ΣΑΝ ΠΕΤΡΙΝΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ ΣΤΗ ΜΠΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ

    ΣΑΝ ΠΕΤΡΙΝΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ ΣΤΗ ΜΠΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ
                                              Ποιητικές μνήμες της Μακρονήσου

                                                    Μια ταινία του Ολιβιέ Ζισουά
                                         Από την Πέμπτη 18 Απριλίου στους κινηματογράφους

Από το 1947 ως και το 1951, περισσότεροι από 80.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά ελληνικής καταγωγής εκτοπίστηκαν στη Μακρόνησο, σε στρατόπεδα αναμόρφωσης που δημιουργήθηκαν για να «καταπολεμήσουν την επέκταση του Κομμουνισμού». Ανάμεσα στους εξόριστους αυτούς βρίσκονταν πολλοί συγγραφείς και ποιητές, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Τάσος Λειβαδίτης. Παρά τις στερήσεις και τα βασανιστήρια, κατάφεραν να γράψουν ποιήματα στα οποία περιγράφουν τον αγώνα για επιβίωση μέσα σε αυτό το σύμπαν εγκλεισμού. Τα κείμενα αυτά, εκ των οποίων κάποια θάφτηκαν στα στρατόπεδα, βρέθηκαν αργότερα. Η ταινία αναμιγνύει τα ποιητικά αυτά γραπτά με τις ομιλίες «αναμορφωτικής» προπαγάνδας που μεταδίδονταν ακατάπαυστα από τα μεγάφωνα των στρατοπέδων. Αργά πλάνα τράβελινγκ μας οδηγούν σε ένα υπνωτικό ταξίδι μέσα στα ερείπια των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ενώ προσκρούουν σε φωτογραφικά αρχεία. Ένα κινηματογραφικό δοκίμιο που ζωντανεύει τη μνήμη ξεχασμένων ερειπίων και μιας μάχης που χάθηκε.

Η ταινία «Σαν πέτρινα λιοντάρια στη μπασιά της νύχτας» του Ολιβιέ Ζισουά, προβάλλεται αυτή τη βδομάδα: στην Ταινιοθήκη στην Αθήνα και στην αίθουσα Παύλος Ζάννας στη Θεσσαλονίκη. Η πρεμιέρα έγινε την Πέμπτη, και αξίζει να σημειώσουμε τις θερμές αντιδράσεις του κοινού, με τα δάκρυα στα μάτια -- και ιδίως των Μακρονησιωτών. Δημοσιεύουμε σήμερα, με μια μικρή περικοπή, τα όσα είπε η Μάρω Δούκα στη συζήτηση που ακολούθησε. Θυμίζουμε επίσης τη συνέντευξη του σκηνοθέτη Ο. Ζισουά στον Κώστα Τερζή, στην προηγούμενη Αυγή της Κυριακής (14.4.2013).ΔΙΑΒΑΣΤΕ =>Η Μακρόνησος του Ολιβιέ Ζισουά | ΕΝΘΕΜΑΤΑ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ=> kathimerini.gr | Ποίηση πάνω απ' τη Μακρόνησο

    Η Μακρόνησος του Ολιβιέ Ζισουά

της Μάρως Δούκα

Τρεις σκέψεις, βλέποντας το Σαν πέτρινα λιοντάρια στη μπασιά της νύχτας, ένα δοκίμιο τεκμηρίωσης, ευθύβολο, λιτό: ένα αριστούργημα.

Σκέψη πρώτη: Η ομορφιά που δεν είναι μόνο ομορφιά. Πίσω από το εμβληματικά ωραίο τοπίο: ο πόνος, ο τρόμος, η φρίκη. Όπως και έπειτα από το βιβλικό θέαμα της πυρηνικής έκρηξης, ο θάνατος. Όπως και μέσα στο χορό της φωτιάς, τα αποκαΐδια.

Να σιχαθείς για πάντα το γαλάζιο; Να καταραστείς τη θάλασσα; Ή να υποψιάζεσαι μόνο, όπου κι αν είσαι, με όποιους κι αν είσαι, την ομορφιά;

Σκέψη δεύτερη: Αν οι χιλιάδες «υπό εθνικήν αναμόρφωσιν», στα ξερονήσια και στις φυλακές, ούτε προφήτες ούτε ήρωες ούτε εσταυρωμένοι, λογαριάζονταν μόνο ως άνθρωποι, με την πείνα, τη δίψα, τον πόνο, το ασήκωτο φορτίο. Κι αν ύψωναν απ' της ψυχής τους τα μεγάφωνα, ως πρώτιστο καθήκον, κόντρα στον σαδισμό των βασανιστών, τη φωνή: --Αλλού τα κόλπα σας υπάνθρωποι! Με τον Προμηθέα Δεσμώτη εμείς, ή με τον Ναζωραίο, ή με τον Σπάρτακο, θα λογαριαστούμε αλλιώς.

Σκέψη τρίτη: Η διαρκής, η μέσα, η αβάστακτη Μακρόνησος. Οι σύντροφοί σου σε λένε «δηλωσία». Να σε αποδιώχνουν. Να σε περιφρονούν. Οι «αναμορφωτές» σου να σε λένε «ανανήψαντα». Να σε εξευτελίζουν. Να σε δείχνουν.

Και οι αρουραίοι, τη δουλειά τους αυτοί, στους τάφους-αντίσκηνα. Και θυμάμαι μια παράγραφο από τον Λοιμό του Α. Φραγκιά:

«Το δόντι του ποντικού είναι γλυκό, δεν νιώθεις το δάγκωμα. Λένε ότι, καθώς μπήγει το δόντι του, χύνεται κι ένα ναρκωτικό, που σου μουδιάζει το κρέας. Είναι σαν ένεση. Κι έτσι, αυτός συνεχίζει ανενόχλητος να δαγκώνει. Είναι αλήθεια ότι πολλοί ξύπνησαν με μισό αυτί, και σε άλλους έλειπε κάποιο δάχτυλο του ποδιού τους. Ο κίνδυνος δηλαδή είναι μέγας! Γι' αυτό πολλοί κοιμούνται με τα παπούτσια και τυλίγονται σφιχτά ώς την κορφή. Αλλά και πάλι μπορεί να σου φάει τη μύτη και να τρυπήσει την κουβέρτα, ώσπου να βρει ψαχνό. Το καλοκαίρι δεν μπορείς να κουκουλωθείς, και τότε τα πεινασμένο θηρίο χορταίνει πιο εύκολα. Τραγανίζει περισσότερο τα αυτιά και το περίεργο είναι ότι δεν τρέχει αίμα. Το ναρκωτικό, το δηλητήριο, το σάλιο του, κάτι απ' όλα κλείνει την πληγή

"Απόψε θα με φάνε τα ποντίκια", λέει κάποιος σαν να περιμένει.

Και το πρωί ρωτάει: "Για δες, μου λείπει κανένα κομμάτι;". Και ψάχνεται με τα δάχτυλα, μήπως βρει καμιά γούβα στο πετσί, να δει αν είναι όλα σωστά απάνω του».

Βρίσκομαι όμως εδώ στη μνήμη του Γιάννη Ρίτσου. Για τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο στην εξορία μόνον ο ποιητής, συνεξόριστος και φίλος του Τίτος Πατρίκιος θα μπορούσε να μιλήσει [σ.σ.: μια ίωση τον εμπόδισε να πάρει μέρος στη συζήτηση, όπως ήταν προγραμματισμένο].

Τελειώνοντας, θα ήθελα να επαναλάβω, και με τη σιγουριά της μακρόπνοης συνομιλίας με την ποίησή του, ότι ο Γιάννης Ρίτσος και γέρος και παιδί, σε ένα τμήμα μεταγωγών, σε τούτη την πατρίδα, ήταν απ' τους ανθρώπους που γεννιούνται για να ζήσουν μέσα στην αυτοκρατορική μοναξιά τους. Κυρίαρχοι του κόσμου, εις στο έλεος ενός πουλιού που κελαηδεί αθέατο. Και γι' αυτό ο Γιάννης Ρίτσος, διανύοντας με τόλμη, απόφαση και στοχασμό τον αιματοβαμμένο, ελπιδοφόρο, αλλά και αδιανόητα σκοτεινό 20ό αιώνα, αξιώθηκε να αποστάξει το Άπαν, κατά μήκος όλο του χρόνου, υπηρετώντας με κατανυκτική ευλάβεια τα ταπεινά και τα αφανή που μας ορίζουν:

Η λέξη με είχε

με βρήκε

με είπε.

Κι εγώ

μονάχα «ευχαριστώ».

Στη λέξη

Μια λέξη.

Ο κόσμος