Η άνοδος της Ακροδεξιάς στη Σκανδιναβία
Υποστηρικτές του λαϊκίστικου κόμματος των Αληθινών Φινλανδών δηλώνουν τη λατρεία τους προς τον Ντόναλντ Τραμπ στο Ελσίνκι
Ο ρόλος του πολιτικού στρατηγικού σχεδιασμού, του πολιτικού αφηγήματος και της πολιτικής χειραγώγησης είναι καθοριστικός για την κατανόηση πολιτικών φαινομένων σε θεσμικά οργανωμένες και οικονομικοκοινωνικά αναπτυγμένες κοινωνίες.
Ο πολιτικός λόγος των κυβερνητικών κομμάτων και του κράτους τα τελευταία είκοσι χρόνια είναι προκλητικά διαχειριστικού και τεχνοκρατικού χαρακτήρα.
Οι κυβερνήσεις των χωρών της Βόρειας Ευρώπης έχουν επικεντρωθεί σε ζητήματα προσαρμογής των οικονομιών τους στις συνθήκες που επιβάλλουν η παγκοσμιοποίηση και ο νέος διεθνής καταμερισμός εργασίας.
Με προγραμματισμένες δράσεις τέθηκαν σε εφαρμογή πολιτικές με στόχο τη μείωση του ρόλου του κράτους στην οικονομία και την κοινωνία, τις ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών κοινής ωφελείας, τη σταδιακή απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων με κύριο σύνθημα την ελαστικοποίηση της εργασίας, τη μείωση των κοινωνικών παροχών και την αναδιοργάνωση του Κράτους Πρόνοιας.
Οι πολιτικές αυτές ενταγμένες στο νεοφιλελεύθερο αφήγημα προβλήθηκαν με τρόπο που να θέλγουν τη νοοτροπία των Σκανδιναβών, αυτόν της «κοινής λογικής» και του εμπειρικού ορθολογισμού. Οι πολίτες αποδέχονται τις πολιτικές αυτές ως αυτονόητες και λογικές.
Η αποδοχή των πολιτικών αυτών ενισχύεται περαιτέρω, αφού αυτές προβάλλονται ως αποτέλεσμα συλλογικών διαβουλεύσεων και πολιτικής συναίνεσης.
Κατά την ίδια χρονική περίοδο συντελούνται διεθνώς γεγονότα που άπτονται των αισθημάτων εθνικής ταυτότητας και εθνικής ασφάλειας.
Η ένταση στις σχέσεις Ρωσίας και Δύσης, η υιοθέτηση του ευρώ, η τραπεζική κρίση του 2008, η δημοσιονομική κρίση στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, η ρωσική απειλή, η ασφάλειας των χωρών της Βαλτικής και κυρίως το προσφυγικό ζήτημα.
Οι μαθημένοι στην υλική ευημερία, την κοινωνική γαλήνη που διασφαλιζόταν με τον γεωγραφικό και εθνικό απομονωτισμό Σκανδιναβοί αρχίζουν να αισθάνονται ότι απειλούνται. Απειλές εξ Ανατολών κι εκ Νοτίων.
Μεταπολεμικά είχε καλλιεργηθεί ως κυρίαρχη αντίληψη από το κράτος, τους πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης ότι «ζούμε σε οικονομικό και κοινωνικό παράδεισο».
Ο λόγος αυτός εμπεριείχε στοιχεία εθνικισμού και ρατσισμού. Ταυτόχρονα ήταν και υποκριτικός.
Λόγος υπεροπτικός και υποκριτικός. Ο λόγος αυτός καλλιεργήθηκε στη Σουηδία έντονα την εποχή του Ούλοφ Πάλμε. Το συμπέρασμα αυτό εξάγεται με ερμηνευτική ανάλυση της θεματογραφίας και του τρόπου ανάλυσης της εξωτερικής και διεθνούς επικαιρότητας από τα σκανδιναβικά μέσα ενημέρωσης.
Παράλληλα με τις αναφερόμενες πολιτικές και εθνικές ανησυχίες έχουμε την εμφάνιση έντονων αλλαγών στην παραγωγική δραστηριότητα και την οικονομία. Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, οι πολλές εταιρικές συγχωνεύσεις, ο έντονος ανταγωνισμός που προκαλεί η είσοδος στις διεθνείς αγορές της Απω Ανατολής, της Ινδίας και κυρίως της Κίνας δημιουργούν αίσθημα εισοδηματικής αβεβαιότητας για ευρεία τμήματα των εργαζομένων και των μικρομεσαίων επιχειρηματιών.
Πολλοί παραδοσιακοί τομείς παραγωγής υποτιμώνται και εξαφανίζονται. Οι επιχειρηματικές και παραγωγικές δραστηριότητες είναι αντιμέτωπες με έντονους ρυθμούς αλλαγών του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, με τραχείς απαιτήσεις προσαρμογών στις νέες τεχνολογίες, με την εντατικοποίηση του ανταγωνισμού και συνεχείς πιέσεις για διαρκή μείωση του κόστους παραγωγής.
Κλίμα έντασης και αβεβαιότητας επικρατεί πλέον στην οικονομία. Τα μακροοικονομικά μεγέθη αναφορικά με την παραγωγική δραστηριότητα δεν καθρεφτίζουν κατ’ ανάγκη βραχυπρόθεσμα τις εντάσεις και τις αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη στον επιχειρηματικό χώρο.
Το μήνυμα και οι εξηγήσεις που δίνονται στους πολίτες από τις πολιτικές δυνάμεις, την κυβέρνηση και τα μέσα ενημέρωσης ανάγουν την αβεβαιότητα και την ένταση στην οικονομία στον έξωθεν ανταγωνισμό και την αναγκαιότητα προσαρμογής στις απαιτήσεις της παγκοσμιοποίησης.
Οι πολίτες των σκανδιναβικών χωρών βρίσκονται ξαφνικά αντιμέτωποι με την απειλή της έξωθεν αταξίας. Στο αίσθημα αυτό του φόβου και της απειλής προσπαθούν να αφουγκραστούν τις πολιτικές κι εθνικές τους ηγεσίες. Αυτό που ακούν είναι ένας τεχνικός και δυσνόητος λόγος.
Συνηθισμένοι στην κοινωνική τάξη, τρομοκρατούνται από την έξωθεν αταξία. Ταυτόχρονα, δημιουργείται το αίσθημα της εγκατάλειψης από τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις. Σύμφωνα με μελέτες, οι οπαδοί των ακροδεξιών κομμάτων προέρχονται σε μεγάλο ποσοστό από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Μεγάλη μερίδα των πολιτών νιώθει την ύπαρξη κενού πολιτικής και εθνικής ηγεσίας. Γενικεύεται η αντίληψη ότι οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις έχουν ξεπέσει σε ρόλο διεκπεραιωτών αλλότριων και σκοτεινών συμφερόντων.
Η συνειδητοποίηση της πολυπλοκότητας των ζητημάτων και προβλημάτων και ο τεχνοκρατικός πολιτικός λόγος προκαλούν πολιτική αλλοτρίωση. Η αδυναμία επικοινωνίας με τις πολιτικές ηγεσίες, απουσία ηγετικής πολιτικής δύναμης. Οι πολίτες νιώθουν αίσθημα ατομικής και συλλογικής εγκατάλειψης.
Στη διαδικασία πρόκλησης της πολιτικής αλλοτρίωσης αφυπνίζονται τα ατομικά και συλλογικά αρχέτυπα. Οι παραδόσεις, τοπικές κι εθνικές, η νοσταλγία με συγκινησιακό ρομαντισμό, η αναζήτηση του τοπικού και εθνικού ήρωα, τα εθνικά σύμβολα, η σημαία εξυμνούνται ως όπλα εθνικής αφύπνισης, καθώς και εθνικής ασφάλειας ενάντια στις έξωθεν απειλές και την παγκόσμια αταξία.
Τα ιδεολογήματα του μεταμοντερνισμού και του νεοφιλελευθερισμού που εξυμνούν το ατομικό, την ατομική δύναμη και κυριαρχία εξυψώνονται σε αρετές. Αναζητείται η εθνική μυθολογία.
Την περασμένη δεκαετία, ατομικές και συλλογικές πρωτοβουλίες αναλαμβάνουν να καλύψουν το κενό ηγετικού πολιτικού και εθνικού λόγου.
Πρόκειται για κοινωνικά κινήματα που εξελίσσονται σε πολιτικά. Δημιουργούνται πολιτικά κόμματα με χαρισματικές ηγεσίες. Οι ηγέτες τους αξιοποιώντας τις αρχέγονες συλλογικές εικόνες πλάθουν κώδικα επικοινωνίας που συγκινεί και χαροποιεί το ακροατήριο.
Κατά την τρέχουσα δεκαετία τα πολιτικά κόμματα που ανέλαβαν την ικανοποίηση των φοβικών αισθημάτων των Σκανδιναβών πρόβαλαν στο ξεκίνημά τους με έντονο τρόπο ξενοφοβικά, εθνικιστικά, φιλολαϊκά συνθήματα. Επιτέθηκαν έντονα στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ και την ασυδοσία των πολυεθνικών εταιρειών. Προσπάθησαν δε με επιμέλεια να καλύψουν τον ρατσιστικό τους λόγο βάζοντας στόχο τον πολιτισμικό κοσμοπολιτισμό.
Στην πορεία τα λαϊκίστικα ακροδεξιά κόμματα, αφού πέτυχαν την αποδοχή του εκλογικού σώματος και ξεπέρασαν το 10% των ψήφων, προσάρμοσαν τον πολιτικό τους λόγο στον κυρίαρχο στις χώρες αυτές λόγο της μετριοπάθειας και της συναίνεσης, ώστε να γίνουν γενικότερα αποδεκτά και να παίξουν κυβερνητικό ρόλο, όπως στην περίπτωση των Αληθινών Φινλανδών και του Προοδευτικού Κόμματος της Νορβηγίας.
Τα μηνύματα των ακροδεξιών αυτών κομμάτων απολαμβάνουν ευρύτερη της εκλογικής τους δύναμης απήχηση στη λεγόμενη κοινή γνώμη.
Τα παραδοσιακά αστικά κόμματα μετά το πρώτο ξάφνιασμα βρίσκουν συμμάχους όχι μόνο κυβερνητικούς, αλλά και στρατηγικούς, ώστε να προχωρήσουν στην εφαρμογή μέτρων για τα οποία αναζητούσαν ιδεολογική νομιμοποίηση, όπως στο προσφυγικό, τον περιορισμό του Κράτους Πρόνοιας, την πολιτική τους με την Ευρωπαϊκή Ενωση, την απόρριψη της ευρωπαϊκής δημοσιονομικής αλληλεγγύης, την αμυντική σύνδεση των μη ΝΑΤΟϊκών κρατών της Σουηδίας και της Φινλανδίας με τον δυτικό αμυντικό σχεδιασμό, τις μεγάλες δομικές αλλαγές στον δημόσιο τομέα κ.λπ.
Καταλήγουμε, επομένως, στη διαπίστωση ότι η ανάπτυξη της Ακροδεξιάς στις χώρες της Σκανδιναβίας με μακροοικονομική ευημερία και κοινωνική γαλήνη δεν είναι παράδοξο φαινόμενο. Πρόκειται για συνεπές επακόλουθο των αναφερθέντων πολλαπλών, πολιτικού και ιδεολογικού πρωτίστως χαρακτήρα, συντελεστών.
Εκτιμάται ότι ανεξάρτητα από τη διάρκεια ζωής των κομμάτων της σκανδιναβικής Ακροδεξιάς, η συνθηματολογίας τους και οι πολιτικές τους έχουν μπολιάσει βαθιά το εθνικό και πολιτικό ιδεολόγημα των χωρών αυτών.
Συμπορεύεται δε αυτό με το ακροδεξιό ιδεολόγημα της υπόλοιπης Ευρώπης που τείνει να γίνει την επόμενη δεκαετία ηγεμονικός πολιτικός λόγος και ηγεμονική ιδεολογία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα κόμματα της Αριστεράς, των Πρασίνων και του ευρύτερου δημοκρατικού τόξου βρίσκονται σε αμυντική θέση. Ευελπιστούν ότι ο ακροδεξιός λαϊκισμός είναι παροδικό φαινόμενο και αποτέλεσμα μιας μεταφυσικά νοούμενης κρίσης του πολιτικού συστήματος.
Ομως, δεν πρόκειται για κρίση του πολιτικού και οικονομικού συστήματος, αλλά για διαδικασία αναδόμησής του και προσαρμογής του στην εποχή της οικονομικής απορρύθμισης και του σύγχρονου μοντέλου πολιτικού αυταρχισμού.
Εν ολίγοις, πρόκειται για τη διαδικασία κινεζοποίησης της Ευρώπης.
*Πολιτικός επιστήμονας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου