Διαβάσαμε -Γιώργου Σκαμπαρδώνη : " Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου"

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ

Θεσσαλονίκη . Μάιος του 1963.
Δεκατρία χρόνια μετά τη λήξη του εμφύλιου πολέμου , η πόλη βρίσκεται στην απόλυτη διάθεση των νικητών.
Ειδικά για τα κατάλοιπα της Αριστεράς, που προσπαθούν να οργανώσουν ένα νόμιμο πολιτικό μέτωπο πάλης μέσα και έξω από τη Βουλή, η μοίρα είναι πολύ σκληρή, γιατί έχουν να αντιπαλέψουν όχι μόνο με τις επίσημες αρχές του κράτους αλλά και με τις ποικιλόμορφες δυνάμεις του παρακράτους, που αλωνίζουν τους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους της και συμπεριφέρονται κατά το δοκούν απέναντι σε όσους δεν είναι ψυχή τε και σώματι ενταγμένοι στο στρατόπεδο της Δεξιάς.
Λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη του Προέδρου της Γαλλίας στρατηγού Ντε Γκολ στην πόλη (19 Μαΐου) , και όλος ο κρατικός και παρακρατικός μηχανισμός βρίσκεται στο πόδι. Κύριος στόχος η προστασία του Ντε Γκολ από τους φανατικούς, είτε ανήκουν αυτοί στους πολιτικούς αντιπάλους του της άκρας Δεξιάς στην Γαλλία είτε εκπροσωπούν τη σοβιετόφιλη μερίδα της ελληνικής Αριστεράς , η οποία υπηρετεί τυφλά τη «γραμμή» της Μόσχας και παίζει τα σκοτεινά ψυχροπολεμικά παιχνίδια της.
Ο στρατηγός Δοβρόμηρος, επικεφαλής ενός μικρού στρατού 3.000 παρακρατικών, που αποτελούνται από «ευυπόληπτους» πολίτες αλλά και άτομα του σκοινιού και του παλουκιού, οργανώνει με άκρα επιμέλεια την επικουρική προς τη Χωροφυλακή φύλαξη του Ντε Γκολ, χωρίς όμως να υποψιάζεται ότι μία άλλη παρακρατική οργάνωση πιο ισχυρή από τη δική του παίζει το δικό της σκοτεινό παιχνίδι και απεργάζεται την εξόντωση του «ανυπότακτου» στους Αμερικανούς Προέδρου.
Η επίσκεψη του Ντε Γκολ τελικά θα πραγματοποιηθεί, η εξόντωσή του θα αποφευχθεί την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή από τους άνδρες της προσωπικής του φρουράς και ο στρατηγός Δοβρόμηρος θα αποπειραθεί να αυτοκτονήσει υπό το βάρος της αποτυχίας στην αποστολή του αλλά και της αποκάλυψης ενός συγκλονιστικού οικογενειακού γεγονότος, που αφορά την κρυφή ερωτική ζωή της γυναίκας του .
Ο μυθιστορηματικός καμβάς του βιβλίου ολοκληρώνεται τυπικά με την αναχώρηση το Γάλλου Προέδρου από τη Θεσσαλονίκη στις 19 Μαΐου, αφήνει όμως ένα παραθυράκι ανοιχτό για τους γνωρίζοντες την πολιτική ιστορία του τόπου: τρεις μέρες αργότερα θα έρθει στη Θεσσαλονίκη για να μιλήσει σε συγκέντρωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη ο συνεργαζόμενος με την Αριστερά βουλευτής Γρηγόρης Λαμπράκης, ο οποίος και θα δολοφονηθεί από «οργισμένους» εθνικόφρονες πολίτες.
Το ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι και ποια η σχέση τους με το παρακράτος έχει πλήρως φωτιστεί από την αμερόληπτη δουλειά που έκαναν οι τίμιοι υπηρέτες της Θέμιδας εκείνης της εποχής, Παύλος Δελαπόρτας και Χρήστος Σαρτζετάκης.
Εμείς επισημαίνουμε ότι οι παρακρατικοί με τα ξεκαρδιστικά παρατσούκλια αλλά και οι κρατικοί λειτουργοί που ζουν και κινούνται μέσα στο μυθιστόρημα του Σκαμπαρδώνη δεν είναι ανεπανάληπτα αποκυήματα της φαντασίας του, αλλά παραπέμπουν ευθέως το φιλέρευνο αναγνώστη στον κόσμο των θλιβερών αποβρασμάτων που «έφαγαν» το βουλευτή και είχαν πραγματικά ονόματα: τον Κοτζαμάνη, τον Εμμανουηλίδη, το Γιοσμά, το Μήτσου , τον Καπελώνη …Οι παρακρατικοί Κοτζαμάνης, Τριανταφυλλίδης και Γιοσμάς
στην πρώτη γραμμή των εδωλίων , κατηγορούμενοι για
τη δολοφονία του Λαμπράκη.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ

Ο Σκαμπαρδώνης επιχειρεί να κάνει ένα πολιτικό θρίλερ με άξονα τους ανθρώπους του παρακράτους της εποχής. Αυτοί τον ενδιαφέρουν, σ’ αυτούς ρίχνει όλο το βάρος του. Τους παρακολουθεί βήμα προς βήμα στα στέκια όπου συχνάζουν, καταγράφει τις συνομιλίες τους , περιγράφει τις συνήθειές τους, δίνει το οικογενειακό τους ιστορικό, συνδέει τα κουσούρια τους με τις τραυματικές εμπειρίες τους.
Πρόκειται για την ανθρωπογεωγραφία των λούμπεν στοιχείων που ψάρευε η Ασφάλεια από τη φτωχολογιά για το χαφιεδιλίκι και την κατατρομοκράτηση των αριστερών και των προοδευτικών εν γένει δυνάμεων , που αντιμάχονταν το σκληρό κράτος της Δεξιάς και ζητούσαν τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής.
Πάνω απ’ αυτούς τους ανθρώπους με τα πρωτόγονα ένστικτα, που συμπεριφέρονται σαν τους μοναχικούς λύκους αλλά τους ενώνει το βαθύτατο μίσος για τον κομμουνισμό, υπάρχουν οι «προϊστάμενοί» τους : ο άτεγκτος στρατηγός Δοβρόμηρος και ο σκοτεινός κρυφοομοφιλόφυλος γναθοχειρουργός, που φαινομενικά παίρνει εντολές από το στρατηγό , στη ουσία όμως είναι πράκτορας των Αμερικανών.
Εκτός από τους βασικούς πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, ο συγγραφέας αφιερώνει λίγες σελίδες στη «σκανταλιάρα» γυναίκα του στρατηγού, η οποία παρακολουθείται στενά από έναν ιδιωτικό αστυνομικό, και στο φουκαρά λογιστή αριστερό, ο οποίος χαφιεδίζει εξ ανάγκης στην Ασφάλεια , χωρίς όμως να γλιτώνει ή να μετριάζει το ξύλο που κατά καιρούς τρώει , όταν τον συλλαμβάνουν άνευ σπουδαίου λόγου και αφορμής.

Η ΠΛΟΚΗ

Ο Σκαμπαρδώνης κινεί τα νήματα της πλοκής ρίχνοντας, όπως είπαμε, όλο το βάρος στην παρουσίαση των κινήσεων των ακροδεξιών τραμπούκων, γεγονός που επηρεάζει τη συνολική οικονομία του έργου.
Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει μία ανισοκατανομή στην έκταση των επεισοδίων, τα οποία εναλλάσσονται μεν κανονικά ,σύμφωνα με την τυπική (γραμμική) ακολουθία της αφήγησης, στην ουσία όμως άλλα από αυτά είναι αναιμικά σε έκταση , ενώ αυτά που αφορούν τους τραμπούκους και τις κινήσεις τους μέσα στην πόλη υποφέρουν από υπερτροφία.
Η εμμονή του συγγραφέα στα πρόσωπα αυτά δείχνει και την πρόθεσή του να φωτίσει με άνεση χαρακτήρες που η επίσημη Ιστορία συνήθως αγνοεί , μολονότι συνέβαλαν με τη δράση τους σε ό,τι αποκαλείται «συντελεσμένο γεγονός» .
Η ισχνότατη, λοιπόν, παρουσία του κόσμου της Αριστεράς στο βιβλίο αυτό οφείλεται προφανώς στο γεγονός ότι ( κατά το συγγραφέα) έχουν γραφτεί άπειρα κείμενα για τα πάθη των ανθρώπων της , ενώ αντίθετα μετριούνται στα δάχτυλα έργα με πρωταγωνιστές της αντίπερα όχθης και μάλιστα παρακρατικούς.

ΤΟ ΥΦΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΗΘΟΣ

Το ύφος του κειμένου αποκαλύπτει τις μεγάλες αρετές αλλά και τις χτυπητές αδυναμίες της Σκαμπαρδώνειας γραφής.
Στα βασικά ατού της συγκαταλέγονται το πηγαίο χιούμορ του και τα άφθονα τεκμήρια της καλής γνώσης της Θεσσαλονίκης εκείνης της εποχής ,στοιχεία που παρατίθενται με τρόπο αβίαστο και φυσικό, ενώ ως βασικές αδυναμίες της η τάση του συγγραφέα να επιμένει σε μία σχεδόν επιτηδευμένη προβολή των ηρώων του αλλά και η έλλειψη οικονομίας στην περιγραφή των λόγων και των έργων τους.
Παράλληλα, μία προχειρότητα στην παράθεση του υλικού του , που σε κάποια σημεία προσομοιάζει με κακοστημένο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, δημιουργεί την εντύπωση ότι ο Σκαμπαρδώνης στηρίχτηκε περισσότερο στα γελοιογραφικά και αβανταδόρικα στοιχεία των ηρώων του παρά στη σκοτεινή πλευρά της ύπαρξής τους.
Το να αραδιάζεις ευτράπελες ιστορίες με πρωταγωνιστές
διάφορους μπανιστηρτζήδες, εφαψίες και καταβροχθιστές
κερμάτων συμβάλλει οπωσδήποτε στο προχώρημα της ανάγνωσης,
όμως ο ανίδεος αναγνώστης που θα διαβάσει το βιβλίο θα το κλείσει
με τη βεβαιότητα
ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν πιο πολύ αξιοθρήνητα "νούμερα" ,
παρά
αδίστακτοι δολοφόνοι και μάλιστα μετά πληρωμής από τα μυστικά
κονδύλια του Καραμανλικού κράτους.
Φυσικά, οι επαΐοντες περί την Ιστορίαν γνωρίζουν ότι
αυτά τα βαμπίρ του υποκόσμου
δε δολοφόνησαν μόνο εν ψυχρώ έναν κάποιο βουλευτή
που τον λέγανε Γρηγόρη Λαμπράκη
αλλά και προετοίμασαν μεθοδικά την έλευση της 21ης Απριλίου.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Όταν ο αναγνώστης δε αγανακτεί με την αθλιότητα
των αβυσσαλέων αυτών πλασμάτων
αλλά στο τέλος φτάνει στο σημείο σχεδόν να τα συμπαθεί για τις
ευχάριστες στιγμές που πέρασε παρακολουθώντας τα ηλίθια πάθη τους και τις
δολοφονικές ιδεοληψίες τους , τότε ασφαλώς το πρόβλημα
δεν το έχει ο αναγνώστης ...

Γρηγόρης Λαμπράκης, ο αγωνιστής της ειρήνης.