα, η μικρομυθοπλασία, είναι είδος με μεγάλη παράδοση στη Λατινική Αμερική και στην Ισπανία. Ειδικά «στα αριστοτεχνικά γραμμένα μικροδιήγηματα του Φερνάντο Ιγουασάκι», γράφει στην εισαγωγή της η μεταφράστρια του βιβλίου, «χιλιόχρονες δοξασίες μπλέκονται με αστικούς μύθους και θρησκευτικές παραδόσεις με εξωτικούς θρύλους, προκαλώντας μέσα σε ελάχιστες σειρές μια ολόκληρη γκάμα συναισθημάτων». Ή, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, «οι ιστορίες που ακολουθούν προσδοκούν να έχουν τη συντομία μιας ανατριχίλας και την ανομία ενός μοχθηρού πετραδιού».
Με όχημα αυτό το είδος, λοιπόν, το μικροδιήγημα, ο Ιγουασάκι στις ιστορίες του βαδίζει διαρκώς πάνω σε όρια, θολώνοντάς τα, όμως, σβήνοντάς τα, τελικά: τα όρια ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα, ανάμεσα στο φως και το σκότος, ανάμεσα στο καλό και το κακό, ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, ανάμεσα στο γέλιο και στο παγωμένο βλέμμα του τρόμου. «Θεωρώ τον εαυτό μου κάτοικο των συνόρων», έχει πει άλλωστε ο συγγραφέας, αναφερόμενος στις ρευστές ταυτότητες της εποχής μας, για τις οποίες μάλιστα μίλησε εκτενώς και στο φετινό, 17ο Φεστιβάλ ΛΕΑ, στο οποίο ήταν προσκεκλημένος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου