Με τη ματιά μιας γυναίκας συλλέκτριας: η Ειρήνη Παναγοπούλου μας ανοίγει τη συλλογή της
Η συλλέκτρια και η επιμελήτρια της έκθεσης μας ξεναγούν στην ομαδική έκθεση «Fernweh, ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους» στη Βούλα.
Συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου © Νίκος Αλεξόπουλος
Μπαίνουμε με ανυπομονησία στην ομαδική έκθεση "Fernweh, ή
νοσταλγία για άγνωστους τόπους" με την οποία εγκαινιάζεται η λειτουργία
του χώρου της Συλλογής Ειρήνης Παναγοπούλου, σε ένα κτίριο γραφείων της
γνωστής εφοπλίστριας στη Βούλα.
΄Έχοντας δει σημαντικά έργα πρωτοπόρων γυναικών καλλιτεχνών της συλλογής
της Παναγοπούλου σε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης της πόλης, και
γνωρίζοντας τόσο ότι κληρονόμησε από τον πατέρα της Περικλή Παναγόπουλο
ιστορικά έργα όσο και το ότι η ίδια υποστηρίζει ενεργά νέους και νέες
καλλιτέχνες/ιδες, έχει ενδιαφέρον να δούμε τι απ’ όλα αυτά έχει
επιλεχθεί για την εναρκτήρια έκθεση της συλλογής που διαρκεί ως τις 27 Φεβρουαρίου 2026.
Συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου © Νίκος Αλεξόπουλος
Η πρώτη εικόνα φέρνει μαζί επιλεγμένα έργα πολύ διαφορετικών εποχών της ιστορίας της τέχνης παρουσιασμένα salon style σε ένα λευκό πλέγμα, το οποίο αφήνει να φανούν περισσότερα έργα αποθηκευμένα πίσω του σε συρόμενα πάνελ που μπορούν να τροφοδοτήσουν με εικόνες, πληροφορίες και ερεθίσματα όσες θέλουν να κάνουν περαιτέρω έρευνα - και η συλλογή και ο χώρος προσφέρεται γι αυτό. Την ίδια στιγμή όμως, ο χώρος και η έκθεση έχουν στηθεί έτσι ώστε να υποδεχθούν κάθε φίλη/ο της τέχνης, με δωρεάν είσοδο, προσκαλώντας μας να κάνουμε κράτηση μέσω του site, και να απολαύσουμε μια εκλεκτική περιήγηση σε ξεχωριστά εικαστικά έργα, αντικείμενα λαϊκής τέχνης, αρχεία, βιβλία, χειρόγραφα, χάρτες, ιστορικά τεκμήρια και αντικείμενα εφαρμοσμένων τεχνών, που μας κάνουν να ξανασκεφτούμε επίκαιρα ζητήματα γύρω από την εθνική ταυτότητα και τα διακυβεύματα της εποχής με τον λοξό και επιδραστικό τρόπο της (σημαντικής) τέχνης.
Louis- François Cassas (1756-1827), Φανταστική άποψη των
ερειπίων του τάφου του Αντίοχου Φιλοπάππου στην Αθήνα, Γραφίτης,
ακουαρέλα και γκουάς σε χαρτί,13,1 x 19 εκ.
T
Thomas Hartley Cromek (1809-1873), Ακρόπολη, Ακουαρέλα σε χαρτί,13,7 x 24,1 εκ.
Alphonse de Neuville (1835-1885), Διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας από τον Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών, Μολύβι, μελάνι και αραιωμένο μελάνι σε χαρτί,35,5 x 55,5 εκ.
Ανώνυμος, 'Έλληνες που δραπετεύουν από την πόλη που καίγεται, περ. 19ος αιώνας, Μολύβι, μελάνι και αραιωμένο μελάνι σε χαρτί, 14 x 16,5 εκ.
Ρομαντισμός – Ελληνική αρχαιότητα: ξαναβλέποντας το "λίκνο του δυτικού πολιτισμού"
Το έναυσμα δίνεται από την αντιπαραβολή ιστορικών έργων ζωγραφικής όπως η "Ακρόπολη” του Άγγλου ζωγράφου και χαράκτη του 19ου αιώνα Thomas Hartley Cromek (1809-1873) που απεικονίζει με λυρικό τρόπο τον ναό του Ολυμπίου Διός και την Ακρόπολη, ενώ στο κέντρο του πίνακα, διακρίνονται μερικές καμήλες. Η ρομαντική άποψη της αρχαιότητας την εποχή που οι grand tourists αντιμετώπιζαν την Αθήνα ως έναν εξωτικό τόπο αντιπαραβάλλεται με έργα όπως οι σύγχρονες καρυάτιδες της Francesca Woodman (1958-1981) μιας καλλιτέχνιδας που επικεντρώθηκε στην απεικόνιση του "άπιαστου” γυναικείου σώματος ή τα "Αποκατεστημένα αγάλματα” (2014) του Γαλλοαλγερινού σύγχρονου εικαστικού Kader Attia που "επισκευάζει” με κόκκινη κλωστή την εικόνας ενός αρχαιοελληνικού γλυπτού το οποίο βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου σαν να προσπαθεί να επιδιορθώσει ένα ανοιχτό τραύμα.
Ανώνυμος, Μουσείο της Ακρόπολης, περ. 1880, Φωτογραφικό άλμπουμ με 63 εκτυπώσεις αλμπουμίνας, 26 x 21 εκ.
Ανώνυμος, Αθήνα – Κωνσταντινούπολη – Μέση Ανατολή, περ. 1880, Φωτογραφικό άλμπουμ με 21 εκτυπώσεις αλμπουμίνας, 53,5 x 37 εκ.
Ormond Gigli (1925–2019), Η Μοντ Άνταμς στην Ελλάδα για το περιοδικό Time, 1969, Εκτύπωση cibachrome, 40,1 x 38,5 εκ.
Rosemarie Trockel (γεν. 1952), 'Άτιτλο, 1984, Παστέλ σε χαρτί, 25 x 20,7 εκ.
Kader Attia (γεν. 1970), Αποκατεστημένα αγάλματα 4, 2014, Κολάζ από χαρτί, κλωστή, 31,4 x 24 εκ.
Καθόμαστε στον καναπέ φυλλομετρώντας τις σπάνιες φωτογραφίες εποχής του Μουσείου της Ακρόπολης (περ. 1880) σε ένα φωτογραφικό άλμπουμ ανωνύμου, ενώ η αποτυπωση του υπογείου του νέου μουσείου από τον Thomas Struth το 2009 αλλά και ο φόρος τιμής του Αλέξη Ακριθάκη στον υπαρξιστή ποιητή Γιώργου Μακρή και ιδρυτή του Συνδέσμου Αισθητικών Σαμποτέρ Αρχαιοτήτων που τη δεκαετία του ‘40 μας καλούσε "Να ανατινάξουμε την Ακρόπολη" (No. II – Φωτιά – Φόρος τιμής στον Γιώργο Μακρή, 1968) πυροδοτούν διαφορετικές σκέψεις και συνειρμούς καθώς ζητάμε από τη συλλέκτρια Ειρήνη Παναγοπούλου να μας μιλήσει για τη συλλογή της.
Το "συλλέγειν" ως μία σύνθετη διαδικασία, με γυναικεία ματιά
Μέσα από την εναρκτήρια αυτή έκθεση παρουσιάζεται ένα αντιπροσωπευτικό μέρος της πολυποίκιλης συλλογής, η οποία εκτείνεται από τον 16ο αιώνα έως και τη σύγχρονη εποχή, και έχει διεθνή χαρακτήρα. Η έκθεση αναδεικνύει το "συλλέγειν" ως μία σύνθετη διαδικασία που εμπεριέχει την έρευνα, την τεκμηρίωση, την αρχειοθέτηση, τη διατήρηση και τη διαφύλαξη των αντικειμένων.
Ειρήνη Παναγοπούλου © Pauline Niarchou
"Δεν μου αρέσει να μιλάω στο πρώτο ενικό, εφόσον ειδικά στην επιμέλεια της συλλογής μοιραζόμαστε σκέψεις και ιδέες και ο καθένας τη διαβάζει διαφορετικά, σίγουρα όμως πρόκειται για τη ματιά μιας γυναίκας συλλέκτριας πάνω σε θέματα που μας απασχολούν."
'Έχοντας μυηθεί στην τέχνη από τον πατέρα της που ήταν συλλέκτης, κυρίως χαρτών και σπάνιων χαλιών, αγάπησε τις εκθέσεις από μικρή. Τα τελευταία είκοσι χρόνια συλλέγει έργα, στην αρχή όχι συνειδητά, αλλά βλέποντας σιγά σιγά τη συλλογή να παίρνει μορφή, ένιωσε πλέον έτοιμη για το επόμενο βήμα, δηλαδή το άνοιγμά της στο κοινό. Στο σύνολό της, η συλλογή ανιχνεύει και αναδεικνύει τις ανταλλαγές και τις διασταυρώσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε γυναίκες καλλιτέχνες και δημιουργούς από την ελληνική διασπορά και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. "Δεν μου αρέσει να μιλάω στο πρώτο ενικό, εφόσον ειδικά στην επιμέλεια της συλλογής μοιραζόμαστε σκέψεις και ιδέες και ο καθένας τη διαβάζει διαφορετικά, σίγουρα όμως πρόκειται για τη ματιά μιας γυναίκας συλλέκτριας πάνω σε θέματα που μας απασχολούν", θα μας πει. Πηγαίνοντάς μας πίσω στα χρόνια των σπουδών της στην Καλιφόρνια, όπου σπούδασε Καλές Τέχνες με έμφαση στη γλυπτική και τη φωτογραφία στο Mills College, μοιράστηκε τα έδρανα με τις Guerilla Girls και μυήθηκε στην τέχνη πρωτοπόρων γυναικών καλλιτεχνών της εποχής με φεμινιστική ματιά που τη σημάδεψαν.
Θεωρεί δασκάλες της καλλιτέχνιδες της γενιάς του ‘70 και του ‘80 όπως οι Lynda Benglis, Judy Chicago, Kiki Smith, Niki de Saint Phalle, Mona Hatoum που με διαφορετικούς τρόπους καταπιάστηκαν με τη θέση της γυναίκας και έχοντας δουλέψει και η ίδια για το γυναικείο ζήτημα, παράλληλα με την πορεία της σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο, η συλλέκτρια και πρόεδρος της ναυτιλιακής Magna Marine Inc., συμφωνεί ότι καθώς δεν έχουμε φτάσει ακόμη στην ισότητα, η επαφή της με έργα καλλιτεχνών όπως αυτές της έχουν προσφέρει ενδυνάμωση. Ανοίγοντας τη συλλογή στο κοινό, ο στόχος είναι να προσκληθούν διαφορετικές κάθε φορά επιμελήτριες και επιμελητές προτείνοντας νέες αναγνώσεις. Ως προς το μέλλον, "υπάρχουν ιδέες και οράματα αλλά προχωράμε βήμα βήμα" θα μας πει η Ειρήνη Παναγοπούλου, σίγουρα πάντως έχει ανοίξει ο δρόμος για μελλοντικές ενέργειες, εκθέσεις και εκδόσεις.
Στα πάνελ έργα μοντέρνων και σύγχρονων καλλιτεχνών, από την Ελλάδα και το εξωτερικό
Στο ράφι από αριστερά προς τα δεξιά:
Ernst Haas (1921-1986), Ελλάδα, 1950, Αργυροτυπία, 23 x 29 εκ.
Ernst Haas (1921-1986), Ελλάδα, 1950, Αργυροτυπία, 20,5 x 29 εκ.
Étienne Chambaud (γεν. 1980), Uncreature, 2023, Λάδι και φύλλο χρυσού σε ξύλο,
35 x 27,9 x 4,6 εκ.
Εικόνες
Άγγελος Πλέσσας (γεν. 1974), Talisman 01 (Extropic Optimisms Series), 2016, Νέον, 25 x 35 εκ., Έκδοση 23/100
Η συλλέκτρια ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για γυναίκες καλλιτέχνιδες που καταπιάνονται με μη παραδοσιακά γυναικεία υλικά και φόρμες, ξεκινώντας από πρωτοπόρους όπως η Χρύσα, την οποία θαυμάζει ιδιαίτερα, και φτάνοντας σε σύγχρονες εικαστικούς όπως η Λητώ Κάττου, ό "Πολεμιστής ΙΙΙ” (2017) της οποίας ορθώνει τον αιχμηρό ατσάλινο σκελετό του στην έκθεση "Fernweh, ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους". Παράλληλα, ενδιαφέρεται για τις σχέσεις ανάμεσα στους καλλιτέχνες συλλέγοντας αρχεία και αλληλογραφίες τους, ενώ δεν επιθυμεί να μιλήσει για τη συλλογή της με αριθμητικούς όρους ούτε διαχωρίζει τα έργα βάσει της αγοραστικής αξίας τους: "Η αριθμητική δεν ταιριάζει εδώ, ούτε ως προς την εκτίμηση των έργων ούτε ως αποτίμηση του συνόλου της συλλογής”.
Συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου © Νίκος Αλεξόπουλος
Λητώ Κάττου (γεν. 1990), Πολεμιστής ΙΙΙ, 2017, Ατσάλι, χρώμα
αυτοκινήτου, αλουμίνιο, ορυκτά, αλυσίδες, πλαστικό, 188 × 157 × 76 εκ.
Υποστηρίζοντας ενεργά σημαντικά ιδρύματα τέχνης και πολιτισμού, όπως το Βρετανικό Μουσείο (Contemporary and Modern Middle Eastern Art Acquisition Group), το Ίδρυμα Delfina (Διοικητικό Συμβούλιο) και την Tate (Διεθνές Συμβούλιο) και μέλος των διοικητικών συμβουλίων του Dia Art Foundation (Νέα Υόρκη), της Εθνικής Πινακοθήκης της Ελλάδος (Αθήνα) και του Northeastern University (Βοστώνη), η Ειρήνη Παναγοπούλου παρακολουθεί, παράλληλα, με ενδιαφέρον τη δουλειά και μιας νεότερης γενιάς καλλιτεχνών στο έργο της οποίας διακρίνει μια έκρηξη χρώματος, επιρροές από τα games και προβληματισμό για θέματα ταυτότητας και ρόλων. 'Άλλωστε και ο γιος της και γνωστός restaurateur Φίλιππος Τσαγκρίδης Παναγόπουλος συλλέγει σύγχρονους καλλιτέχνες και πρόσφατα παρουσίασε έργα των συλλογών τους στην έκθεση "Ephemeral Party" σε ένα πάρκινγκ στο Κολωνάκι συγκεντρώνοντας 5.000 επισκέπτες σε μόλις μία εβδομάδα. [.................................................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου