Το 2018
είναι σίγουρα η τυχερή χρονιά της 57χρονης Πολωνέζας συγγραφέως Ολγκα
Τοκάρτσουκ. Πήρε και τα δύο μεγαλύτερα λογοτεχνικά βραβεία του κόσμου.
Πρώτα το Διεθνές Μπούκερ με το μυθιστόρημά της «Flights» -κανονικά, στην
ώρα του. Και μετά, το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2018 για το σύνολο του
έργου της. Η ανακοίνωση, βέβαια, του δεύτερου έγινε χθες, αφού πέρυσι το
σκάνδαλο Αρνό, με βιασμούς και σεξουαλικές παρενοχλήσεις στενά
συνδεδεμένες με τους κύκλους της ίδιας της Σουηδικής Ακαδημίας, είχε
καταστήσει την απονομή του αδύνατη.
Χθες,
όμως, σε μια ιστορική και περίεργη συγχρόνως μέρα για τον θεσμό, ο
μόνιμος γραμματέας της Ακαδημίας, Ματς Μαλν, αναφώνησε δύο ονόματα μαζί,
ένα για το 2018, ένα για το 2019. Ο καθένας παίρνει από 9 εκατομμύρια
σουηδικές κορόνες, φυσικά. Το Νόμπελ της Πολωνέζας (σταρ στην πατρίδα
της, με αλλεπάλληλα μπεστ σέλερ, αλλά ολοένα και περισσότερο παντού στον
κόσμο) ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Η ίδια έμαθε στη Γερμανία, καθ’ οδόν
για μια δημόσια ανάγνωση έργου της, ότι η Σουηδική Ακαδημία την
ξεχώρισε για την «αφηγηματική της φαντασία η οποία, με ένα
εγκυκλοπαιδικό πάθος, αναδεικνύει το πέρασμα των ορίων ως τρόπο ζωής».
Το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2018
Φεμινίστρια,
vegan, δημόσιο πρόσωπο στη χώρα της που καυτηριάζει συχνά τις
ακροδεξιές πολιτικές, εξ ου και κάποιοι τη θεωρούν «προδότρια» και ο
εκδότης της πλήρωνε κάποτε σωματοφύλακες για να την προστατεύουν,
δημιουργός ενός Φεστιβάλ Λογοτεχνίας στη μικρή αγροτική πόλη της Κάτω
Σιλεσίας, όπου έχει διαλέξει να μείνει, και με τα πασίγνωστα ράστα
κοτσιδάκια της (είναι μια παραδοσιακή πολωνική κόμμωση, επιμένει), η
Τοκάρτσουκ γράφει μια σπουδαία, ιδιαίτερη λογοτεχνία.
Για
την ώρα μπορείτε να τη γνωρίσετε μόνο μέσα από το βιβλίο της «Το
Αρχέγονο και άλλοι καιροί» (εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Αλεξάνδρα
Ιωαννίδου), αυτό που την καθιέρωσε το 1996. Aλλά ετοιμάζεται από τον
ίδιο οίκο και πέφτει στην καλύτερη στιγμή το πολυσυζητημένο «Flights»,
έργο του 2017.
Τα βιβλία της δεν έχουν
γραμμικές πλοκές και ιστορικούς περιορισμούς. Σαν να κοιτάει τον κόσμο
από ψηλά, παθιασμένη με την Ιστορία και τους μύθους, ρίχνει στο χαρτί
ανθρώπινες ιστορίες, φαινομενικά άσχετες, περίεργες, παραγνωρισμένες,
μεταξύ ρεαλισμού και φαντασίας. Η ίδια έχει διαλέξει για τη δουλειά της
έναν όρο της αστρονομίας: «μυθιστορήματα-αστερισμοί». Και εξηγεί ότι
όπως οι αρχαίοι κοίταζαν τα αστέρια στον ουρανό και έβρισκαν τρόπους να
τα βάλουν σε ομάδες και στη συνέχεια να τα συσχετίσουν με πλάσματα και
αριθμούς, έτσι κι αυτή βάζει σε τροχιά ιστορίες, δοκίμια και
σχεδιάσματα, αφήνοντας τον αναγνώστη να τους δώσει μορφή με νόημα.
Στο
«Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί» αφηγείται με τη φωνή τεσσάρων αρχαγγέλων
την ιστορία των κατοίκων ενός μυθικού χωριού από το 1914 ώς τις μέρες
μας, σε έναν παράξενο τόπο, που θα μπορούσε να είναι στην Ανατολική
Ευρώπη, δηλαδή στην Πολωνία της, αλλά και παντού στον κόσμο. Το
πολυβραβευμένο «Flights» («Πλάνητες» θα είναι μάλλον ο ελληνικός του
τίτλος) είναι ένας στοχασμός πάνω στο ταξίδι και την ανθρώπινη ανατομία,
αφού καταφέρνει και συνδυάζει τον Δανό γιατρό που ανακάλυψε τον
αχίλλειο τένοντα με τη μεταφορά της καρδιάς του Σοπέν στη Βαρσοβία από
το Παρίσι όπου πέθανε.
Aριστούργημά της
θεωρείται, όμως, το μυθιστόρημα «Τα βιβλία του Ιακώβ» (2014), στο οποίο
μετά από έρευνα χρόνων σε αρχεία και βιβλιοθήκες αναφέρεται στην
περίεργη και άγνωστη ιστορία του Ιακώβ Φρανκ, χαρισματικού ηγέτη σέχτας
τον 18ο αιώνα, που οι πιστοί του τον θεωρούσαν Μεσσία κι αυτός
ονειρευόταν να ενώσει εβραίους, χριστιανούς και μουσουλμάνους.
Το
βιβλίο κέρδισε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο της Πολωνίας, το Nike,
και πούλησε 800 χιλιάδες αντίτυπα. Αλλά τότε ήταν που η Τοκάρτσουκ
εξόργισε όσους ήδη θεωρούσαν το έργο της «βαθιά αντιχριστιανικό»,
λέγοντας στη δημόσια τηλεόραση ότι η Πολωνία είχε διαπράξει «φρικτές
πράξεις» αποικιοκρατίας στο παρελθόν. Τότε ήταν που αναγκάστηκε να
δεχτεί σωματοφύλακες.
«Ημουν πολύ αφελής,
νόμιζα ότι ήμασταν ικανοί να συζητήσουμε τις μαύρες περιοχές της
Ιστορίας μας», έλεγε στην «Γκάρντιαν» την ίδια χρονιά. Ενώ λίγα χρόνια
νωρίτερα δήλωνε στη «Μοντ»: «Είναι δύσκολο να είσαι Πολωνός, είναι κακό
κάρμα. Φυσικά λόγω του Αουσβιτς. Αλλά όχι μόνο. Είναι μια μακρά, επίπονη
ιστορία, μια συνεχής πάλη με κόμπλεξ κατωτερότητας. Καμιά φορά και
ανωτερότητας».
Η Ολγκα Τοκάρτσουκ γεννήθηκε το
1962 και με δύο γονείς δασκάλους μεγάλωσε μέσα σε βιβλιοθήκες, αλλά και
σε έναν περίγυρο από αριστερούς διανοούμενους, «όχι, όμως,
κομμουνιστές», όπως λέει. Από μια διάθεση να βοηθήσει τους ανθρώπους,
σπούδασε ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, όπου λάτρεψε τη
δουλειά του Καρλ Γιουνγκ.
Αρχισε να δουλεύει
σε νοσοκομείο, ειδικευμένη σε εξαρτημένα άτομα, παντρεύτηκε κι έκανε ένα
παιδί. Εγκατέλειψε, όμως, τη δουλειά της και άρχισε να γράφει όταν
κατάλαβε «πόσο πιο διαταραγμένη» ήταν από έναν ασθενή της. Από την αρχή
έκανε εντύπωση ως συγγραφέας κι έπαιρνε το ένα βραβείο μετά το άλλο.
Αλλά σε μια κρίση ταυτότητας στα 30 τόσα χρόνια της, εγκατέλειψε τα
πάντα και έφυγε για ένα μεγάλο ταξίδι στον κόσμο, μόνη της, φτάνοντας
μέχρι την Ταϊβάν και τη Νέα Ζηλανδία.
Χάρισε
στην πατρίδα της το τέταρτο Νόμπελ Λογοτεχνίας μετά τον Βλάντισλαβ
Ρέιμοντ (1924), τον Τσέσλαβ Μίλος (1980) και τη Βισουάβα Σιμπόρσκα
(1996).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου