Κυριακή, Μαρτίου 05, 2023

Χειμωνιάτικο ταξίδι : ένα αριστούργημα της ρομαντικής μουσικής του 19ου αιώνα

 


Λίγο πριν πεθάνει, στα 31 του, ο Φραντς Σούμπερτ συνέθεσε αυτό το αριστούργημα

ΜΟΥΣΙΚΗ / ΘΕΜΑΤΑ 14.1.2015

H συναρπαστική ιστορία του Χειμωνιάτικου Ταξιδιού που σφράγισε τη ρομαντική ευρωπαϊκή δημιουργία στο Μεγαρο Μουσικής

Λίγο πριν πεθάνει, στα 31 του, ο Φραντς Σούμπερτ συνέθεσε αυτό το αριστούργημα
Xειμωνιάτικο ταξίδι του Ντάνιελ Ρίχτερ

Ένας συνθέτης που πέθανε πολύ νέος και άφησε σπουδαίο έργο

Έως τα μέσα του 20ου αιώνα, η φήμη του Σούμπερτ εδραιωνόταν κυρίως χάρη στο ευφάνταστο, λυρικό και μελωδικό του στυλ, όπως αυτό εκφράζεται στα λίντερ του. Μια πληρέστερη εικόνα για τη σημασία του ως μείζονα δημιουργού του 19ου αιώνα διαμορφώθηκε μόνο στις τελευταίες δεκαετίες, όταν η οργανική του μουσική έγινε ευρύτερα γνωστή, χάρη στις εργασίες σημαντικών μουσικολόγων και στις ερμηνείες και ηχογραφήσεις των έργων του.

Ένας κύκλος τραγουδιών για την περιπλάνηση της καρδιάς

Ο Σούμπερτ συνέθεσε το Χειμωνιάτικο Ταξίδι όπως γράφει στο βιβλίο της «Σούμπερτ» η Elizabeth Norman McKay ενώ ήταν πολύ άρρωστος και είχε προσβληθεί από σύφιλη, η οποία αναπόφευκτα είχε επηρεάσει για το υπόλοιπο της ζωής του την σωματική και πνευματική του υγεία. Η ζωή του είχε χάσει κάθε ρόδινο χρώμα, ήταν ένα ταξίδι στην καρδιά του χειμώνα, μια ζωή ζοφερή και καταθλιπτική, στον πυρήνα του πόνου. Ο κύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο Χειμωνιάτικο ταξίδι (Winterreise, D. 911) γράφτηκε από τον Σούμπερτ αρχικώς για τενόρο σε δύο μέρη, το καθένα από τα οποία περιλαμβάνει 12 λίντερ.


 O βαρύτονος Dietrich Fischer-Dieskau σε ηχογράφηση του 1962

Παρτιτούρα του Σούμπερτ

Ο Σούμπερτ συνέθεσε το Χειμωνιάτικο Ταξίδι ενώ ήταν πολύ άρρωστος και είχε προσβληθεί από σύφιλη, η οποία αναπόφευκτα είχε επηρεάσει για το υπόλοιπο της ζωής του την σωματική και πνευματική του υγεία.

Η σκέψη του θανάτου στοιχειώνει εμμονικά το νου του, αλλά εντέλει ο ταξιδιώτης του χειμώνα συμφιλιώνεται με τη μοναξιά του, βαδίζοντας μέσα στο χιονισμένο, γυμνό και σκοτεινό τοπίο. Άλλωστε, οι τίτλοι του διάσημου κύκλου τραγουδιών του Σούμπερτ είναι ενδεικτικοί των ψυχολογικών καταστάσεων και μεταπτώσεων που βιώνει ο ταξιδιώτης: «Καληνύχτα», «Ο ανεμοδείκτης», «Παγωμένα δάκρυα», «Ξεπάγιασμα», «Η φλαμουριά», «Χείμαρρος», «Στην όχθη του ποταμού», «Πισωκοίταγμα», «Το φως που πλανεύει», «Ανάπαυση», «Ανοιξιάτικο όνειρο», «Ερημιά», «Ο ταχυδρόμος», «Τα γκρίζα μαλλιά», «Το κοράκι», «Τελευταία ελπίδα», «Στο χωριό», «Πρωινή θύελλα», «Ψευδαίσθηση», «Ο οδοδείκτης», «Το πανδοχείο», «Θάρρος», «Ψεύτικοι ήλιοι», «Ο οργανοπαίκτης».

Ένα έργο που επηρέασε την ευρωπαϊκή δημιουργία

Σύμφωνα με τους μελετητές του έργου του Φραντς Σούμπερτ (1797-1828), αυτή η εμβληματική και ώριμη σύνθεση του σπουδαίου αυστριακού μουσουργού συνιστά, από κοινού με τον προγενέστερο κύκλο της Ωραίας μυλωνούς, έναν από τους ακρογωνιαίους  λίθους του γερμανικού Lied. Αμφότερα τα έργα επηρέασαν καθοριστικά όχι μόνο το ύφος αλλά και την τεχνική της σύνθεσης της φωνητικής μουσικής δωματίου εν γένει, ένα μουσικό είδος που απαιτεί από τον καλλιτέχνη υψηλά αποθέματα ερμηνευτικής δεινότητας, σωματικής αντοχής και πνευματικής συγκέντρωσης.

 O Γιόνας Κάουφμαν στο "Winterreise"

Έργο αυτοτελές, εξπρεσιονιστικού χαρακτήρα, ένα από τα αριστουργήματα της γερμανικής ρομαντικής περιόδου που πραγματεύεται τον οριστικό αποχωρισμό από την αθωότητα ενός νέου, ο οποίος σαν ένας σύγχρονος Προμηθέας,  είναι καταδικασμένος να ζει. Πληγωμένος από τον έρωτα, ανδρώνεται με κομμένη την ανάσα μέσα από ένα παραλήρημα φόβου και οδύνης. Ένα αλληγορικό ταξίδι της νεανικής καρδιάς που μοιραία οδεύει προς την ενηλικίωση και βρίσκει ως μόνο καταφύγιο την παραφροσύνη. Ο πόνος του εραστή, που γίνεται σπαραγμός για την ανθρώπινη ύπαρξη ενώνει με μοναδικό τρόπο τη μουσική και την ποίηση, μέσα από έναν κύκλο τραγουδιών που συνέθεσε ο Franz Schubert, ενώ η φωνή του ποιητή-εραστή εκφράζεται μέσα από την ατμόσφαιρα που θυμίζει μια μεγάλης τραγικής όπερας ή έναν δραματικό θεατρικό μονόλογο.

Ένα λίντερ-θρίλερ με πολλές ηχογραφήσεις

Lotte Lehmann

H Lotte Lehmann ήταν η πρώτη γυναίκα που ηχογράφησε και τραγούδησε ολόκληρο το  Winterreise του Schubert. Η ηχογράφηση έγινε τη δεκαετία του 40. 

Ένα παιδί της θαλιδομίλης, ο μεγάλος τραγουδιστής των Λίντερ

O Quasthoff είναι ίσως ο μοναδικός τραγουδιστής που είναι παιδί της θαλιδομίδης και έκανε μεγάλη καριέρα τραγουδώντας το Χειμωνιάτικο ταξίδι.  Η σοβαρή μουσική είναι μάλλον ο μόνος χώρος που άνθρωποι με τέτοιου είδους προβλήματα μπορούν να κάνουν καριέρα. Ο Κουάστχοφ το τραγούδησε παντού. Σ όλες τις αίθουσες του κόσμου.  Δυστυχώς αποσύρθηκε πριν 2-3 χρόνια λόγω προβλημάτων υγείας

Δεν υπάρχουν σχόλια: