Δημοσιογραφική δεοντολογία αλα καρτ

Λεον Νιλ

Όταν και η Guardian ξεχνάει την δεοντολογία

Τις τελευταίες ώρες εξελίσσεται στη Μεγάλη Βρετανία η υπόθεση του Julian Assange, μετά την απόφαση του ΟΗΕ να χαρακτηρίσει ως «Αυθαίρετη κράτηση» την παραμονή του στην πρεσβεία του Εκουαδόρ (του έχει παραχωρήσει άσυλο), αφού η οι βρετανικές αρχές αρνούνται να του εξασφαλίσουν ασφαλή διέλευση μέχρι το αεροδρόμιο για να ταξιδέψει στον Ισημερινό.

του Κώστα Εφήμερου
http://www.thepressproject.gr

Ο Julian Assange, ο ιδρυτής του Wikileaks, κατέφυγε στην πρεσβεία του Εκουαδόρ όταν έχασε στα βρετανικά δικαστήρια την υπόθεση έκδοσής του στην Σουηδία, η οποία είχε εκδώσει διεθνές ένταλμα σύλληψης στη βάση αδικήματος σεξουαλικού περιεχομένου. Ο Assange υποστηρίζει ότι είναι αθώος και ότι η υπόθεση για την οποία κατηγορείται αποτελεί απλά προπέτασμα προκειμένου να συλληφθεί και να οδηγηθεί στην Αμερική, την οποία το Wikileaks εξέθεσε με την δημοσίευση των διπλωματικών της τηλεγραφημάτων (CableGate) πριν από 4 χρόνια.

Ο ιδρυτής του Wikileaks που βρίσκεται κλεισμένος στο μικρό διαμέρισμα της πρεσβείας του Ισημερινού είχε προσφύγει στον ΟΗΕ το 2014 και είχε ζητήσει την γνωμάτευσή του επί της κράτησής του, δηλώνοντας ότι σε περίπτωση που ο ΟΗΕ αποφάσιζε εναντίον του ο ίδιος θα παραδιδόταν στις βρετανικές αρχές. Επισκέφτηκα πρόσφατα τον Assange και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η κράτησή του σε αυτά τα λίγα τετραγωνικά, χωρίς την δυνατότητα να περπατήσει ούτε σε ένα μικρό μπαλκόνι, είναι απάνθρωπη και τον έχει επηρεάσει σε όλα τα επίπεδα.

Η ειδική ομάδα εργασίας του ΟΗΕ αποφάνθηκε (επίσημα η απόφαση θα ανακοινωθεί αύριο) και είναι καταδικαστική για την Μεγάλη Βρετανία. Η επιτροπή θεωρεί «αυθαίρετη κράτηση» τον εγκλεισμό του Assange και ζητάει να παρθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να δοθεί ένα τέλος.

Φυσικά η απόφαση βρίσκεται στα πρωτοσέλιδα όλου του βρετανικού Τύπου. Η Guardian όμως κάνει ένα βήμα παραπέρα δημοσιεύοντας editorial με τίτλο «H άποψη της Guardian για τον Julian Assange: Δεν είναι θύμα αυθαίρετης κράτησης». Σε αυτό υποστηρίζει αρχικά ότι ο Assange με δική του απόφαση μπήκε στο κτήριο της πρεσβείας του Εκουαδόρ, ότι η απόφαση της επιτροπής θα είχε νόημα αν δεν είχαν ακολουθηθεί οι νόμιμες διαδικασίες και ότι ο ίδιος παραβίασε την εγγύηση του με το αίτημα ασύλου. Οι συντάκτες της εφημερίδας δεν έχουν δει την απόφαση του ΟΗΕ -όπως και εμείς άλλωστε- ωστόσο μπορούμε να φανταστούμε ότι η επιχειρηματολογία της επιτροπής θα αφορά την παραβίαση όλων των διεθνών διπλωματικών συνθηκών με την μη εξασφάλιση της ασφαλούς διέλευσης του ανθρώπου που έχει δεχθεί πολιτικό άσυλο. Είναι περίεργο που δεν περνάει από το μυαλό και των συντακτών της Guardian. Οι συντάκτες του editorial κάνουν όμως και ένα βήμα παραπέρα υποστηρίζοντας -χωρίς κανένα ντοκουμέντο ή επιχείρημα- ότι ο Assange πήγε στον ΟΗΕ γνωρίζοντας από την πρώτη στιγμή ότι η επιτροπή θα αποφανθεί υπέρ του και για αυτό υποσχέθηκε να παραδοθεί!

Σε άλλο σημείο οι αρχισυντάκτες της βρετανικής εφημερίδας υποστηρίζουν ότι ο Assange αντιμετωπίζει υπόθεση βιασμού στη Σουηδία. Καταρχάς να σημειώσουμε ότι ο Αυστραλός δεν κατηγορείται  για βιασμό με την έννοια που το αντιλαμβανόμαστε όλοι σαν κοινωνία (και είναι σίγουρο ότι αυτό το ξέρουν στην εφημερίδα) αλλά εναντίον του εκκρεμεί κατηγορία σεξουαλικού αδικήματος (μια γυναίκα με την οποία είχε συναινετικές σεξουαλικές συνευρέσεις τον κατηγορεί ότι έκανε μαζί της σεξ ενώ κοιμόταν) οι οποίες δεν έχουν εξελιχθεί σε επίσημη δίωξη. Οι δημοσιογράφοι της Guardian αναφέρουν ότι βάσει του ποινικού κώδικα της Σουηδίας θα πρέπει να γίνει πρώτα ανάκριση του Assange πριν απαγγελθούν επίσημα κατηγορίες αλλά σύμφωνα με το νομικό δίκαιο η διαδικασία αυτή γίνεται -και έχει αρκετές φορές- παρακαμφθεί, κάτι που θα όφειλαν επίσης να γνωρίζουν οι δημοσιογράφοι (ή να ρωτήσουν).

Τουλάχιστον στην τελευταία παράγραφο η Guardian αναφέρει ότι έχει αποκαλυφθεί ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ έχει ξεκινήσει παράλληλη έρευνα για την υπόθεση της Chelsea Manning, που παρέδωσε τα διαβαθμισμένα έγγραφα των αμερικανικών πρεσβειών στο Wikileaks. Σύμφωνα με το νομικό σύστημα των ΗΠΑ τα εντάλματα σύλληψης δεν είναι υποχρεωτικό να είναι δημόσια ενώ η ίδια η διαδικασία κατά της Chealse Manning προβλέπει «διώξεις σε όσους βοήθησαν στην συλλογή ή την δημοσίευση των τηλεγραφημάτων». Αυτό όμως που δεν γράφει η Guardian είναι ότι η Σουηδία και οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας για τη έκδοση υπόπτων με συνοπτικές διαδικασίες, κάτι που κάνει ιδιαίτερα ανήσυχους τους δικηγόρους του Assange. Άλλωστε οι εισαγγελείς της Σουηδίας έχουν μέχρι σήμερα αρνηθεί επανειλημμένως να επισκεφτούν τον Assange στο Λονδίνο για να του πάρουν κατάθεση. Κάτι που σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες είναι πιθανό να γίνει τελικά τις επόμενες ημέρες.

Το editorial της βρετανικής εφημερίδας αναφέρει λοιπόν μισές αλήθειες αλλά αυτό που ξεχνάει εντελώς είναι ότι η ίδια έχει έρθει σε σύγκρουση με τον Julian Assange (ο ιδρυτής του Wikileaks την είχε επιλέξει ως πρώτο δημοσιογραφικό συνεργάτη για την δημοσίευση του CableGate). Στην πρόσφατη συνομιλία που είχα με τον Assange ο ίδιος υποστήριξε ότι οι δημοσιογράφοι της Guardian έκαναν πολύ αργά τη δουλειά τους και λογόκριναν μεγάλο μέρος των τηλεγραφημάτων επικαλούμενοι λόγους ασφαλείας των προσώπων, την ίδια ώρα που άλλοι συνεργαζόμενοι δημοσιογραφικοί οργανισμοί (ανέφερε την εφημερίδα Hindu) δημοσίευαν αυτούσια τα ίδια ντοκουμέντα χωρίς καθυστερήσεις.  Η Guardian μάλιστα εξέδωσε βιβλίο με τίτλο «Wikileaks: Inside Julian Assange's war on secrecy» στο οποίο τον κατηγορεί ότι έχει μανία υπερσυγκεντρωτισμού και τον παρουσιάζει με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο. Όταν τον ρώτησα σχετικά υποστήριξε ότι σε οργανισμούς όπως το Wikileaks πρέπει να υπάρχει μια κεφαλή, ένας εγγυητής, που θα εξασφαλίζει την ιδεολογία και τον προσανατολισμό του μέσου και κατηγόρησε την Guardian ότι οργανισμοί αυτού του μεγέθους δεν μπορεί παρά να εμπλέκονται και να αποζητούν την εξουσία (ή μέρος αυτής).

Συνηθίζεται στα αγγλοσαξονικού τύπου ΜΜΕ να δημοσιεύονται για τα κρίσιμα ζητήματα editorial στα οποία το μέσο παίρνει ξεκάθαρη θέση στις εξελίξεις. Εμείς εδώ θεωρούμε θεμιτή αυτή την πρακτική (και την ασκούμε) εφόσον γίνεται ευδιάκριτα γιατί αποτελεί εργαλείο αντικειμενικότητας αφού οι αναγνώστες μπορούν να αποκτούν ξεκάθαρη άποψη επί της εκδοτικής γραμμής σε συγκεκριμένα ζητήματα.

Το σημερινό editorial όμως της Guardian δεν είναι ούτε ξεκάθαρο -αφού παρουσιάζει εμφανή κενά στην επιχειρηματολογία του- ούτε ειλικρινές αφού λείπει το περιβόητο disclaimer, δηλαδή το απόσπασμα που θα εξηγούσε στους αναγνώστες του ότι το ίδιο το μέσο έχει διένεξη (που εκτείνεται και στα δικαστήρια) με τον Julian Assange. Χωρίς αυτές τις δύο γραμμές το κείμενο γίνεται προκατειλημμένο και αυτό είναι ατυχές για ένα ΜΜΕ σαν την Guardian.