Μια «σταλινική» της λογοτεχνίας
«Η Ανί Ερνό είναι ο Μπουρντιέ του μυθιστορήματος». Τα λόγια ανήκουν σε μια εκπαιδευτικό, φανατική αναγνώστρια της Ερνό. Η συγγραφέας του «Γεγονότος», του «Τόπου», της «Μιας Γυναίκας» κ.ά., που στα βιβλία της συνδέει το ατομικό με το συλλογικό με όρους φεμινιστικής και κοινωνικής χειραφέτησης, μιλώντας σε συνέντευξή της τον Οκτώβριο του 2022 στην Ιζαμπέλ Σαρποντιέ, δεν διαφώνησε επί της ουσίας: «Ναι, μπορεί ο όρος μυθιστόρημα να μην ταιριάζει, αλλά πιστεύω ότι ήθελε να πει λογοτεχνία, λογοτεχνική μορφή, είναι όμως σωστή η φράση».
Η συγκεκριμένη εκπαιδευτικός δεν είναι η μόνη αναγνώστρια της Ερνό που την παραλληλίζει με τον κορυφαίο κοινωνιολόγο: «Τον κοινωνικό αποκλεισμό που μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα από τον πολιτιστικό αποκλεισμό τον εκφράζεις πολύ σωστά, μέσα από το περιορισμένο σύνολο των απαραίτητων λέξεων του πατέρα σου κάνεις κατανοητό αυτό που ο Μπουρντιέ ονομάζει “η αγάπη του αναγκαίου”» τής έγραψε μια 37χρονη καθηγήτρια Οικονομικών και Κοινωνικών Σπουδών από το Παρίσι με αφορμή την έκδοση του «Τόπου». «Και βέβαια σε κατέταξαν αμέσως μεταξύ των “σταλινικών”» προσέθετε η ίδια.
Πράγματι, χρόνια πριν από την καταξίωση του Νόμπελ Λογοτεχνίας, η παριζιάνικη κριτική δεν είχε ιδιαίτερα ενθουσιαστεί από τη φεμινίστρια συγγραφέα με την εργατική καταγωγή. Στη συνέντευξη στην ιστοσελίδα le grand contintent, η Σαρποντιέ επέλεξε για τίτλο την απάντηση της Ερνό στο ερώτημα αν η λογοτεχνία, όπως η κοινωνιολογία, έστω και διαφορετικά, μπορεί να γίνει εργαλείο εγρήγορσης: «Ο όρος “εγρήγορση” είναι αδύναμος, νομίζω. Θα πήγαινα μακρύτερα, για εμένα είναι όπλο μάχης». Δεν είναι τυχαίο ότι η Ερνό και τα βιβλία της, συχνά αυτοβιογραφικά, με έντονη πολιτικοκοινωνική τοποθέτηση πάντα, που
δύσκολα κατατάσσονται, δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα αρεστά σε μια συγκεκριμένη παρισινή ελίτ.
Η Ερνό θυμίζει έτσι ότι ήδη από το 1984, με αφορμή την έκδοση του «Τόπου», αρκετοί κριτικοί τη χαρακτήριζαν, όπως άλλωστε και τον Μπουρντιέ, «σταλινική»! «Υπάρχουν πολύ λίγοι συγγραφείς που στρατεύονται πολιτικά. Αλλά πιστεύω ότι αυτό που ήταν το πιο ενοχλητικό για μια μερίδα της παριζιάνικης λογοτεχνικής κριτικής και για τους δημοσιογράφους είναι ότι τα βιβλία μου δεν έχουν σαφές πολιτικό μήνυμα, δεν είναι ξεκάθαρα πολιτικά βιβλία, με τη στρατευμένη έννοια του όρου. Δεν είναι: να, τι πιστεύω, να αυτές είναι οι μάχες μου. Αλλά κατά βάθος αντιλαμβάνονται καλά ότι είναι πολιτικά έστω κι αν δεν καταλαβαίνουν το πώς!» εξηγεί η συγγραφέας, θυμίζοντας την περίπτωση κριτικού στον Νouvelle Οbservateur που όταν βγήκε η «Ντροπή» και το «Δεν βγήκα από τη νύχτα μου» έγραψε ότι είναι «η τελευταία πραγματικά κομουνίστρια Γαλλίδα συγγραφέας»! «Τηρουμένων των αναλογιών, το ίδιο ισχύει και για την κοινωνιολογία του Μπουρντιέ».
Είναι χαρακτηριστικό ότι ποτέ η Ερνό δεν μάσησε τα λόγια της. Όταν οι άλλοι διανοούμενοι σιωπούσαν στην αρχή της πανδημίας απέναντι στη στρατοκρατική αντίδραση Μακρόν, ήταν εκείνη που στηλίτευσε αυτές τις πολιτικές, αναδεικνύοντας τον κυνισμό και τις αντιφάσεις τους με την ανοικτή της επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μια επιστολή που διαβάστηκε στις 30 Μαρτίου του 2020 στο δημόσιο rαδιόφωνο France Inter, δημιουργώντας, πέρα από αίσθηση, πραγματικό πολιτικό γεγονός, γιατί η συγγραφέας θύμισε την απέχθεια του Μακρόν για τις δημόσιες πολιτικές και υπηρεσίες. «Όμως κοιτάξτε, είναι ακριβώς αυτές οι δημόσιες υπηρεσίες που σήμερα διασφαλίζουν ως επί το πλείστον τη λειτουργία της χώρας: τα νοσοκομεία, η εθνική Eκπαίδευση και οι χιλιάδες, τόσο κακοπληρωμένοι καθηγητές, δάσκαλοι, τα ταχυδρομεία, η Εταιρεία Ηλεκτρικού, το μετρό και η Εταιρεία Σιδηροδρόμων.
Και εκείνοι που παλιότερα είπατε ότι είναι τίποτε, είναι σήμερα τα πάντα, είναι εκείνοι που συνεχίζουν να αδειάζουν τους κάδους των σκουπιδιών, να δουλεύουν στα ταμεία, να παραδίδουν πίτσες, να διασφαλίζουν αυτή την τόσο απαραίτητη, όσο και η διανοητική, υλική ζωή». Η ίδια δεν δίστασε όχι μόνο να καλέσει αλλά να μετέχει σε διαδήλωση στα μέσα Οκτωβρίου κατά της ακρίβειας και της αδράνειας της κυβέρνησης απέναντι στην κλιματική κρίση.
Δεν ήταν έκπληξη ότι κατά την παραλαβή του Νόμπελ μίλησε για συλλογική νίκη: «Μοιράζομαι την περηφάνια αυτής της νίκης με εκείνες κι εκείνους που, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θέλουν περισσότερη ελευθερία, ισότητα και αξιοπρέπεια για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου, δέρματος, κουλτούρας»
Η λογοτεχνία ως τόπος χειραφέτησης
Δεν ήταν έκπληξη λοιπόν το γεγονός ότι στην ομιλία της για την αποδοχή του Βραβείου Νόμπελ στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη αναφέρθηκε στην «πολιτική δράση της λογοτεχνικής γραφής» . Υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι η «αποκωδικοποίηση του πραγματικού κόσμου, αφαιρώντας τα οράματα και τις αξίες που φορέας τους είναι η γλώσσα, κάθε γλώσσα, συνεπάγεται διατάραξη της κατεστημένης τάξης, ανατροπή των ιεραρχιών». Σε ένα πυκνό κείμενο με αυτοβιογραφικές αναφορές στη «φατρία της», «ανθρώπους που τους περιφρονούσαν για τους τρόπους τους, την προφορά τους, την έλλειψη καλλιέργειας», περιγράφει τη βράβευσή της ως συλλογική νίκη. «Μοιράζομαι την περηφάνια αυτής της νίκης με εκείνες κι εκείνους που, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θέλουν περισσότερη ελευθερία, ισότητα και αξιοπρέπεια για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου, δέρματος, κουλτούρας. Εκείνους κι εκείνες που σκέφτονται τις μελλοντικές γενιές, τη διάσωση της Γης που η απληστία για κέρδος μιας μειοψηφίας συνεχίζει να κάνει όλο και πιο αβίωτη για όλους τους λαούς». Αποτίει φόρο τιμής στη φατρία της που της έδωσε τη δύναμη και την οργή για μια θέση στη λογοτεχνία, αλλά και για την αμφισβήτηση και την αλλαγή της. «Για να εγγράψω τη φωνή μου ως γυναίκα και κοινωνική αποστάτρια σε αυτό που εμφανίζεται πάντα ως τόπος χειραφέτησης, τη λογοτεχνία».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου