ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
1. Κώστας Αρκουδέας: «Το χαμένο Νόμπελ, μια αληθινή ιστορία»
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
Από τις δεκάδες ιδέες που έχει (αλλά και τα εκατοντάδες ερεθίσματα που δέχεται) ο σύγχρονος δημιουργός στην πολυποίκιλη και πολυδαίδαλη εποχή μας, υπάρχει μια ιδέα που ξεχωρίζει.
Τι κάνει την ιδέα αυτή να ξεχωρίζει;
Η διάρκεια.
Η επιμονή της να διατηρείται αναλλοίωτη στα βάθη της ύπαρξής μας.
Η άρνησή της να μετακινηθεί από εκεί, όσες προσπάθειες κι αν κάνουμε.
Μπορεί να απασχολούμαστε με χίλια δυο άλλα πράγματα, υλικά και πνευματικά, μπορεί να επιδιδόμαστε σε χίλιες δυο άλλες δραστηριότητες, πρακτικές ή δημιουργικές, αλλά η ιδέα εκείνη εξακολουθεί να υφίσταται διατηρώντας αξιοθαύμαστη αντοχή και ανθεκτικότητα στο χρόνο.
Στο τέλος διαπιστώνουμε ότι δεν μπορούμε παρά να ασχοληθούμε μαζί της. Την αναγνωρίζουμε ως σοβαρή περίπτωση, ως εμμονή για την ακρίβεια. Από εκεί και ύστερα, όλα παίρνουν το δρόμο τους.
Μια τέτοια ιδέα ήταν το έναυσμα για να γραφεί Το χαμένο Νόμπελ. Μια ιδέα που έλεγε «τι ήταν αυτό που εμπόδισε τον Καζαντζάκη να κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας;»
Με τη διαφορά πως το βιβλίο αυτό δεν το έχω γράψει εγώ. Το έχουν γράψει όλοι εκείνοι που πρωταγωνιστούν σε τούτη δω την «ανηφόρα». Εγώ έκανα απλώς τη σκηνοθεσία. Τη σύνθεση των στοιχείων.
Στο
«ατελιέ» των Εκδόσεων Καστανιώτη, το βιβλίο και πίσω του ο αυθεντικός
πίνακας του Παναγιώτη Γράββαλου. Φωτογραφία: Δημήτρης Ποσάντζης
Ο Λόγος, η Τέχνη του Λόγου, η Λογοτεχνία είναι πανταχού παρούσα, ακόμα και σε στιγμές καθαρά ιστορικές.
Όσο για το Χρόνο, μας δείχνει πως το παρόν αποτελείται από μια αλληλουχία γεγονότων που μας οδηγούν εδώ, στη σημερινή κατάσταση, και κάποιοι είναι υπεύθυνοι για αυτό. Η ανθρωπότητα είναι πλέον μια ζούγκλα και ο άνθρωπος ένα κοινωνικό σαρκοβόρο. Μυρίζεται ποια από τα υποψήφια θύματά του βρίσκονται σε αδυναμία και δε διστάζει να τα κατασπαράξει.
Το κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι το Νόμπελ. Είναι αυτό που με βοήθησε να μη χαθώ μέσα σε ένα λαβύρινθο στοιχείων και πληροφοριών. Είναι αυτό στο οποίο πάντα επανερχόμουν, όταν ένιωθα ότι απομακρυνόμουν από τον πυρήνα και κινδύνευα να χάσω το μέτρο. Το Νόμπελ και όσα διαδραματίζονταν γύρω του, στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, ήταν που επέτρεψε στο κείμενο να διατηρήσει την ισορροπία του.
Τι είναι τελικά «Το χαμένο Νόμπελ;» Ένα ταξίδι στο χρόνο; Μια μισο-κρυμμένη ιστορία που βγαίνει στο φως; Ένα κενό που δεν υπάρχει πια;
Ίσως να είναι όλα αυτά και πολύ περισσότερα. Αφήνω στον αναγνώστη τη γοητεία της ανακάλυψης.
Κώστας Αρκουδέας
Το βιβλίο του Κώστα Αρκουδέα Το χαμένο Νόμπελ, μια αληθινή ιστορία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (σελ.: 576, τιμή: 19,08).
Η εικόνα εξωφύλλου με τον Νίκο Καζαντζάκη προέρχεται από πίνακα του Παναγιώτη Γράββαλου.
Συνέντευξη του συγγραφέα στο Πρώτο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΡΚΟΥΔΕΑΣ γεννήθηκε στην Αθήνα την Καθαρά Δευτέρα του 1958. Έπειτα από περιπλανήσεις, επέστρεψε στην πρωτεύουσα και εργάστηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού, στο οποίο παραμένει έως σήμερα. Δημοσίευσε για πρώτη φορά το 1986 τη συλλογή ιστοριών Άσ’ τον Μπομπ Μάρλεϋ να περιμένει. Στη συνέχεια, εξέδωσε την τριλογία Η πόλη με τα χίλια πρόσωπα (1987) και το μυθιστόρημα με εγκιβωτισμένα διηγήματα Το τραγούδι των τροπικών (1988). Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Τα κατά Αιγαίον πάθη (1994), Ποτέ τον ίδιο δρόμο (1999), Ο πειρατής (2003), Ο Μεγαλέξανδρος και η σκιά του (2004), Ο αριθμός του Θεού (2008) και Παράφορο πάθος (2013). Εξέδωσε ακόμα τις νουβέλες Και πρόσεχε να μην πετρώσεις (1996), Και τώρα δεν είναι αργά (2014), τη συλλογή διηγημάτων Όλες οι μέρες Κυριακή (2000), το απάνθισμα μικρών κειμένων Τα σιγκλάκια (2010) και το παραμύθι Η πολύχρωμη σβούρα (2013).
Προσωπική ιστοσελίδα: http://arkoudeas.gr/
**********************
2.
«Το χαμένο Νόμπελ» και οι μικρότητες λογοτεχνών κατά Καζαντζάκη
Ένα νέο βιβλίο ρίχνει φως σε ανταγωνισμούς, αντιζηλίες και αντιπάθειες
Στις 567 σελίδες, εμπλουτισμένες με παραπομπές, παραθέματα και
εξαντλητική βιβλιογραφία, ο μυθιστοριογράφος κρατά αδιάπτωτο το
ενδιαφέρον του αναγνώστη, εξιστορώντας τεκμηριωμένα τον επί έντεκα
χρόνια αγώνα του μεγάλου συγγραφέα να αποσπάσει το κορυφαίο βραβείο. Και
- από την άλλη πλευρά - τον καταχθόνιο συνασπισμό των αντίζηλων
συγγραφέων του κατεστημένου της περιόδου 1946-1957, να τον διαβάλουν στη
σουηδική επιτροπή με την κατηγορία του άθεου, του κομουνιστή, του
διαφθορέα της νεολαίας.
Ο συγγραφέας ξεκινάει το βιβλίο σκιαγραφώντας τον ιδρυτή των βραβείων, τον Άλφρεντ Νόμπελ (1833-1896) ο οποίος, ως πειραματικός χημικός, εφηύρε την δυναμίτιδα και έχοντας τύψεις -αυτός ο λάτρης της λογοτεχνίας, αλλά μέτριος ποιητής και ο ίδιος- κληροδότησε την περιουσία του στη σουηδική Ακαδημία θεσπίζοντας ετήσια βραβεία για τις επιστήμες, τη λογοτεχνία και την ειρήνη.
Ακολουθούν συναρπαστικές λεπτομέρειες με τα ονόματα ξεχωριστών δημιουργών του κόσμου, που όμως υποσκελίστηκαν από… κορυφαίες μετριότητες, προκειμένου η επιτροπή να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες. Το παρασκήνιο από τη μελέτη των πρακτικών, που είχαν κρατηθεί απόρρητα και δόθηκαν στην δημοσιότητα το 2014, δείχνει ότι τα μέλη της σουηδικής Ακαδημίας δείχνουν εξοργιστική μονομέρεια.
Αυτός που πρωτοστάτησε για να μην τιμηθεί ο τιμώμενος από τους κριτικούς λογοτεχνίας και από το ευρωπαϊκό αναγνωστικό κοινό, Καζαντζάκης, ήταν - όπως είναι γνωστό- ο ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς, ο άνθρωπος που δεν είχε πρόβλημα να αρθρογραφήσει και υπέρ του αντιφασιστικού αγώνα κατά του Μουσολίνι αλλά και υπέρ του γερμανόφιλου κατοχικού Πρωθυπουργού στρατηγού Τσολάκογλου.
Στο βιβλίο παρατίθενται πολλά αποσπάσματα για την πολεμική του Μελά στην εφημερίδα Εστία: «Ο προφητάναξ του ΕΑΜ συναγωνιστής Καζαντζάκης, αφού δεν επέτυχεν ως Ρώσος συγγραφέας Νικολάι Καζάν, έγινε τώρα… Σουηδός».
Και όμως, παρά τον λίβελο, ο Καζαντζάκης, που έβλεπε να μεταφράζονται στα σουηδικά τα έργα του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Ο Καπετάν Μιχάλης» και «Ο τελευταίος πειρασμός», όταν η σύντροφός του Ελένη, βρήκε μια γκραβούρα του Κολοκοτρώνη της ζήτησε να την στείλει στον Σπύρο Μελά! Στην απορία της «Μα, Νίκο μου, αυτός σε βρίζει κάθε μέρα από τις εφημερίδες», της απάντησε: «Ναι, αλλά εκείνος έγραψε τον "Γέρο του Μοριά" και όχι εγώ».
Και τι έκανε ο Μελάς; Ταξίδεψε ως εκπρόσωπος της Ακαδημίας και της Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων μέχρι την Στοκχόλμη διαβάλλοντας τον Έλληνα υποψήφιο όχι μόνο στην επιτροπή απονομής αλλά και στον Σουηδό βασιλέα ο οποίος απονέμει τα βραβεία, προειδοποιώντας τους ότι τυχόν βράβευση του κομμουνιστή θα ξεσήκωνε θύελλα στην Ελλάδα.
Όπως γράφει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ακόμη και η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη είχε γράψει επιστολή στον βασιλιά της Σουηδίας, συμβουλεύοντάς τον να μην δοθεί το Νόμπελ « σε ριζοσπαστικούς Έλληνες, γιατί κάτι τέτοιο θα είναι βλαβερό για την ειρηνική πολιτική των Αγγλοσαξόνων».
Ο Κώστας Αρκουδέας φωτίζει και την πολεμική της επίσημης Εκκλησίας κατά του Καζαντζάκη με την κατηγορία του άθεου, ενώ μια απροκάλυπτη ανάγνωση των έργων του από κάποιο μη εμπαθή ιερωμένο θα έπειθε ότι ο Καζαντζάκης, που στο ξεκίνημα του μαζί με τον Σικελιανό ήθελαν να ιδρύσουν μια δια-θρησκεία, περισσότερο υπέφερε αναζητώντας τον Θεό παρά τον αρνιόταν. Στις 17 Φεβρουαρίου 1954 η Ιερά Σύνοδος έστειλε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης έγγραφο κατηγορώντας τον ως ιερόσυλο και ζήτησε να απαγορευτούν τα παραπάνω βιβλία του αναθεματίζοντας τον.
«Το ανάθεμα είναι πάντα εδώ. Η κατάρα που έριξαν οι παπάδες στον Καζαντζάκη, όλο αυτό το συμπυκνωμένο μίσος που οδήγησαν η άγνοια και ο φανατισμός, παραμένει εν ισχύ» σημειώνει ο συγγραφέας στην κατακλείδα του πονήματος του απευθυνόμενος στην ιεραρχία της ελληνικής Εκκλησίας: «Αν υπάρχει ένα αίτημα που ξεπηδά μέσα από τις σελίδες αυτoύ του βιβλίου είναι τούτο: «Σβήστε, διαγράψτε αυτό το ηλίθιο ανάθεμα».
Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τον Καζαντζάκη, καζαντζακικά. Δηλαδή χωρίς θεοποίηση. Επισημαίνει τις μεταλλάξεις του από υπερπατριώτη, φιλοκομουνιστή, αντικομουνιστή και απολίτικο στα γεράματά του, εξηγώντας πως υπήρξε κόκκινο πανί για τους ανθρώπους που τα πάντα στη ζωή τους ήταν άσπρο-μαύρο.
Στη πορεία της εξιστόρησης αναφέρονται και αθέατες πτυχές από τη συμπεριφορά των αντίζηλων ομότεχνων, όπως η μαρτυρία του Ίνγκερ Ρέντιν, φιλόλογου και μετραφραστή του Ελύτη στα σουηδικά, ο οποίος έφθασε στην Αθήνα το 1979 απεσταλμένος της Ακαδημίας για να βολιδοσκοπήσει τον Γιάννη Ρίτσο και τον Οδυσσέα Ελύτη αν δέχονται να μοιραστούν το βραβείο ως συμβολική συμφιλίωση. Και οι δύο αρνήθηκαν, οπότε οι Ακαδημαϊκοί πλειοψήφησαν υπέρ του δεύτερου.
Πρόκειται για μια ερευνητική αφήγηση που σηκώνει το πέπλο του μύθου, ο οποίος περιβάλει το χώρο των ανθρώπων της λογοτεχνίας, ρίχνοντας φως σε ανταγωνισμούς, αντιζηλίες, εμπάθειες, ευτέλειες, φθόνους και μίση εκεί που νομίζουμε πως όλα είναι καθαγιασμένα...
Πηγή: news.gr
Ο συγγραφέας ξεκινάει το βιβλίο σκιαγραφώντας τον ιδρυτή των βραβείων, τον Άλφρεντ Νόμπελ (1833-1896) ο οποίος, ως πειραματικός χημικός, εφηύρε την δυναμίτιδα και έχοντας τύψεις -αυτός ο λάτρης της λογοτεχνίας, αλλά μέτριος ποιητής και ο ίδιος- κληροδότησε την περιουσία του στη σουηδική Ακαδημία θεσπίζοντας ετήσια βραβεία για τις επιστήμες, τη λογοτεχνία και την ειρήνη.
Ακολουθούν συναρπαστικές λεπτομέρειες με τα ονόματα ξεχωριστών δημιουργών του κόσμου, που όμως υποσκελίστηκαν από… κορυφαίες μετριότητες, προκειμένου η επιτροπή να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες. Το παρασκήνιο από τη μελέτη των πρακτικών, που είχαν κρατηθεί απόρρητα και δόθηκαν στην δημοσιότητα το 2014, δείχνει ότι τα μέλη της σουηδικής Ακαδημίας δείχνουν εξοργιστική μονομέρεια.
Αυτός που πρωτοστάτησε για να μην τιμηθεί ο τιμώμενος από τους κριτικούς λογοτεχνίας και από το ευρωπαϊκό αναγνωστικό κοινό, Καζαντζάκης, ήταν - όπως είναι γνωστό- ο ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς, ο άνθρωπος που δεν είχε πρόβλημα να αρθρογραφήσει και υπέρ του αντιφασιστικού αγώνα κατά του Μουσολίνι αλλά και υπέρ του γερμανόφιλου κατοχικού Πρωθυπουργού στρατηγού Τσολάκογλου.
Στο βιβλίο παρατίθενται πολλά αποσπάσματα για την πολεμική του Μελά στην εφημερίδα Εστία: «Ο προφητάναξ του ΕΑΜ συναγωνιστής Καζαντζάκης, αφού δεν επέτυχεν ως Ρώσος συγγραφέας Νικολάι Καζάν, έγινε τώρα… Σουηδός».
Και όμως, παρά τον λίβελο, ο Καζαντζάκης, που έβλεπε να μεταφράζονται στα σουηδικά τα έργα του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Ο Καπετάν Μιχάλης» και «Ο τελευταίος πειρασμός», όταν η σύντροφός του Ελένη, βρήκε μια γκραβούρα του Κολοκοτρώνη της ζήτησε να την στείλει στον Σπύρο Μελά! Στην απορία της «Μα, Νίκο μου, αυτός σε βρίζει κάθε μέρα από τις εφημερίδες», της απάντησε: «Ναι, αλλά εκείνος έγραψε τον "Γέρο του Μοριά" και όχι εγώ».
Και τι έκανε ο Μελάς; Ταξίδεψε ως εκπρόσωπος της Ακαδημίας και της Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων μέχρι την Στοκχόλμη διαβάλλοντας τον Έλληνα υποψήφιο όχι μόνο στην επιτροπή απονομής αλλά και στον Σουηδό βασιλέα ο οποίος απονέμει τα βραβεία, προειδοποιώντας τους ότι τυχόν βράβευση του κομμουνιστή θα ξεσήκωνε θύελλα στην Ελλάδα.
Όπως γράφει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ακόμη και η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη είχε γράψει επιστολή στον βασιλιά της Σουηδίας, συμβουλεύοντάς τον να μην δοθεί το Νόμπελ « σε ριζοσπαστικούς Έλληνες, γιατί κάτι τέτοιο θα είναι βλαβερό για την ειρηνική πολιτική των Αγγλοσαξόνων».
Ο Κώστας Αρκουδέας φωτίζει και την πολεμική της επίσημης Εκκλησίας κατά του Καζαντζάκη με την κατηγορία του άθεου, ενώ μια απροκάλυπτη ανάγνωση των έργων του από κάποιο μη εμπαθή ιερωμένο θα έπειθε ότι ο Καζαντζάκης, που στο ξεκίνημα του μαζί με τον Σικελιανό ήθελαν να ιδρύσουν μια δια-θρησκεία, περισσότερο υπέφερε αναζητώντας τον Θεό παρά τον αρνιόταν. Στις 17 Φεβρουαρίου 1954 η Ιερά Σύνοδος έστειλε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης έγγραφο κατηγορώντας τον ως ιερόσυλο και ζήτησε να απαγορευτούν τα παραπάνω βιβλία του αναθεματίζοντας τον.
«Το ανάθεμα είναι πάντα εδώ. Η κατάρα που έριξαν οι παπάδες στον Καζαντζάκη, όλο αυτό το συμπυκνωμένο μίσος που οδήγησαν η άγνοια και ο φανατισμός, παραμένει εν ισχύ» σημειώνει ο συγγραφέας στην κατακλείδα του πονήματος του απευθυνόμενος στην ιεραρχία της ελληνικής Εκκλησίας: «Αν υπάρχει ένα αίτημα που ξεπηδά μέσα από τις σελίδες αυτoύ του βιβλίου είναι τούτο: «Σβήστε, διαγράψτε αυτό το ηλίθιο ανάθεμα».
Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τον Καζαντζάκη, καζαντζακικά. Δηλαδή χωρίς θεοποίηση. Επισημαίνει τις μεταλλάξεις του από υπερπατριώτη, φιλοκομουνιστή, αντικομουνιστή και απολίτικο στα γεράματά του, εξηγώντας πως υπήρξε κόκκινο πανί για τους ανθρώπους που τα πάντα στη ζωή τους ήταν άσπρο-μαύρο.
Στη πορεία της εξιστόρησης αναφέρονται και αθέατες πτυχές από τη συμπεριφορά των αντίζηλων ομότεχνων, όπως η μαρτυρία του Ίνγκερ Ρέντιν, φιλόλογου και μετραφραστή του Ελύτη στα σουηδικά, ο οποίος έφθασε στην Αθήνα το 1979 απεσταλμένος της Ακαδημίας για να βολιδοσκοπήσει τον Γιάννη Ρίτσο και τον Οδυσσέα Ελύτη αν δέχονται να μοιραστούν το βραβείο ως συμβολική συμφιλίωση. Και οι δύο αρνήθηκαν, οπότε οι Ακαδημαϊκοί πλειοψήφησαν υπέρ του δεύτερου.
Πρόκειται για μια ερευνητική αφήγηση που σηκώνει το πέπλο του μύθου, ο οποίος περιβάλει το χώρο των ανθρώπων της λογοτεχνίας, ρίχνοντας φως σε ανταγωνισμούς, αντιζηλίες, εμπάθειες, ευτέλειες, φθόνους και μίση εκεί που νομίζουμε πως όλα είναι καθαγιασμένα...
Πηγή: news.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου