Η λογοτεχνία, ένα εργαλείο σκέψης και στοχασμού
Τον σημερινό κόσμο, μέσα σε όλη την πολυπλοκότητα και την αμφισημία του, είναι δύσκολο να τον κατανοήσουμε, πόσο μάλλον να τον αλλάξουμε. Η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αντιθέτως ο κόσμος και η εξέλιξή του αλλάζουν την τέχνη. Η λογοτεχνία, πάνω από όλα, νομίζω πως είναι ένα εργαλείο σκέψης και στοχασμού. Διαβάζουμε για να εξερευνήσουμε το βάθος της ύπαρξης, για να «αγγίξουμε» το φως και το σκοτάδι της, για να υποψιαστούμε ίσως τα κενά της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Αλλά όχι μόνο για αυτά. Το διάβασμα είναι, κυρίως, ευχαρίστηση, όχι καταναγκασμός. Η χαρά και η συμμετοχή -η έκκριση σιέλου, ας πούμε, στο άνοιγμα της πρώτης σελίδας- φέρνουν το όποιο αποτέλεσμα.
Το να κάνει κανείς μια λίστα με βιβλία είναι από μόνο του πολύ περιοριστικό. Στη θέση ενός καλού βιβλίου θα μπορούσε να είναι ένα άλλο εξίσου καλό. Ελλείψεις και παραλείψεις σίγουρα υπάρχουν πολλές. Τα ράφια των βιβλιοπωλείων όμως είναι γεμάτα υποσχέσεις: το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ, η περιπέτεια είναι πάντα μπροστά, οι δρόμοι ανοιχτοί, οι δυνατότητες απεριόριστες. Το καλοκαίρι, άλλωστε, δίνει πάντα καλές αφορμές, κυρίως περισσότερο χρόνο, για διάβασμα.
_____________________________________
Άλις Μονρό, «Η αγάπη μιας καλής γυναίκας», εκδ. Μεταίχμιο, μετάφραση Τρισεύγενη Παπαϊωάννου
Επιλογή διηγημάτων από τέσσερις παλαιότερες συλλογές της σπουδαίας Καναδής συγγραφέως (Νόμπελ 2013). Ήρωες καθημερινοί και αναγνωρίσιμοι, ιστορίες με παρακλάδια και δεύτερες αναγνώσεις, ρυθμός αργός και υποβλητικός, ύφος απλό και μεστό, λεπτές πτυχές που αναδεικνύονται με έναν τρόπο υπαινικτικό και καίριο, η μοναδική ικανότητα της συγγραφέως να διασώζει τα αφανή.
Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, «Η σκούπα και το σύστημα», εκδ. Κριτική, μετάφραση Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης
Πρώτο μυθιστόρημα του ευφυούς Γουάλας, εκδόθηκε το 1987, όταν ο συγγραφέας ήταν μόλις είκοσι τεσσάρων χρόνων. Είρωνας και σαρκαστικός, παθιασμένος, με ματιά τρυφερή και μελαγχολική, καταθέτει ένα γοητευτικό, απαιτητικό βιβλίο για την ποπ κουλτούρα και τον Βιτγκενστάιν, δείγμα και προάγγελο για τα όσα θαυμαστά θα ακολουθούσαν.
Φίλιπ Ροθ, «Τότε που ήταν καλό κορίτσι», εκδ. Πόλις, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Πολυμεταφρασμένος, πολυδιαβασμένος, πολυαγαπημένος, ο Φίλιπ Ροθ δεν χρειάζεται συστάσεις. Πριν από το «Σύνδρομο Πορτνόι» που τον έκανε διάσημο, γράφει το μοναδικό μυθιστόρημά του στο οποίο πρωταγωνιστεί γυναίκα, η οργισμένη Λούσι Νέλσον, και μας δίνει μια από τις αντιπροσωπευτικότερες ηρωίδες της μεταπολεμικής αμερικανικής πεζογραφίας.
Τζον Μπάνβιλ, «Η μπλε κιθάρα», εκδ. Καστανιώτη, μετάφραση Τόνια Κοβαλένκο
Ένας από τους μεγαλύτερους στυλίστες της αγγλόφωνης λογοτεχνίας. Ο μύθος έχει τη λιγότερη σημασία, ο Μπάνβιλ είναι καθηλωτικός με τη δύναμη της πρόζας του και το βάθος των χαρακτήρων του, που δεν τους χαρίζεται αλλά τους υπονομεύει μέχρι τελικής πτώσεως.
Αλεχάντρο Σάμπρα, «Τρόποι να γυρίζεις πίσω», εκδ. Ίκαρος, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης
Ένα πικρό παιχνίδι με την Ιστορία και τα πρόσωπα, με το παρόν και το παρελθόν, με τη μυθοπλασία και την πραγματικότητα. Πολυεπίπεδο και πυκνό, με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, ένα μικρό κομψοτέχνημα.
Γιόζεφ Ροτ, «Βερολινέζικα χρονικά», εκδ. Άγρα, μετάφραση Μαρία Αγγελίδου
Ο Ροτ αποτυπώνει στα χρονικά του το κλίμα του Μεσοπολέμου στο Βερολίνο. Δημοσιογραφία υψηλού επιπέδου, με την οξεία κοινωνικοπολιτική ματιά, ενός σπουδαίου ανατόμου της ανθρώπινης ύπαρξης.
Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ, «Αναβρασμός», εκδ. Εστία, μετάφραση Σπύρος Μοσκόβου
Ο συγγραφέας του εμβληματικού «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας», στα 85 του χρόνια, συγκεντρώνει τις αναμνήσεις του όπως αυτές καταγράφονται στα σημειωματάρια που κρατούσε και μας μεταφέρει στην ταραγμένη δεκαετία του εξήντα. Πικρός, καυστικός και ακάματος, στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου συνομιλεί με τον νεότερο εαυτό του, θέτοντάς του ερωτήματα απ’ αυτά που γκρεμίζουν τις αλλοτινές βεβαιότητες.
Πάμε στα δικά μας τώρα.
Θωμάς Κοροβίνης, «Ο κατάδεσμος», εκδ. Άγρα
Ο σπαρακτικός, αφοπλιστικά ειλικρινής, μονόλογος της Ζηνοβίας που στήνει απέναντί της τον επί αρκετές δεκαετίες σύζυγό της, στο πρόσωπο του οποίου «σταυρώνει» την έννοια «φαλλοκράτης νεοέλληνας». Ο Κοροβίνης στα καλύτερά του: αθυρόστομος, χιουμορίστας, σαρκαστικός, με την πένα του να μην αναγνωρίζει «ιερό και όσιο», δεν αφήνει τίποτε όρθιο.
Χρήστος Χρηστίδης, «Αναποδογεννημένος», εκδ. Εντευκτήριο
Εβδομήντα οκτώ μικρές ιστορίες, σε ενδοσκοπικό δεύτερο πρόσωπο, συνθέτουν τη βιογραφία ενός ανθρώπου που με όργανό του την αποσπασματική μνήμη και το όνειρο καταδύεται στα σκοτάδια του είναι του. Ο συγγραφέας είναι πρωτοεμφανιζόμενος, το έργο του, όμως ώριμο και συγκλονιστικό.
Κωνσταντίνος Δ. Τζαμιώτης, «Το πέρασμα», εκδ. Μεταίχμιο
Ο Τζαμιώτης καταγράφει την όλο ένταση συνύπαρξη ναυαγισμένων προσφύγων και ντόπιων σε ένα νησί του Αιγαίου που δεν κατονομάζεται. Η ευαίσθητη πένα του συγγραφέα καταφέρνει να αναδείξει, με τους ήρωές του να κινούνται πέρα από τα όρια του καλού και του κακού, του σωστού και του λάθους, το πόσο πολύπλοκο είναι να κρατήσεις στοιχεία ανθρωπιάς και αλληλεγγύης σε έναν κόσμο υπό κατάρρευση. Καθώς μάλιστα το βιβλίο άρχισε να γράφεται τρία χρόνια πριν ξεσπάσει η προσφυγική κρίση, φαντάζει πικρά προφητικό.
Διαμαντής Αξιώτης, «Με χίλιους τρόμους γενναίος», εκδ. Κίχλη
Ο Αξιώτης, στα δεκαεννέα αυτά διηγήματα, με θαυμαστές κινήσεις ακριβείας, με σουρεαλιστικές πινελιές, με απρόσμενες ανατροπές και μικρές λεπτομέρειες που φωτίζουν τα πρόσωπά του και τις καταστάσεις από μια άλλη κρυφή, για τους πολλούς, οπτική, με γλώσσα πλούσια και ρωμαλέα, απόλυτα κυρίαρχος των εκφραστικών μέσων του, καταφέρνει να αναδείξει την περιπέτεια του ανθρώπου, γδέρνοντας, θαρρείς, την ψυχή των ηρώων του.
Παναγιώτης Κεχαγιάς, «Τελευταία προειδοποίηση», εκδ. Αντίποδες
Πέντε παράδοξες, δουλεμένες με μεγάλη ακρίβεια, αλληγορικές ιστορίες που καταφέρνουν να παρασύρουν με τη δύναμή τους, με τις πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες που προτείνουν, με τις καλειδοσκοπικές πραγματικότητες που δημιουργούν, χωρίς να προσπαθούν να κρύψουν τις λογοτεχνικές καταγωγές τους. Ο πρωτοεμφανιζόμενος Κεχαγιάς είναι «μαθητής» του Μπόρχες, του Κάφκα και του Γονατά και γνήσιος απόγονός τους.
Μάρω Δούκα, «Τίποτα δεν χαρίζεται», εκδ. Πατάκη.
Δεκαεννέα κριτικά κείμενα για ανθρώπους και βιβλία που τη σημάδεψαν, συνοδεύονται από ημερολογιακές καταγραφές της ίδιας. Ανοίγοντάς μας το εργαστήριο της γραφής της, μας αποκαλύπτει τη μοναδική της ικανότητα να καταθέτει με τρυφερότητα τον έπαινό της, κάνοντας, συγχρόνως, τις πιο καίριες παρατηρήσεις για την ουσία των δημιουργών με τους οποίους συνομιλεί. Συγκινητική, βαθιά ανθρώπινη, βαθιά πολιτική και καίρια∙ όπως πάντα. «Γράφω για να συνομιλώ με τα επίμονα, τα αόρατα, τα άπιαστα. Να περιθάλπω τα πεταμένα, τα άχρηστα, τα πονεμένα. Να ανυψώνω τα εφήμερα, τα αδιόρθωτα, τα άρρωστα. Να περιποιούμαι τα αδέσποτα, τα άστεγα, τα αδιάλυτα!» λέει η Μάρω Δούκα.
Μ' αυτά τα λόγια θα κλείσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου