Εξι πρόσωπα αναζητούν τις αιτίες της κρίσης
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών προδιαγράφει ένα δυσοίωνο μέλλον για την Ευρώπη και απελπιστικό για τους πιο αδύναμους κρίκους της (βλ. Ελλάδα). Μια τέτοια κατάσταση, για να μπορέσει να ανατραπεί, απαιτεί ερμηνεία και κατανόηση των συνθηκών υπό τις οποίες δημιουργήθηκε. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται μια σειρά από κόμικς-δοκίμια που έχουν κυκλοφορήσει πρόσφατα με την οικονομία και τους μηχανισμούς της στο επίκεντρό τους («Οικονόμιξ» των Michael Goodwin και Dan Burr, εκδόσεις Γνώση, «Σούπερκραχ» του Darryl Cunningham, εκδόσεις Κριτική, «Γιατί οι πλούσιοι γίνονται όλο και πλουσιότεροι και οι φτωχοί όλο και φτωχότεροι» των Monique Pinchon-Charlot, Michel Pinchon και Etienne Lecroart, εκδόσεις Χαραμάδα).
Ενα νέο βιβλίο, ωστόσο, έχει την ιδιαιτερότητα να είναι δημιουργημένο σε μορφή μυθοπλασίας και, επιπλέον, να είναι γραμμένο από δύο Ελληνες οικονομολόγους σε σχέδια ενός Ελληνα εικονογράφου. Ο Νίκος Κουτσιάρας διδάσκει Πολιτική Οικονομία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Κυριάκος Φιλίνης είναι διδάκτωρ του ίδιου τμήματος και ο Δημήτρης Κουμεντάκος είναι επαγγελματίας στον χώρο της φωτογραφίας, της διαφήμισης και της εικονογράφησης με παραδοσιακά και ψηφιακά μέσα.
Στο «Enter Crisis» (εκδόσεις Παπαζήση), μέσω μιας φανταστικής ιστορίας, περιγράφουν διεξοδικά τις, κατά τη γνώμη τους, αιτίες που οδήγησαν πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες, με πρώτη και χειρότερη την ελληνική, στην κρίση. Το κάνουν, όμως, μέσω έξι ετερόκλητων προσώπων που συνδιαλέγονται σε κάποιο διαδικτυακό φόρουμ περί οικονομικών θεμάτων μέχρι να συναντηθούν και με φυσικό τρόπο ώστε να συνεχίσουν τις συζητήσεις τους.
Μια Γαλλίδα ευρωβουλευτής με το κόμμα των Πρασίνων, ένας Αμερικανός δημοσιογράφος και οικονομικός αναλυτής, μια Αγγλίδα καθηγήτρια χρηματοοικονομικών, ένας Γερμανός, ανώτατο στέλεχος του τραπεζικού τομέα, ένας Ισπανός ακτιβιστής που έχει μείνει άνεργος και ένας Ελληνας φοιτητής Οικονομικών συγκεντρώνονται σε ένα διαδικτυακό φόρουμ και διασταυρώνουν απόψεις και επιχειρήματα για το πώς φτάσαμε ώς εδώ, ποιοι ήταν υπεύθυνοι, ποιες πολιτικές έπρεπε να ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση, ποια μπορεί να είναι η διέξοδος για χώρες όπως η Ελλάδα κ.λπ.
Φυσικά σε αυτούς τους διαλόγους, μέρος των οποίων διεξάγεται μέσω των ηλεκτρονικών μηνυμάτων που ανταλλάσσουν και των αναρτήσεών τους στον διαδικτυακό τόπο που τους συσπειρώνει, ο καθένας και η καθεμιά τους εκκινούν από διαφορετική πολιτική, ιδεολογική και ταξική αφετηρία και κατά συνέπεια κουβαλούν προκαταλήψεις και αναπαράγουν στερεότυπα. Ολοι τους, ωστόσο, διατηρούν ένα πολιτισμένο επίπεδο, πρωτοφανές και ασυνήθιστο σε ανάλογα διαδικτυακά φόρα. Κι αυτό γιατί, κατά τους Κουτσιάρα και Φιλίνη, κανείς τους δεν αμφισβητεί τη φύση του οικονομικού συστήματος εντός του οποίου κινείται η Ευρώπη και ο κόσμος όλος.
Οι γενεσιουργοί αιτίες του προβλήματος δεν θίγονται ούτε κατ’ ελάχιστον, η λέξη «καπιταλισμός» δεν προφέρεται από κανέναν, ωσάν λέξη-ταμπού. Οι αμφιβολίες ως προς την υποτιθέμενη ομαλή και αρμονική οικονομική λειτουργία της Ευρώπης τίθενται από ορισμένους εκ των πρωταγωνιστών σε ένα θεωρητικό και μόνο, τεχνοκρατικό επίπεδο, πάντα όμως με μια υποφώσκουσα βεβαιότητα που διαπερνά το βιβλίο ότι εντέλει η λογική θα πρυτανεύσει και η κρίση θα ξεπεραστεί όσο υπάρχουν άνθρωποι που συζητούν και λύνουν τις διαφορές τους πολιτισμένα.
Από την άλλη, βέβαια, δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει τους συγγραφείς για την απουσία μιας κριτικής που δεν περιλαμβανόταν στις προθέσεις τους. Και η πρόθεσή τους φαίνεται πως ήταν η περιγραφή των γεγονότων, των πράξεων και των παραλείψεων σε τεχνικό επίπεδο, που οδήγησαν την Ευρώπη στα πρόθυρα της αποσύνθεσής της (αν υπήρξε ποτέ κάποια σύνθεση), μέσα από μια διαλεκτική ανταλλαγή έξυπνα διατυπωμένων και τεκμηριωμένων επιχειρημάτων.
Ως προς αυτό είναι επιτυχές το εγχείρημά τους. Επιπρόσθετα, η ζωντάνια αυτών των διαλόγων καθιστά σχετικά εύληπτους για τον αναγνώστη σύνθετους όρους και δύσκολες έννοιες που γίνονται ακόμα πιο σαφείς μέσω μιας σειράς στατιστικών δεδομένων, γραμμογραφημάτων, ραβδογραμμάτων, χαρτών κ.ά. που παρατίθενται για να δοθούν με ευσύνοπτο τρόπο τα αντικειμενικά στοιχεία που παρουσιάζονται, π.χ. ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης, δημόσιες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, μέσοι ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής του δείκτη τιμών καταναλωτή, δημόσιο χρέος, ποσοστά ανεργίας κ.λπ.
Υπό μια τέτοια οπτική, το «Enter Crisis» μπορεί να ιδωθεί ως μια λεπτομερής, χωρίς ποτέ να γίνεται κουραστική, καταγραφή των αντικειμενικών στοιχείων που οδήγησαν στην κρίση. Χωρίς, όμως, και να παίρνει θέση απέναντι σ' αυτά. Ούτε να αναφέρει καν ποιες κυβερνήσεις οδήγησαν την Ελλάδα και την Ευρώπη στο απροχώρητο. Ποιοι βρίσκονταν στην εξουσία τόσα χρόνια. Ποιοι βρίσκονται σήμερα και πόσο «επάξια» συνεχίζουν το έργο των προηγούμενων.
Σχετικά με το σχεδιαστικό μέρος, ο Δημήτρης Κουμεντάκος χρησιμοποιεί στο έπακρο τα ψηφιακά μέσα και δημιουργεί ένα ελκυστικό αποτέλεσμα, το οποίο όμως κάποιες φορές γίνεται ψυχρό, ειδικά με την τεχνική του να θολώνει επανειλημμένα τα backgrounds μπροστά από τα οποία εκτυλίσσεται η ιστορία. Κι ενώ σε πρώτο πλάνο οι χαρακτήρες «μιλούν» ξεκάθαρα και μεστά, όποιος προσπαθήσει να δει τι συμβαίνει γύρω τους, νιώθει ζαλισμένος από το ανεξήγητα επιτηδευμένο «θάμπωμα» της εικόνας. Τελικά, το «Enter Crisis» μέσα στο ζοφερό κλίμα που περιγράφει, κατορθώνει να είναι ένα ευχάριστο ανάγνωσμα για ένα δυσάρεστο, δύσκολο αλλά αναπόφευκτο θέμα προς συζήτηση.
Μια ανάσα αισιοδοξίας δίνεται στο τέλος του, αλλά φυσικά δεν θα την αποκαλύψουμε. Και δεν έχει να κάνει, ευτυχώς, με τη γνωστή και βλακώδη εθνοκεντρική καραμέλα περί της κληρονομικής ικανότητας των Ελλήνων να ξεπερνούν τα προβλήματά τους και να βγαίνουν δυνατότεροι από τις κρίσεις. Εχει όμως να κάνει με κάτι ακόμη πιο σημαντικό: τη διατήρηση της αξιοπρέπειας των μεμονωμένων ανθρώπων που αντιστέκονται και αρνούνται να τα θυσιάσουν όλα στον βωμό του χρήματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου