Κάποτε υπήρχε... ένα νησί. Κάποτε έζησε... μια υπέροχη γυναίκα
Η Έλεν Κέλερ (1880-1968). Φίλη του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, του Τσάρλι Τσάπλιν και του Μαρκ Τουέιν.
Κάποτε υπήρχε ένα νησί! Το
νησί Marta’s Vineyard (Martha's Vineyard - Wikipedia), στα νότια της Μασαχουσέτης. Από το 1690, χρονική
περίοδος που αποικήθηκε, ένα μεγάλο ποσοστό κατοίκων, ο ένας στους
είκοσι περίπου, γεννιόντουσαν κωφοί, κι αυτό οφειλόταν προφανώς σε
κάποια γονιδιακά αίτια.
Έτσι όλο το μικρό στην ουσία νησί, προσαρμόστηκε αναγκαστικά σε αυτή την αθώα κατά βάση ιδιομορφία αρκετών κατοίκων του. Όλοι γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν για αιώνες τη νοηματική γλώσσα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, κι η κώφωση δεν ήταν αναπηρία!
Αν λάβουμε, σήμερα, υπόψιν μας τις παντοδύναμες στατιστικές, ο ένας
στους χίλιους, ίσως και παραπάνω, συνανθρώπους μας γεννιέται με κώφωση,
πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στη χώρα μας υπάρχουν κάπου δέκα με
δεκαπέντε χιλιάδες κωφοί, εκτός των άλλων που χάνουν την ακοή τους στη
μετέπειτα ζωή, ως αποτέλεσμα κάποιων άλλων παραγόντων.
Οι δεύτεροι σαφώς είναι πολύ λιγότεροι των πρώτων (δύο έως τρεις χιλιάδες). Όσοι έχασαν την ακοή τους σε ηλικία μικρότερη των τεσσάρων περίπου ετών, χρονικό όριο που κατέκτησαν πλήρως το λόγο, καλούνται προγλωσσικοί κωφοί σε αντίθεση με εκείνους που εμφάνισαν απώλεια της ακοής πολύ αργότερα (μεταγλωσσικοί κωφοί).
Η πρόοδος στην ιατρική επιστήμη πάνω σε αυτό το θέμα (κοχλιακά εμφυτεύματα, καλύτερα ακουστικά βαρηκοΐας, κ.λ.π.) συμβάδισε με την αντίστοιχη της τεχνολογίας, δηλαδή ίντερνετ, γραπτά μηνύματα SMS στο κινητό, κ.λ.π., γεγονότα σημαντικά τα οποία έβγαλαν τους κωφούς από την κατάσταση της απομόνωσης στην οποία βρίσκονταν, έτσι ώστε να μπορούν πλέον να συναλλάσσονται με τους συνανθρώπους και να φέρουν εις πέρας τις καθημερινές τους υποχρεώσεις με τον καλύτερο τρόπο.
Η ιστορία, όμως, των κωφών και των προσπαθειών που έγιναν κατά καιρούς για τη βελτίωση της θέσης τους, έχει βαθιές ρίζες.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ιδρύθηκε στο Παρίσι από τον de l' Epée το πρώτο σχολείο κωφών στον κόσμο όπου εφαρμοζόταν η νοηματική γλώσσα.
Την ίδια εποχή όμως, στη Γερμανία αυτή τη φορά, ιδρύθηκε από τον Samuel Heinicke το πρώτο σχολείο στο οποίο όμως διδασκόταν η προφορική μέθοδος, ενώ απέρριπταν κατηγορηματικά τη νοηματική γλώσσα του Παρισιού.
Το 1880, σ’ ένα συνέδριο στο Μιλάνο, επικράτησαν οι προφοριστές έναντι των νοηματιστών, γεγονός που οδήγησε αναπόφευκτα σε έντονες αντιπαραθέσεις στις τάξεις των κωφών.
Η διάσταση απόψεων μεταξύ γερμανικής και γαλλικής σχολής υπήρξε σκληρή και μακροχρόνια, κι έμενε γνωστή ως ο «πόλεμος των διακοσίων χρόνων», αν και στις μέρες μας θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε πόλεμο των αντιλήψεων των περασμένων καιρών.
Κάποια στιγμή, φυσικά, ο πόλεμος μεταφέρθηκε στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Ήδη από τις αρχές του 1960, στο πρώτο πανεπιστήμιο κωφών στην Αμερική, το Gallaudet στην Ουάσιγκτον, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, φάνηκε πως η νοηματική γλώσσα, η Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα, είναι ισοδύναμη όλων των άλλων.
Η ελληνική νοηματική γλώσσα, έγινε επίσημη γλώσσα των Ελλήνων κωφών μόλις το 2000. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, άρχισαν να εφαρμόζονται, πειραματικά αρχικά τα κοχλιακά εμφυτεύματα, και συστηματικά στη συνέχεια, εδώ και δύο δεκαετίες.
Στον καινούργιο αιώνα που ανέτειλε, γίνονται πλέον και στη χώρα μας προγεννητικοί έλεγχοι για τα γονίδια που σχετίζονται με την κληρονομική κώφωση. Κάποιες άλλες στατιστικές εδώ, ίσως είναι διαφωτιστικές και χρήσιμες.
Το μεγαλύτερο ποσοστό (90%) των κωφών παιδιών γεννιούνται από φυσιολογικούς (ακούοντες) γονείς, και μόνο το 10% των κωφών παιδιών από κωφούς γονείς.
Η ελληνική κοινωνία, όμως, όλα αυτά τα χρόνια αναγνώρισε μόνο την προγλωσσική κώφωση. Η μεταγλωσσική απλώς δεν υπήρχε. Βεβαίως σταδιακά μπήκαν στο παιχνίδι γιατροί ΩΡΛ, άλλες ειδικότητες γιατρών, λογοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι και καθηγητές ειδικής αγωγής, με αντικειμενικό σκοπό τα παιδιά να εκπαιδευτούν όχι στη νοηματική γλώσσα, αλλά στην προφορική!
Η κατάσταση έγινε εκρηκτική για πάμπολλα χρόνια. Ξέσπασε κυριολεκτικά πόλεμος μεταξύ εκείνων που υποστήριζαν τη νοηματική γλώσσα, και εκείνων που ήταν υπέρμαχοι της προφορικής, με τις όποιες δυσκολίες παρουσίαζε η δεύτερη.
Ο στίχος του Ελύτη «...τη γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου...», βρίσκονταν στα χείλη των πρώτων, μαζί με τους «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα», του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού.
Οι μεν κατηγορούσαν τους δε ότι δήθεν προσπαθούσαν να μετατρέψουν μια ιατρική καθαρά πάθηση, σε ‘κοινωνική επιλογή’, αρνούμενοι να δεχτούν ότι η κώφωση αποτελεί ιατρικό πρόβλημα, αυτοπροσδιορίζοντας εαυτούς ως γλωσσική μειονότητα με τη δική τους νοηματική γλώσσα.
Άλλοι μιλούσαν με προφορικό λόγο, άλλοι με νοήματα, άλλοι και με τους δύο τρόπους, κάποιοι είχαν ακουστικά βαρηκοΐας, άλλοι εμφυτεύματα, άλλοι τίποτα. Πόλεμος δηλώσεων, ανακοινώσεων, από πλευράς κωφών, σωματείων, επίσημου κράτους, γιατρών και όλων των εμπλεκομένων φορέων για δεκαετίες.
Τα παιδιά που εκπαιδεύονταν μόνο στη νοηματική γλώσσα, όμως, παρουσίαζαν μεγάλα προβλήματα στην ανάγνωση και γραφή. Οι τελευταίες προσπάθειες στοχεύουν στην αντιμετώπιση των πολυποίκιλων προβλημάτων στα ειδικά τμήματα Λογοθεραπείας και Διαταραχών Ακοής που ιδρύθηκαν σε κάποια Πανεπιστήμια και ΤΕΙ.
Σίγουρα στο θέμα μας, εμπλέκονται περίεργες παράμετροι από πολλές απόψεις! Ουσιαστικά μέχρι σήμερα διαφορετικοί κωφοί συνάνθρωποί μας ακολούθησαν και πορεύτηκαν ο καθένας στο δικό του ιδιωτικό δρόμο, από τη μικρή ηλικία και μετέπειτα, αναλόγως του τρόπου επικοινωνίας που διάλεξαν, εθελοντικά ή εξ ανάγκης, για να επικοινωνούν με τους γύρω τους.
Άλλοι τον προφορικό τρόπο, κάποιοι τον νοηματικό, μερικοί σχετικά πρόσφατα χρησιμοποιώντας κοχλιακά εμφυτεύματα, λίγο παλιότερα ακουστικά βαρηκοΐας. Οι πιο αισιόδοξοι ευελπιστούν ότι σε λίγα χρόνια η συγκεκριμένη αναπηρία θα αρχειοθετηθεί στα απόκρυφα της ιστορίας.
Κάποτε έζησε, λοιπόν, μια υπέροχη γυναίκα! Η Αμερικανίδα Έλεν Κέλλερ (Helen Keller, 1880-1968)! Οι γονείς της αντιλήφθηκαν ότι ήταν και κωφή και τυφλή, μόλις στην ηλικία των είκοσι μηνών από τη γέννησή της.
Η πανίσχυρη θέλησή της την οδήγησε να εξελιχθεί σε παιδί θαύμα, να μάθει τη νοηματική γλώσσα, γερμανικά, γαλλικά, ελληνικά και λατινικά. Μελέτησε ξένους συγγραφείς και φιλοσόφους, ταξίδεψε στην Ευρώπη και σε πάνω από σαράντα χώρες, γνωρίστηκε με τον Μπέρναρντ Σω, και αποδείχτηκε ιδιαίτερα παραγωγική συγγραφέας.
Φίλη του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, του Τσάρλι Τσάπλιν και του Μαρκ Τουέιν. Έμεινε στην ιστορία για πολλά μεταξύ των οποίων η δραστηριότητά της ως συνήγορος στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Υποστήριζε με πάθος την ειρήνη, ήταν εναντίον κάθε πολέμου και υπέρμαχη του ελέγχου γεννήσεων. Ενεργό μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, υποστηρίζοντας την εργατική τάξη.
Ενώθηκε με τους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου (Industrial Workers of the World, IWW) γράφοντας ασταμάτητα γι’ αυτούς, μεταξύ 1916 και 1918.
Διορίστηκε σε επιτροπή για τη διερεύνηση των συνθηκών τύφλωσης των εργατών, όπου διαπίστωσε ότι πολλές από αυτές τις περιπτώσεις οφείλονταν σε λανθασμένες ή ελλιπείς βιομηχανικές συνθήκες, οι οποίες συχνά είχαν τις ρίζες τους στην ιδιοτέλεια και την απληστία των εργοδοτών.
Υπήρξε υπέρμαχος του δικαιώματος της γυναικείας ψήφου, των εργατικών δικαιωμάτων και του σοσιαλισμού, καθώς και όλων των προοδευτικών κινημάτων.
Σήμερα το νησί των κωφών βρίσκεται ακόμα στη θέση του και ανήκει στους κατοίκους και τους παραθεριστές του, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται κι αρκετοί Πρόεδροι των ΗΠΑ. Κανένα νησί, όμως, δεν βρίσκεται ξεκομμένο από το υπόλοιπο περιβάλλον, όπως και καμία κοινότητα κωφών μακριά από τα τεκταινόμενα.
Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται, ζουν και δραστηριοποιούνται πάντοτε ανάμεσά μας. Επιζητούν την προσοχή και την αγάπη μας σε όλες τις προσπάθειες που κάνουν και όχι μόνο σε συγκεκριμένες μέρες του ημερολογίου.
«Είναι καιρός να τ’ αφήσετε όλα αυτά πίσω σας, καθώς είστε οι τελευταίοι κάτοικοι ενός παγκόσμιου Νησιού Κωφών, όπως ήταν το Marta’s Vineyard ως το 1952», γράφει στο βιβλίο της «Τα επτά πρόσωπα της κώφωσης» η κωφή γιατρός και ποιήτρια Σοφία Κολοτούρου!
Έτσι όλο το μικρό στην ουσία νησί, προσαρμόστηκε αναγκαστικά σε αυτή την αθώα κατά βάση ιδιομορφία αρκετών κατοίκων του. Όλοι γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν για αιώνες τη νοηματική γλώσσα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, κι η κώφωση δεν ήταν αναπηρία!
Οι δεύτεροι σαφώς είναι πολύ λιγότεροι των πρώτων (δύο έως τρεις χιλιάδες). Όσοι έχασαν την ακοή τους σε ηλικία μικρότερη των τεσσάρων περίπου ετών, χρονικό όριο που κατέκτησαν πλήρως το λόγο, καλούνται προγλωσσικοί κωφοί σε αντίθεση με εκείνους που εμφάνισαν απώλεια της ακοής πολύ αργότερα (μεταγλωσσικοί κωφοί).
Η πρόοδος στην ιατρική επιστήμη πάνω σε αυτό το θέμα (κοχλιακά εμφυτεύματα, καλύτερα ακουστικά βαρηκοΐας, κ.λ.π.) συμβάδισε με την αντίστοιχη της τεχνολογίας, δηλαδή ίντερνετ, γραπτά μηνύματα SMS στο κινητό, κ.λ.π., γεγονότα σημαντικά τα οποία έβγαλαν τους κωφούς από την κατάσταση της απομόνωσης στην οποία βρίσκονταν, έτσι ώστε να μπορούν πλέον να συναλλάσσονται με τους συνανθρώπους και να φέρουν εις πέρας τις καθημερινές τους υποχρεώσεις με τον καλύτερο τρόπο.
Η ιστορία, όμως, των κωφών και των προσπαθειών που έγιναν κατά καιρούς για τη βελτίωση της θέσης τους, έχει βαθιές ρίζες.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ιδρύθηκε στο Παρίσι από τον de l' Epée το πρώτο σχολείο κωφών στον κόσμο όπου εφαρμοζόταν η νοηματική γλώσσα.
Την ίδια εποχή όμως, στη Γερμανία αυτή τη φορά, ιδρύθηκε από τον Samuel Heinicke το πρώτο σχολείο στο οποίο όμως διδασκόταν η προφορική μέθοδος, ενώ απέρριπταν κατηγορηματικά τη νοηματική γλώσσα του Παρισιού.
Το 1880, σ’ ένα συνέδριο στο Μιλάνο, επικράτησαν οι προφοριστές έναντι των νοηματιστών, γεγονός που οδήγησε αναπόφευκτα σε έντονες αντιπαραθέσεις στις τάξεις των κωφών.
Η διάσταση απόψεων μεταξύ γερμανικής και γαλλικής σχολής υπήρξε σκληρή και μακροχρόνια, κι έμενε γνωστή ως ο «πόλεμος των διακοσίων χρόνων», αν και στις μέρες μας θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε πόλεμο των αντιλήψεων των περασμένων καιρών.
Κάποια στιγμή, φυσικά, ο πόλεμος μεταφέρθηκε στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Ήδη από τις αρχές του 1960, στο πρώτο πανεπιστήμιο κωφών στην Αμερική, το Gallaudet στην Ουάσιγκτον, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, φάνηκε πως η νοηματική γλώσσα, η Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα, είναι ισοδύναμη όλων των άλλων.
Η ελληνική νοηματική γλώσσα, έγινε επίσημη γλώσσα των Ελλήνων κωφών μόλις το 2000. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, άρχισαν να εφαρμόζονται, πειραματικά αρχικά τα κοχλιακά εμφυτεύματα, και συστηματικά στη συνέχεια, εδώ και δύο δεκαετίες.
Στον καινούργιο αιώνα που ανέτειλε, γίνονται πλέον και στη χώρα μας προγεννητικοί έλεγχοι για τα γονίδια που σχετίζονται με την κληρονομική κώφωση. Κάποιες άλλες στατιστικές εδώ, ίσως είναι διαφωτιστικές και χρήσιμες.
Το μεγαλύτερο ποσοστό (90%) των κωφών παιδιών γεννιούνται από φυσιολογικούς (ακούοντες) γονείς, και μόνο το 10% των κωφών παιδιών από κωφούς γονείς.
Η ελληνική κοινωνία, όμως, όλα αυτά τα χρόνια αναγνώρισε μόνο την προγλωσσική κώφωση. Η μεταγλωσσική απλώς δεν υπήρχε. Βεβαίως σταδιακά μπήκαν στο παιχνίδι γιατροί ΩΡΛ, άλλες ειδικότητες γιατρών, λογοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι και καθηγητές ειδικής αγωγής, με αντικειμενικό σκοπό τα παιδιά να εκπαιδευτούν όχι στη νοηματική γλώσσα, αλλά στην προφορική!
Η κατάσταση έγινε εκρηκτική για πάμπολλα χρόνια. Ξέσπασε κυριολεκτικά πόλεμος μεταξύ εκείνων που υποστήριζαν τη νοηματική γλώσσα, και εκείνων που ήταν υπέρμαχοι της προφορικής, με τις όποιες δυσκολίες παρουσίαζε η δεύτερη.
Ο στίχος του Ελύτη «...τη γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου...», βρίσκονταν στα χείλη των πρώτων, μαζί με τους «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα», του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού.
Οι μεν κατηγορούσαν τους δε ότι δήθεν προσπαθούσαν να μετατρέψουν μια ιατρική καθαρά πάθηση, σε ‘κοινωνική επιλογή’, αρνούμενοι να δεχτούν ότι η κώφωση αποτελεί ιατρικό πρόβλημα, αυτοπροσδιορίζοντας εαυτούς ως γλωσσική μειονότητα με τη δική τους νοηματική γλώσσα.
Άλλοι μιλούσαν με προφορικό λόγο, άλλοι με νοήματα, άλλοι και με τους δύο τρόπους, κάποιοι είχαν ακουστικά βαρηκοΐας, άλλοι εμφυτεύματα, άλλοι τίποτα. Πόλεμος δηλώσεων, ανακοινώσεων, από πλευράς κωφών, σωματείων, επίσημου κράτους, γιατρών και όλων των εμπλεκομένων φορέων για δεκαετίες.
Τα παιδιά που εκπαιδεύονταν μόνο στη νοηματική γλώσσα, όμως, παρουσίαζαν μεγάλα προβλήματα στην ανάγνωση και γραφή. Οι τελευταίες προσπάθειες στοχεύουν στην αντιμετώπιση των πολυποίκιλων προβλημάτων στα ειδικά τμήματα Λογοθεραπείας και Διαταραχών Ακοής που ιδρύθηκαν σε κάποια Πανεπιστήμια και ΤΕΙ.
Σίγουρα στο θέμα μας, εμπλέκονται περίεργες παράμετροι από πολλές απόψεις! Ουσιαστικά μέχρι σήμερα διαφορετικοί κωφοί συνάνθρωποί μας ακολούθησαν και πορεύτηκαν ο καθένας στο δικό του ιδιωτικό δρόμο, από τη μικρή ηλικία και μετέπειτα, αναλόγως του τρόπου επικοινωνίας που διάλεξαν, εθελοντικά ή εξ ανάγκης, για να επικοινωνούν με τους γύρω τους.
Άλλοι τον προφορικό τρόπο, κάποιοι τον νοηματικό, μερικοί σχετικά πρόσφατα χρησιμοποιώντας κοχλιακά εμφυτεύματα, λίγο παλιότερα ακουστικά βαρηκοΐας. Οι πιο αισιόδοξοι ευελπιστούν ότι σε λίγα χρόνια η συγκεκριμένη αναπηρία θα αρχειοθετηθεί στα απόκρυφα της ιστορίας.
Κάποτε έζησε, λοιπόν, μια υπέροχη γυναίκα! Η Αμερικανίδα Έλεν Κέλλερ (Helen Keller, 1880-1968)! Οι γονείς της αντιλήφθηκαν ότι ήταν και κωφή και τυφλή, μόλις στην ηλικία των είκοσι μηνών από τη γέννησή της.
Η πανίσχυρη θέλησή της την οδήγησε να εξελιχθεί σε παιδί θαύμα, να μάθει τη νοηματική γλώσσα, γερμανικά, γαλλικά, ελληνικά και λατινικά. Μελέτησε ξένους συγγραφείς και φιλοσόφους, ταξίδεψε στην Ευρώπη και σε πάνω από σαράντα χώρες, γνωρίστηκε με τον Μπέρναρντ Σω, και αποδείχτηκε ιδιαίτερα παραγωγική συγγραφέας.
Φίλη του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, του Τσάρλι Τσάπλιν και του Μαρκ Τουέιν. Έμεινε στην ιστορία για πολλά μεταξύ των οποίων η δραστηριότητά της ως συνήγορος στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Υποστήριζε με πάθος την ειρήνη, ήταν εναντίον κάθε πολέμου και υπέρμαχη του ελέγχου γεννήσεων. Ενεργό μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, υποστηρίζοντας την εργατική τάξη.
Ενώθηκε με τους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου (Industrial Workers of the World, IWW) γράφοντας ασταμάτητα γι’ αυτούς, μεταξύ 1916 και 1918.
Διορίστηκε σε επιτροπή για τη διερεύνηση των συνθηκών τύφλωσης των εργατών, όπου διαπίστωσε ότι πολλές από αυτές τις περιπτώσεις οφείλονταν σε λανθασμένες ή ελλιπείς βιομηχανικές συνθήκες, οι οποίες συχνά είχαν τις ρίζες τους στην ιδιοτέλεια και την απληστία των εργοδοτών.
Υπήρξε υπέρμαχος του δικαιώματος της γυναικείας ψήφου, των εργατικών δικαιωμάτων και του σοσιαλισμού, καθώς και όλων των προοδευτικών κινημάτων.
Σήμερα το νησί των κωφών βρίσκεται ακόμα στη θέση του και ανήκει στους κατοίκους και τους παραθεριστές του, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται κι αρκετοί Πρόεδροι των ΗΠΑ. Κανένα νησί, όμως, δεν βρίσκεται ξεκομμένο από το υπόλοιπο περιβάλλον, όπως και καμία κοινότητα κωφών μακριά από τα τεκταινόμενα.
Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται, ζουν και δραστηριοποιούνται πάντοτε ανάμεσά μας. Επιζητούν την προσοχή και την αγάπη μας σε όλες τις προσπάθειες που κάνουν και όχι μόνο σε συγκεκριμένες μέρες του ημερολογίου.
«Είναι καιρός να τ’ αφήσετε όλα αυτά πίσω σας, καθώς είστε οι τελευταίοι κάτοικοι ενός παγκόσμιου Νησιού Κωφών, όπως ήταν το Marta’s Vineyard ως το 1952», γράφει στο βιβλίο της «Τα επτά πρόσωπα της κώφωσης» η κωφή γιατρός και ποιήτρια Σοφία Κολοτούρου!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου