«2.600.000...Να τ΄αφήκω; »

Το νέο video-παρέμβαση του Θανάση Μιχαηλίδη

Σε ένα νέο  video ο ηθοποιός Θανάσης Μιχαηλίδης παρεμβαίνει για τα "2.600.000...η ''μασέλα''... 350.000.000 πρόστιμο και εξωδικαστική λύση κι όλοι οι ''δικοί'' μας, ''αθώοι'' νιώθουν...'' ΝΟΤΙΑ ΜΠΑΝΑΝΙΑ "

Θεωρώ την εντρύφηση μου στα κλασικά γράμματα ως ένα από τα μεγάλα ευτυχήματα και τα αναντικατάστατα ερείσματα της πνευματικής μου συγκρότησης"

Απάντηση του Παναγιώτη Κονδύλη* σε ερώτηση του Σπύρου Τσακνιά** σχετικά με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό (βλ. περ. Διαβάζω, τχ. 384/Απρίλιος

Παναγιώτης Κονδύλης:
"Θεωρώ την εντρύφηση μου στα κλασικά γράμματα ως ένα από τα μεγάλα ευτυχήματα και τα αναντικατάστατα ερείσματα της πνευματικής μου συγκρότησης"

Απόσπασμα συνέντευξης*** του αλησμόνητου διανοητή στον Σπύρο Τσακνιά

 [.........................................]

Σπύρος Τσακνιάς:
Η αφετηρία σας ήταν οι φιλολογικές σπουδές σας στην Ελλάδα. Αργότερα γράψατε ένα κείμενο με τίτλο (και θέμα) Ο Μαρξ και η αρχαία Ελλάδα. Ποιά είναι η σχέση σας με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό; Ή, για να το θέσω αλλιώς, πώς βλέπετε σήμερα την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της;

Κονδύλης: Θεωρώ την εντρύφηση μου στα κλασικά γράμματα ως ένα από τα μεγάλα ευτυχήματα και τα αναντικατάστατα ερείσματα της πνευματικής μου συγκρότησης. Η εντρύφηση αυτή άρχισε στα πρώτα εφηβικά μου χρόνια, παίρνοντας σχεδόν την μορφή μανίας, και διαρκεί, με διάφορες εντάσεις και διακοπές πλέον, έως σήμερα. Χαριτολογώντας εξομολογούμαι σε φίλους μου ότι, καθώς μ' ευχαριστεί τόσο το διάβασμα, δεν θα έπρεπε ποτέ να κάνω επάγγελμα μου το γράψιμο, και αναθυμάμαι με φθόνο τον λόρδο Χένρυ, στο Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι, ο οποίος έλεγε ότι το διάβασμα του άρεσε τόσο, ώστε δεν του έκανε όρεξη να γράψει ο ίδιος βιβλία. Τώρα, όποτε φαντάζομαι ότι θα ξέμπλεκα με όλα τα βάσανα του γραψίματος και θα αφιέρωνα τον χρόνο μου στην απόλαυση του διαβάσματος, το πρώτο που μου έρχεται στο νου είναι η κλασική γραμματεία, ελληνική και λατινική, σ' όλη της την έκταση. Αν ο αναγνώστης τη γνωρίζει ο ίδιος, τότε περιττεύει να του εξηγήσω το γιατί· αν πάλι δεν τη γνωρίζει, τότε είναι άσκοπο. Ωστόσο επιθυμώ ν' απαντήσω, έστω και μέσες-άκρες, στην ερώτηση σας εξαίροντας μερικά σημεία ιδιαίτερης προσωπικής σημασίας.
Πρώτα-πρώτα, η εξοικείωση με την αρχαιοελληνική και τη λατινική γλώσσα, ως συντακτικά και γραμματικά μορφώματα και ως αντίστοιχα ρυθμισμένες εκφραστικές δυνατότητες, σήμανε για μένα τη μεγάλη και πειθαρχημένη μύηση στο φαινόμενο «γλώσσα» εν γένει, και μάλιστα μέσα από μιαν άκρως προνομιακή πρόσβαση. Γλώσσες, όπου τα περιγράμματα των λέξεων και των φράσεων δεν τα θολώνουν τα –γόνιμα ή άγονα, αδιάφορο– νεφελώματα του νεώτερου υποκειμενισμού, μοιάζουν με κυκλώπεια τείχη χτισμένα με ξερολιθιά, με οφθαλμοφανείς τις αρμοδεσιές και χειροπιαστά τα ερείσματα, με αδρές τις αντιστοιχίες ανάμεσα στο σημαίνον και στο σημαινόμενο, στο πελέκημα του λόγου και στη λάξευση του στοχασμού. Η σαφήνεια και η απλότητα δεν είναι εδώ αιτήματα προβαλλόμενα εκ των έξω, αλλά απόρροια και κριτήριο εσωτερικού βάθους. Έχω αγαπήσει πολλούς νεώτερους συγγραφείς που υφολογικά στέκονται στους αντίποδες αυτού του ιδεώδους. Όταν όμως πρέπει να γράψω ο ίδιος, δεν μπορώ παρά να ακολουθήσω τις δικές μου υφολογικές κλίσεις, να βρω τους κατάλληλους αγωγούς για να διοχετεύσω τη δική μου σκέψη. Και ακριβώς η δόμηση της σκέψης μου με φέρνει κοντά στο διαυγές και κατά το δυνατόν απέριττο ύφος, πολύ περισσότερο γιατί πιστεύω, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για θεωρητικά κείμενα, ότι η πνευματική εντιμότητα απαγορεύει την επικάλυψη ατελειών της σκέψης με φιοριτούρες και λεκτικές ακροβασίες. Ειδικότερα, η γλώσσα, όπου πρωτογράφω τα βιβλία μου, προσφέρει εξαιρετικά πλεονεκτήματα στον γνώστη των κλασικών γλωσσών: η γερμανική διατηρεί πολύ περισσότερο απ' ό,τι άλλες γλώσσες τις συντακτικές δομές και τους λεκτικούς τρόπους της αρχαιοελληνικής και της λατινικής. Ιδιαίτερα οι απεριόριστες σχεδόν δυνατότητες διαπλοκής κυρίων και δευτερευουσών προτάσεων εντός μακρών περιόδων επιτρέπουν την ακριβή άρθρωση πολυεπίπεδων διανοημάτων, όπου στη συντακτική πλοκή αποτυπώνεται ανάγλυφα η πλοκή και η υφή των σχέσεων μεταξύ των διαφόρων διαστάσεων του νοήματος. Σε καμιά άλλη απ' όσες γλώσσες γνωρίζω δεν θα μπορούσε να αποδοθεί τόσο καλά το θουκυδίδειο ύφος λ.χ. Σε Γερμανούς αναγνώστες μου, οι οποίοι με ρωτούν πώς μπορώ να γράφω αβίαστα σε μιά ξένη γλώσσα, και μάλιστα με αξιώσεις προσωπικού ύφους, απαντώ ότι τούτο οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην τριβή μου με τις κλασικές γλώσσες. Όσοι τις κατέχουν καταλαβαίνουν εύκολα τι εννοώ.
Πέρα από τη γλώσσα, αλλά όχι άσχετα προς αυτήν, κλασική είναι μιά σκέψη ή μιά εποχή της ιστορίας του πνεύματος όταν διατυπώνει με αναντικατάστατη εννοιολογία προβλήματα διηνεκώς επανερχόμενα, δηλαδή προβλήματα, στα οποία προσκρούει με εσωτερική αναγκαιότητα κάθε βαθύτερος στοχασμός – κοντολογής, έσχατα προβλήματα. Πώς είναι όμως δυνατό να έχει διαχρονική κλασική αξία ό,τι νοήθηκε και εκφράσθηκε σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο; Όπως στην ανθρώπινη κατάσταση γενικότερα υπάρχουν ορισμένα μεγέθη συνεχώς ανακυκλούμενα, παρά την εκάστοτε διαφορετική κοινωνικοϊστορική τους επένδυση, έτσι και η ανθρώπινη σκέψη κινείται γύρω από ορισμένα θεμελιώδη μεγέθη, οι βασικοί συνδυασμοί των οποίων είναι αριθμητικά περιορισμένοι, όρα περιορισμένες είναι και οι έσχατες επιλογές. Στην αρχαία Ελλάδα έγινε κάτι πράγματι εκπληκτικό: σε σχετικό σύντομο χρονικό διάστημα, και μέσα από τις εσωτερικές αναγκαιότητες της κίνησης του στοχασμού, ανακαλύφθηκαν και συνοψίσθηκαν οι έσχατες αυτές επιλογές. Όποιος π.χ. μελετήσει προσεκτικά και σ' όλες της τις πτυχές την αντιπαράθεση σοφιστικής και Πλάτωνος θα διαπιστώσει ότι εδώ συνοψίστηκε, κατά τρόπο κυριολεκτικά ανυπέρβλητο, ό,τι κατά βάθος ταλανίζει έκτοτε, γεννώντας παράλληλα ποικίλες ενδιάμεσες λύσεις, τη δυτική σκέψη και όχι μόνον αυτή: το δίλημμα «μεταφυσική ή μηδενισμός», όπου η ηθική διάσταση του προβληματισμού συνάπτεται συνειδητά με τη γνωσιοθεωρητική ή κοσμολογική. Αυτό ούτε άλλαξε, ούτε και θα μπορούσε ν' αλλάξει, γιατί εδώ τον λόγο τον έχουν τα σταθερά μεγέθη, για τα οποία μιλήσαμε. Αλλά μήπως ο Θουκυδίδης δεν κατέστησε ορατές, κατά τρόπο εννοιολογικά επαρκή, ορισμένες σταθερές της πολιτικής συμπεριφοράς και των διεθνών σχέσεων, ούτως ώστε ν' αποτελεί σήμερα (εκτός Ελλάδος, εννοείται) υποχρεωτικό ανάγνωσμα όσων ασχολούνται ουσιαστικά με τέτοια ζητήματα. Εδώ πρέπει ίσως να προλάβω μιά παρεξήγηση. Το κλασικό δεν εξαντλείται στο αρχαιοελληνικό, όπως ήθελαν να πιστεύουν οι αρχαιολάτρες της παλαιάς ουμανιστικής σχολής. Η νεώτερη φιλοσοφία, κοινωνιολογία, ιστοριογραφία και λογοτεχνία έχουν κι αυτές τους κλασικούς τους, με την έννοια που δώσαμε παραπάνω στον όρο. Η αναστροφή με τους αρχαίους κλασικούς όχι μόνον δεν μπορεί να συνιστά κανενός είδους πρόσκομμα στην προσοικείωση των νεώτερων, αλλά έχει το αντίθετο αποτέλεσμα: εθίζει το πνεύμα στην απαρέσκεια έναντι των εκάστοτε συρμών και διδάσκει πώς να συγκροτεί κανείς την παιδεία του πάνω σε εδραία και μόνιμα θεμέλια. Πολλοί, έχοντας αφοσιωθεί περίπου υπαρξιακά σε μια πνευματική μόδα, χάνουν τον προσανατολισμό τους μόλις αυτή περάσει και τρέχοντας ξοπίσω της σ' όλη τους τη ζωή στενεύουν αδιάκοπα τον ορίζοντά τους. Συνιστώ ένθερμα στους νεότερους, που ενδιαφέρονται να συστηματοποιήσουν στα σοβαρά τα πνευματικά τους ενδιαφέροντα, να το κάμουν με αφετηρία τους αρχαίους και νεώτερους κλασικούς, επιστρέφοντας αδιάκοπα σ' αυτούς. Έτσι και χρόνο θα εξοικονομήσουν, μπαίνοντας απ' ευθείας στην καρδιά των προβλημάτων, και θα αποφύγουν τον πνευματικό εκείνο εξευτελισμό που υφίσταται όποιος, αγνοώντας ευρύτερες συνάφειες και μακρές προϊστορίες, ατενίζει χάσκοντας τον εκάστοτε διερχόμενο διάττοντα αστέρα.
Στον βαθμό όπου κατανοούσα καλύτερα τους μηχανισμούς της ιδεολογικής και ουτοπικής σκέψης, την κλασική αρχαιότητα την έφερνε κοντύτερα μου ένα ακόμα γνώρισμα της: η απουσία εσχατολογίας και ευθύγραμμων αντιλήψεων για το ιστορικό γίγνεσθαι, οι οποίες ως γνωστόν έχουν ιουδαιοχριστιανική προέλευση και εκκοσμικεύθηκαν τόσο από τον σοσιαλιστικό μαρξισμό όσο και από τον καπιταλιστικό φιλελευθερισμό. Για να αποφευχθεί η υστερία μπροστά στον πλήρη και αμετάκλητο θάνατο, νομιμοποιήθηκε κοσμοθεωρητικά η υστερία της εσχατολογίας. Όποιος μαθαίνει να ζει χωρίς ρητές ή άρρητες εσχατολογίες και χωρίς ηθικισμούς ως υποκατάστατα τους, πρέπει και να μάθει να πεθαίνει, πλήρως και αμετάκλητα, με γαλήνη και φαιδρότητα ψυχής. Αν κάπου μπορεί να πάρει κανείς αυτό το ύψιστο μάθημα, είναι από την κλασική αρχαιότητα, η οποία αγνόησε την ευθεία γραμμή με την αίσια απόληξη για να προσηλωθεί στην θέαση και βίωση του αΐδιου κύκλου.

*Παναγιώτης Κονδύλης - Βικιπαίδεια

**Σπύρος Τσακνιάς - Βικιπαίδεια

***Η Συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό 'ΔΙΑΒΑΖΩ', τ.384, Απρίλιος 1998, υπό τον τίτλο Εκπλήσσομαι αν κάποιος συμφωνεί μαζί μου . Η συνέντευξη κυκλοφόρησε σε ένα τομίδιο υπό τον τίτλο Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης, από τις εκδόσεις Νεφέλη.

Πηγή: Περιοδικό 'ΔΙΑΒΑΖΩ', τ.384, Απρίλιος 1998

Παναγιώτης Κονδύλης:Εκπλήσσομαι αν κάποιος συμφωνεί μαζί μου . Ολόκληρη η συνέντευξη στον Σπύρο Τσακνιά :ΕΔΩ

Νυχτερινό τρένο για το Μόναχο

Η υπέροχη κιθάρα του Al Stewart μονομαχεί με την κιθάρα του Laurence Juber.

• Add to Phrasebook
  • No word lists for English -> Greek...
  • Create a new word list...
• Copy

Όταν ο γαλλικός λυρισμός συνάντησε τον αμερικανικό ρεαλισμό σε ασπρόμαυρο φόντο

Παλίρροια / Απόκληροι της ζωής (1942)
Σκηνοθεσία :

Archie Mayo

. Με τους : Ζαν Γκαμπέν, Άιντα Λουπίνο, Τόμας Μίτσελ, Κλωντ Ρέινς. 
Ένας δυνατός έρωτας  δυσκολεύεται να ανθίσει ανάμεσα σε δύο  ναυάγια της ζωής , που υποδύονται ο Ζαν Γκαμπέν και η  Άιντα Λουπίνο .

"Αξιοπρεπής" σκηνοθετικά  ταινία,  είναι η πρώτη απ’ τις δύο ταινίες του   Γκαμπέν στην Αμερική, όπου ο μεγάλος Γάλλος ηθοποιός  ανάγκαστηκε να μείνει προσωρινά λόγω του ξεσπάσματος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Ο Φριτζ Λανγκ αρχικά επιλέχθηκε για να την σκηνοθετήσει, αλλά δεν άντεξε στις διαρκείς παρεμβάσεις  της λογοκρισίας  και τα βρόντηξε μέσα στις  δύο πρώτες εβδομάδες.

Η ταινία άντεξε μέσα στο χρόνο και βλέπεται σήμερα με ενδιαφέρον όχι μόνο για τις εξαιρετικές ερμηνείες των βασικών ηθοποιών, ιδιαίτερα της Λουπίνο,   αλλά και την εξπρεσιονιστική ατμόσφαιρα των καταγωγίων με τα ναυάγια της ζωής που μεθοκοπούν και καυγαδίζουν μέχρι θανάτου , αλλά και του διαρκώς ομιχλώδους λιμανιού με τα  κύματα που χτυπάνε με λύσσα στον προβλήτα και απειλούν να καταβροχθίσουν τα πάντα΄, σε πολύ εντυπωσιακά φωτογραφικά ντεκόρ. Σημειωτέον ότι ο Charles G. Clarke  προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης φωτογραφίας για ασπρόμαυρη ταινία.

Όλα τα πρόσωπα κουβαλούν ένα σκοτεινό παρελθόν, γεγονός που φαίνεται από τους υπαινικτικούς διαλόγους που υπονοούν αποτρόπαιες πράξεις και ανομολόγητες σεξουαλικές κλίσεις και σχέσεις . Διάχυτος είναι όμως ο πηγαίος λυρισμός  των λαϊκών ανθρώπων που ονειρεύονται να ξεφύγουν από τη αθλιότητα του λιμανίσιου περιθωρίου , όπου τους έριξε η ζωή.

Gerontakos
*****************
ΥΠΟΘΕΣΗ

 Ο λιμενεργάτης Μπόμπο (Jean Gabin) ταξιδεύει από πόλη σε πόλη, κάνοντας δουλειές του ποδαριού και μεθώντας. Ένα βράδυ, έρχεται στο Σαν Πάμπλο της Καλιφόρνια για να συναντήσει τον Ιρλανδό φίλο του Τάινυ (Thomas Mitchell) που του βρίσκει δουλειές. Ο Μπόμπο περνάει την υπόλοιπη νύχτα πίνοντας, καβγαδίζοντας και φλερτάροντας με μια κοπέλα που δουλεύει στο σαλούν. Το επόμενο πρωί, ξυπνάει σε μια μαούνα που πουλάει δόλωμα και ανήκει στον Χένρυ Χιρότα και τον γιο του Τακέο. Όταν φτάνει ο Χένρυ, εξηγεί στο Μπομπο ότι τον συνάντησε ενώ αυτός ήταν μεθυσμένος, και ότι συμφώνησε μαζί του να εργαστεί γι΄ αυτόν. Εκείνη την στιγμή ένας αστυνομικός περνάει ψάχνοντας, και ο Τακέο εξηγεί στον Μπόμπο ότι κάποιος με τον οποίο συναντήθηκε την προηγουμένη νύχτα, βρέθηκε στραγγαλισμένος. Ο Μπόμπο τρομοκρατείται γιατί φοβάται ότι μπορεί να είναι ο ένοχος. Το ίδιο βράδυ σώζει μια κοπέλα (Ida Lupino) που κάνει απόπειρα αυτοκτονίας και...

Moontide - Wikipedia

• Add to Phrasebook
  • No word lists for English -> Greek...
  • Create a new word list...
• Copy

Η εθνικοφροσύνη ως ανταλλακτική αξία

Βασίλης Νιτσιάκος 
ethnos.gr

4-5 λεπτά

---

Η εθνικοφροσύνη χειραγωγείται στο πολιτικό πεδίο ως εργαλείο απόκτησης πολιτικής επιρροής. Είναι αναπόσπαστο στοιχείο του λαϊκισµού και χρησιµοποιείται συστηµατικά σε όλα τα επίπεδα του πολιτικού βίου

Στις διάφορες εθνογραφικές ερευνητικές αποστολές µου σε συνοριακές περιοχές παρατήρησα ένα φαινόµενο άξιο όχι µόνο σχολιασµού αλλά και περαιτέρω µελέτης. Σε πολλά νεόδµητα, κυρίως πολυτελή σπίτια, τύπου βίλα, συνήθως εκτός του πολεοδοµικού ιστού, συχνά στο «πουθενά», κυµατίζουν πλησίστιες, τεράστιες σηµαίες, οι οποίες είναι τόσο εντυπωσιακές που τραβάνε αµέσως την προσοχή κάθε περαστικού. Μιλάµε για την ελληνοαλβανική µεθόριο ζώνη και η παρατήρηση αφορά και στις δύο πλευρές.
Η πρώτη σκέψη που κάνει κάποιος είναι ότι επειδή είναι κοντά στο σύνορο οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να δηλώσουν την εθνικότητά τους εµφατικά και σε αντιπαράθεση µε την άλλη πλευρά που και εκεί συµβαίνει το ίδιο. Από τη µια πλευρά, λοιπόν, κυµατίζουν γαλανόλευκες µε τον σταυρό και από την άλλη κόκκινες µε τον αετό σηµαίες. Είναι σύµβολα εθνικής ταυτότητας και κατοχύρωσης εθνικού ζωτικού χώρου. Το ίδιο θα µπορούσε να πει κανείς και για τους µεγάλους σταυρούς, µόνο που αυτοί τέµνουν το σύνορο, διότι και στην αλβανική πλευρά κυριαρχούν οι χριστιανοί. Στις περιοχές, δε, όπου κατοικεί η ελληνική µειονότητα, όπως η Χειµάρρα, µιλάµε για έναν πόλεµο συµβόλων. Πολύ συχνά κατασκευάζουν οι Ελληνες τεράστιους σταυρούς, οι οποίοι προκαλούν την αντίδραση του αλβανικού καθεστώτος. Σε ό,τι αφορά τις κατοικίες µε τις µεγάλες σηµαίες, βλέπει κανείς στις αυλές και µικρά ξωκλήσια. Έτσι συµπληρώνεται στην περίπτωση των ελληνορθοδόξων ο δίδυµος συµβολισµός του εθνικού µε το θρησκευτικό στοιχείο.
Προσπαθώντας να κατανοήσω αυτό το φαινόµενο, ρωτώντας διαπίστωσα πως, σε ό,τι αφορά την αλβανική πλευρά, η σηµαία τοποθετείται µαζί µε άλλα «στολίδια», τα οποία αποκαλούνται «ντορντολέτς» και έχουν αποτροπαϊκό χαρακτήρα σχετικά µε το κακό µάτι. Αυτό παρατηρείται στο σύνολο σχεδόν των νεόδµητων οικοδοµών.
Στην ελληνική πλευρά κάτι τέτοιο βέβαια δεν ισχύει. Μπορεί να δει κανείς αποτροπαϊκά σύµβολα άλλου τύπου, όπως σκόρδα, νεκροκεφαλές ζώων, κέρατα, σαλιγκάρια κ.λπ., αλλά όχι σηµαίες ως αποτροπαϊκά σύµβολα.
Στην ελληνική πλευρά παρατήρησα µια µάλλον σταθερή παρουσία µεγάλης σηµαίας και µικρών ξωκλησιών σε αρκετές περιπτώσεις, όπου προφανώς υπήρχε αυθαίρετη δόµηση ή κάποια άλλη αµφιβόλου νοµιµότητας δραστηριότητα.
Τα εθνικά και θρησκευτικά σύµβολα δεν βρίσκονται εκεί για το κακό µάτι, αλλά για το µάτι της νοµιµότητας... Η επίδειξη εθνικοφροσύνης ως αποτρεπτικός µηχανισµός της επιτήρησης εκ µέρους του κράτους και της τιµωρίας…
Η παρατήρηση αυτή, έστω σαν υπόθεση εργασίας, µε οδήγησε σε έναν γενικότερο προβληµατισµό σχετικά µε τη χρήση της εθνικοφροσύνης ως παραπλανητικής τακτικής ή µηχανισµού κάλυψης αλλότριων δραστηριοτήτων. Και προχωρώντας περαιτέρω σκέφτοµαι πώς η εθνικοφροσύνη χειραγωγείται στο πολιτικό πεδίο ως εργαλείο απόκτησης πολιτικής επιρροής. Είναι αναπόσπαστο στοιχείο του λαϊκισµού και χρησιµοποιείται συστηµατικά σε όλα τα επίπεδα του πολιτικού βίου. Εχοντας καλλιεργήσει την εθνικοφροσύνη στις µάζες σε υπερθετικό βαθµό, στη συνέχεια την αξιοποιούν κόµµατα και πολιτικοί ως ανταλλακτική αξία στο πολιτικό παζάρι. Μπορεί να παρουσιάζεται σαν πατριωτισµός και υπερβολική αγάπη για την πατρίδα, αλλά στην ουσία πρόκειται για µια ρητορική που στοχεύει στο συναίσθηµα της πολιτικής πελατείας, διαµορφώνοντας µια αµφίδροµη σχέση µέσα από την οποία ενισχύεται και αναπαράγεται. Στο πλαίσιο αυτό καλλιεργείται, µάλιστα, και ένας ιδιότυπος αµοραλισµός και µια νοοτροπία στρεψοδικίας, όπου ο καθένας µπορεί να δικαιολογήσει ακόµα και προφανή ψεύδη, επικαλούµενος την αγάπη για την πατρίδα. Έτσι εθίζονται και οι µάζες στο ψεύδος, αρκεί αυτό να εξυπηρετεί το θεωρούµενο σαν εθνικό συµφέρον και αφήνοντας στα αζήτητα τη γνωστή ρήση του εθνικού µας ποιητή «εθνικό είναι ό,τι είναι αληθινό».

Σκεύος  Παπαϊωάννου : Η κοινωνιολογία ενοχλεί γιατί αποκαλύπτει την «αθλιότητα του κόσμου»

tvxs.gr

22-28 λεπτά

---

«Η Κοινωνιολογία ακόμη και στη συντηρητική της εκδοχή ενοχλεί γιατί αποκαλύπτει την «αθλιότητα του κόσμου» ως αποτέλεσμα της οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας, της φτώχειας, των κοινωνικών ανισοτήτων, του κοινωνικού αποκλεισμού, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας» λέει στο tvxs.gr ο Σκεύος Παπαϊωάννου, Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κρήτης.
  Υποστηρίζει επίσης ότι «..η κοινωνικοποίηση που επιδιώκουν είναι αυτή της αναπαραγωγής των κοινωνικών τάξεων και των κοινωνικών ανισοτήτων πιστεύοντας περίπου στην φυσική ανωτερότητα της αστικής τάξης, η οποία όχι μόνο νομιμοποιείται να καταλαμβάνει τις κύριες κοινωνικές θέσεις, αλλά θα πρέπει να αισθανόμαστε και ευγνώμονες και να δεχόμαστε να έχουν προνόμια».  Σε σχέση με τον ταυτόχρονο εναγκαλισμό του Υπ. Παιδείας και της κυβέρνησης γενικότερα με την εκκλησία σχολιάζει: «Ο εναγκαλισμός αυτός  τον 21ο αιώνα επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο Διαφωτισμός, που αποτέλεσε την απαρχή χωρισμού κράτους και εκκλησίας, και μετά από σχεδόν 250 χρόνια δεν έχει ακόμη φτάσει στην Ελλάδα. Ίσως μόνο σε κάποιες θεοκρατικές χώρες να παίζει εκκλησία τόσο σημαντικό ρόλο όσο στην Ελλάδα»
 Παρατηρούμε ξανά, με αφορμή την αντικατάσταση της κοινωνιολογίας από τα λατινικά, στις εισαγωγικές εξετάσεις, έναν ιδεολογικό πόλεμο πάνω στην επιστήμη σας. Τελικά έχει η ελληνική δεξιά εμμονή ενάντια στην κοινωνιολογία και γιατί; Ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει σπουδάσει κοινωνικές επιστήμες. 
  Καταρχήν να πούμε εν συντομία τι είναι η Κοινωνιολογία, δεδομένου ότι ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει και δεν κατανοεί τι σημαίνει Κοινωνιολογία.
Κατά τον Max Weber, έναν από τους σημαντικότερους κοινωνιολόγους, έναν φιλελεύθερο συντηρητικό Γερμανό κοινωνιολόγο: Η Κοινωνιολογία είναι μια επιστήμη η οποία επιθυμεί να κατανοεί ερμηνευτικά την κοινωνική πράξη και με αυτό τον τρόπο να την εξηγεί αιτιακά στην πορεία και τις επιδράσεις της.
  Με άλλα λόγια η Κοινωνιολογία ως   «επιστήμη της πραγματικότητας» αναλύει, κατανοεί, ερμηνεύει και εξηγεί τις κοινωνικές σχέσεις (πολιτικές, οικονομικές, πολιτισμικές και ιδεολογικές) και πρακτικές ως προς τις αιτίες  και τις επιδράσεις τους στη ζωή των ανθρώπων και γίνεται έτσι διαφωτιστική, κριτική, χειραφετητική, αποκαλυπτική των κακώς κειμένων και σημαντική για την κοινωνική πράξη σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής.
    Με αυτή την έννοια θα έπρεπε ο κάθε πολίτης να έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει και να διαθέτει «κοινωνιολογική φαντασία» για να μπορεί να συμμετέχει ενεργά και κριτικά, να αμφισβητεί στη βάση επιχειρημάτων και όχι προκαταλήψεων, να έχει πραγματική άποψη και να τοποθετείται στο κοινωνικό γίγνεσθαι: να είναι Πολίτης σε μια πραγματική δημοκρατία.
  Σε μια χώρα ωστόσο όπως η Ελλάδα όπου τα κυρίαρχα συμφέροντα και οι ελίτ, οικονομικές και πολιτικές ηγεμονεύουν από συστάσεως το νεοελληνικού κράτους είναι αναμενόμενο να επιδιώκεται πάση θυσία το εντελώς αντίθετο. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύεται κάθε μέσο: θρησκεία, εθνικισμός, μέσα «ενημέρωσης» και φυσικά το εκπαιδευτικό σύστημα ως ο σημαντικότερος ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους.

Ωστόσο η Κοινωνιολογία ακόμη στη συντηρητική της εκδοχή ενοχλεί γιατί αποκαλύπτει την «αθλιότητα του κόσμου» ως αποτέλεσμα της οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας, της φτώχειας, των κοινωνικών ανισοτήτων, του κοινωνικού αποκλεισμού, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.
 Εκπαιδευτικοί μιλώντας στο tvxs.gr, δηλώνουν ανήσυχοι καθώς όπως λένε ακούγεται, ότι θα απαλειφθούν κι άλλα σχετικά μαθήματα από το σχολείο. Υπογραμμίζουν μάλιστα ότι αυτό συμβαίνει ενώ το 75% των σχολών είναι κοινωνικού και ανθρωπιστικού προσανατολισμού. Τι σημαίνει το να επιχειρεί μία οποιαδήποτε εξουσία, την αποκοπή της σχολικής κοινότητας από αυτές τις επιστήμες την ώρα μάλιστα που το σχολείο είναι ένας χώρος κοινωνικοποίησης; 
  Το Σχολείο και το Πανεπιστήμιο έχουν μια κοινωνικοποιητική λειτουργεία ως αναπόσπαστο μέρος των εκπαιδευτικών διαδικασιών και άρα μια κοινωνική εντολή και αποστολή: να ασκούν κριτική, να αποκαλύπτουν, να διαφωτίζουν, να παράγουν και να ασκούν μια πραγματική πολιτική, πολιτισμό και παιδεία, να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός άλλου κόσμου, όπου οι άνθρωποι θα δημιουργούν, θα εκφράζονται ελεύθερα, θα βρίσκουν νόημα στη ζωή, θα ερωτεύονται, θα ονειρεύονται και θα εμπνέονται από ουτοπίες κοντινές και μακρινές, ενάντια στο σκοταδισμό, τη μεταφυσική, τη θεοκρατία και τις θρησκοληψίες, τον τεχνοκρατισμό, τις ιεραρχήσεις και τους διαχωρισμούς, τις αυταρχικές εξουσίες, το λαϊκισμό, την αλλοτρίωση, τις κοινωνικές ανισότητες και διακρίσεις, τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, το ρατσισμό, τις μισαλλοδοξίες και το φασισμό.
  Τα παραπάνω όχι μόνο δεν είναι επιθυμητά στα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα του μεταπρατικού καπιταλιστικού μας συστήματος, αλλά αποτελούν γι’ αυτά εφιάλτη. Η κοινωνικοποίηση που επιδιώκουν είναι αυτή της αναπαραγωγής των κοινωνικών τάξεων και των κοινωνικών ανισοτήτων πιστεύοντας περίπου στην φυσική ανωτερότητα της αστικής τάξης, η οποία όχι μόνο νομιμοποιείται να καταλαμβάνει τις κύριες κοινωνικές θέσεις, αλλά θα πρέπει να αισθανόμαστε και ευγνώμονες και να δεχόμαστε να έχουν προνόμια.
 Σε ποιον βαθμό το σχολείο σήμερα βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν κοινωνικοπολιτική παιδεία;

Πριν να απαντήσουμε το ερώτημα, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η κοινωνικοπολιτική παιδεία δεν είναι μονοσήμαντη έννοια, δεν είναι δηλαδή κατ΄ ανάγκην κάτι θετικό ή αρνητικό. Το περιεχόμενό της εξαρτάται από τους κάθε φορά πολιτικοκοινωνικούς στόχους, λειτουργείες και ιδεολογίες. Επομένως η απάντηση στο ερώτημα όπως ετέθη, είναι ότι τα νέα παιδιά αποκτούν κοινωνικοπολιτική παιδεία, που όμως δεν (δια)παιδαγωγεί, δεν (δια)μορφώνει και δεν εκπαιδεύει για τη  δημοκρατία, τη κριτική σκέψη και πράξη, για την αμφισβήτηση και τη φαντασία, για τη χειραφέτηση και την κοινωνική απελευθέρωση. Mε άλλα λόγια κάτω από τις σημερινές  πολιτικοϊδεολογικές, οικονομικές, τεχνοκρατικές, οργανωτικές νεοφιλελεύθερες  συνθήκες η κοινωνικοπολιτική παιδεία, που προσφέρεται σήμερα στο σχολείο δεν ανταποκρίνεται στην “κοινωνική εντολή” για μια δημοκρατική παιδεία.
  Είναι νομίζω κατανοητό ότι η αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε κοινωνικοπολιτικής παιδείας  στην εκπαίδευση θα είναι περιορισμένη εάν είναι αναγκασμένη να αντιπαλέψει με αυταρχικές, αντιδημοκρατικές, ανορθολογικές αντιλήψεις, αξίες, διαστάσεις της συνείδησης που (συν)διαμορφώνονται στην εξωσχολική κοινωνική πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει περιορισμένη αισιοδοξία και προσδοκίες: οι προϋποθέσεις της Δημοκρατίας, ο ελεύθερος, γιατί ψυχικά και πνευματικά ανοιχτός και ακέραιος,  άνθρωπος θα μείνει η εξαίρεση, όσο η βασική δομή της κοινωνίας παραμένει εξουσιαστικά καταπιεστική και εκμεταλλευτική.
  Mία τέτοια παιδεία είναι προσανατολισμένη προς τις ισχύουσες κοινωνικές αντιλήψεις, προς το κυρίαρχο ιδανικό για την προσωπικότητα, για τον ίδιο λόγο, για τον οποίο η παιδαγωγική σκέψη ανταποκρίνεται πάντα και αυστηρά στην (επι)κρατούσα σκέψη περί κοινωνίας. Η κοινωνικοπολιτική παιδεία σήμερα και ενώ είναι υποταγμένη  στο status quo  και απολογητική, τείνει, ως γνωστικό αντικείμενο που αφορά τους θεσμούς, να υποστασιοποιεί τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές και σχέσεις ή θεωρεί τον εαυτό της αξιακά ουδέτερο και επικεντρώνεται στη “διαμόρφωση και διάπλαση του χαρακτήρα” και στη μετάδοση καθιερωμένων παραδοσιακών αξιών, δηλαδή στην ενσωμάτωση και υποταγή.
  Tο κάθε φορά  κυρίαρχο (εκ)παιδευτικό ιδανικό, ως ιδανικό των κυρίαρχων, ανταποκρίνεται κατά κανόνα ακριβώς στις επικρατούσες κοινωνικοϊδεολογικές αντιλήψεις και συμβάλλει όπως κι αυτές στη διατήρηση και ενίσχυση των κυρίαρχων κοινωνικών μορφών εξουσίας και προνομίων.

Mία κριτική κοινωνικοπολιτική παιδεία στο σχολείο που υπερβαίνει το status quo θα συγκρουστεί αναγκαστικά με τα κυρίαρχα συμφέροντα και θα δεχτεί ισχυρή αντίσταση και πιέσεις. Αυτή η διαπίστωση απομυθοποιεί την προσδοκία κοινωνικής αλλαγής διαμέσου του εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο εξαρτάται από την ιδεολογία και την εκπαιδευτική πολιτική της κυβέρνησης, κατά κανόνα συντηρητικής και ως εκ τούτου στην πραγματικότητα στοχεύει στη διατήρηση και την στήριξη της υπάρχουσας πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής κυρίαρχης πραγματικότητας.
  Σε αντίθεση με την ιδέα μιας ριζοσπαστικής κριτικής “ανθρωπιστικής παιδείας” που στοχεύει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη όλων των ανθρώπινων ικανοτήτων έχει επικρατήσει εδώ και πολλές δεκαετίες μια έννοια της παιδείας που προτάσσει και στοχεύει στην προσαρμογή του εκπαιδευόμενου στις εξελίξεις της οικονομίας και της αγοράς και ιδιαίτερα σ’ αυτές της λεγόμενης “τεχνικής προόδου και εξέλιξης” αφού είναι αυτή που προσδιορίζει την αλλαγή, τη δυναμική και την κοινωνική πρόοδο. Ως κεντρικό σημείο αναφοράς “σε τελευταία ανάλυση” είναι η “τεχνική πρόοδος” η λυδία λίθος για την αξιολόγηση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Η φαινομενικά ανεπηρέαστη επιστημονικο-τεχνική πρόοδος καλπάζει προς τα εμπρός συμπαρασύροντας τις “χωλαίνουσες” κοινωνικές δομές, την πολιτική, τις νομικές ρυθμίσεις, το εκπαιδευτικό σύστημα και τα περιεχόμενά του. 

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες περιορίζεται η πλατειά έννοια της παιδείας σε μια στενή εκπαίδευση/κατάρτιση εξειδικευμένου χαρακτήρα και με σαφή στόχο την προσαρμογή στην τεχνική, την οικονομία και βέβαια στην αγορά εργασίας.

Mια εκπαίδευση, που θέλει να συμβάλει στην πραγματοποίηση μιας παραγματικής δημοκρατίας και επομένως να οδηγήσει στην άρση των κοινωνικών ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, σε δημοκρατική συμπεριφορά και σε ένα τρόπο σκέψης αυτόνομο, κριτικό, αναστοχαστικό και χωρίς προκαταλήψεις και στερεότυπα θα πρέπει να έχει αναγκαστικά ως στόχο της τη δημιουργία κριτικής ιστορικής συνείδησης του παρόντος.
 Έχετε γράψει ότι η ανάπτυξη του κλάδου της Κοινωνιολογίας κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, συνδέεται με τον Διαφωτισμό  ο οποίος με τη σειρά του σήμανε την στροφή από θεολογικές, μεταφυσικές, αυθαίρετες και (μόνο ) φιλοσοφικές σημασιολογήσεις των κοινωνικών διεργασιών, σε διαπιστώσεις για την κοινωνία συστηματικά και λογικά δομημένες. Βλέποντας σήμερα τον εναγκαλισμό της εκκλησίας με την πολιτεία σε μία σειρά από θέματα, αλλά και την σχέση της ίδιας της υπουργού Παιδείας με την εκκλησία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η δαιμονοποίηση της Κοινωνιολογίας από υπουργούς της κυβέρνησης όπως ο Αδ. Γεωργιάδης, συνδέεται και με μια αποστροφή στις κατακτήσεις του Διαφωτισμού;
  Η σχέση της εκκλησίας με το κράτος και την πολιτική στην Ελλάδα έχει βέβαια τις ρίζες της στην ίδια την ιστορία του Νεότερου Ελληνικού Κράτους. Ωστόσο ο εναγκαλισμός αυτός  τον 21ο αιώνα επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο Διαφωτισμός, που αποτέλεσε την απαρχή χωρισμού κράτους και εκκλησίας, και μετά από σχεδόν 250 χρόνια δεν έχει ακόμη φτάσει στην Ελλάδα. Ίσως μόνο σε κάποιες θεοκρατικές χώρες να παίζει εκκλησία τόσο σημαντικό ρόλο όσο στην Ελλάδα.
  Το σκανδαλώδες βέβαια είναι ότι η συντηρητική πολιτική και οικονομική ελίτ, παρατηρώντας τις συμπεριφορές και πρακτικές τους, διαπιστώνει κανείς εύκολα ότι υποδύονται τους Χριστιανούς εκμεταλλευόμενοι το θρησκευτικό συναίσθημα πολλών ανθρώπων. Εδώ ταιριάζει η ρήση το Ελύτη: ‘‘Ήρθαν, ντυμένοι φίλοι, αμέτρητες φορές οι εχθροί μου, το παμπάλαιο χώμα πατώντας και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους’’. Στην εργαλειοποίηση της θρησκείας και της εκκλησίας, όπως εξάλλου και του πατριωτισμού, έχει παράδοση η δεξιά και βέβαια με το αζημίωτο αφού αυτό συμβάλλει στην εδραίωση της αστικής τάξης και των πολιτικών της εκπροσώπων.
  Ωστόσο αυτό που συμβαίνει με τη σημερινή δεξιά και την Κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν έχει προηγούμενο. Έχει καταφέρει και με τον ακροδεξιό λόγο της να ενσωματώσει το ΛΑΟΣ και τη Χρυσή Αυγή. Αυτό φυσικά όχι μόνο ως ψηφοφόρους, αλλά και στελέχη που χωρίς προσχήματα και αιδώ έχουν αναλάβει εργολαβικά σε συνεργασία με τα ΜΜΕ μια προπαγάνδα που θυμίζει άλλες εποχές.

Διαφωτισμός γι’ αυτούς και αυτές είναι  η πίστη στην αχαλίνωτη νεοφιλελεύθερη αγορά και οικονομία και σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που εξυπηρετεί τις ανάγκες τους. Η αγιαστούρα, ο αγιασμός και το ‘Άγιο Φως’ χρησιμοποιούνται για να αποπροσανατολίζουν ανθρώπους από τα αίτια και τους αυτουργούς της καταπίεσης, της εκμετάλλευσης και της καταδίκης τους στην ανασφάλεια, τη φτώχεια, τη μιζέρια και την καταρράκωση της αξιοπρέπειάς τους. Και να το δέχονται μάλιστα αδιαμαρτύρητα.
 Έχετε υποστηρίξει ότι η κοινωνιολογία ήταν από την αρχή κιόλας και ‘αντιπολιτευτική επιστήμη’. Θέλετε να μας το εξηγήσετε; 
  Όπως αναφέραμε πιο πάνω η κοινωνιολογία ως επιστήμη είναι αποτέλεσμα του διαφωτισμού. Στόχος της από την αρχή ήταν να αναλύσει, να κατανοήσει και να εξηγήσει κοινωνικά προβλήματα όπως οι διακρίσεις, οι ανισότητες, η φτώχεια, αλλά και κοινωνικές συμπεριφορές, μορφές κοινωνικής συνείδησης και δράσης αλλά και συγκρούσεις. Η δημοσιοποίηση τέτοιων ερευνών και ανεξάρτητα από τους τρόπους προσέγγισης ήταν ενοχλητική και προκαλούσε δυσφορία στο κατεστημένο. Αυτό βεβαίως έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Η κριτική κοινωνιολογία έχει υποχωρήσει δραστικά και η κυρίαρχη τάση είναι μια «κοινωνική τεχνολογία».
 Με δεδομένο ότι τα τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών στα πανεπιστήμια διεθνώς συρρικνώνονται, μήπως τελικά, οι ίδιοι οι στόχοι της επιστήμης σας, απειλούν τον νεοφιλελευθερισμό;
  Ο νεοφιλελευθερισμός ως ιδεολογία και πρακτική υποστηρίζει χωρίς περιστροφές και προσχήματα, και ως προς τούτο είναι κυνικά ειλικρινής, ότι ο ανώτατος θεσμός σε μια κοινωνία είναι η αγορά, η οικονομία και ο ανταγωνισμός και επομένως όλα τα υπόλοιπα αγαθά δημοκρατία, ελευθερία, κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα, ίσες ευκαιρίες, αλληλεγγύη, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, περιβάλλον κλπ. περνούν σε δεύτερη και τρίτη μοίρα. Το κράτος και το κοινωνικό κράτος αποτελούν εμπόδια για τη λειτουργία της οικονομίας και της αγοράς γι’ αυτό θα πρέπει να συρρικνωθούν και ειδικά το κράτος οφείλει αίρει όλα τα εμπόδια που εμποδίζουν την ομαλή, δηλαδή την αχαλίνωτη και ανεξέλεγκτη λειτουργία τους.
  Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη έχει διαδοθεί ανά τον κόσμο δίκην επιδημίας και απειλεί με αλλαγή εποχής, αλλαγή παραδείγματος. Παράγει και απελευθερώνει τεράστιο δυναμικό από ανασφάλεια, αδυναμία, κοινωνική απένταξη και περιθωριοποίηση, ανεργία, φτώχεια, ανισότητες και ανορθολογικότητα, αποσυλλογικοποίηση και αξατομίκευση. 

Οικείες δομές και κοινότητες αλληλεγγύης, αξίες, συμπεριφορές και στρατηγικές ζωής διαβρώνονται, αποδυναμώνουν και δεν προσφέρουν πλέον καμιά σιγουριά. Αγώνες αιώνων για μια τάξη της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της ισότητας και της δικαιοσύνης αμφισβητούνται.
  Το γεγονός ότι, όπως υποστηρίζει ο Karl Polanyi, «η οικονομία δεν είναι πλέον ενταγμένη μέσα στις κοινωνικές σχέσεις, αλλά αντίθετα οι κοινωνικές σχέσεις είναι ενταγμένες στο σύστημα οικονομίας», οδηγεί αναγκαστικά σε κοινωνικό αποκλεισμό, (δια)σπά τις διανθρώπινες σχέσεις και απειλεί το φυσικό ζωτικό χώρο του ανθρώπου με εξαφάνιση. Η υποστασιοποίηση της οικονομίας και της αγοράς και η αναβίβασή τους σε υπέρτατες αξίες καθ’ εαυτές εγκλωβίζει τις ανθρώπινες κοινωνίες σε ένα φαύλο κύκλο που παίρνει διαστάσεις τραγωδίας που φαντάζει αναπόφευκτη και νομοτελειακή. Σε μια οικονομία της αγοράς αντιστοιχεί μια κοινωνία της αγοράς.
  Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο, στο τέλος μιας εποχής. Μια βαθιά κρίση διαπερνά όλα τα επίπεδα της κοινωνίας: «Υπάρχουν πάντα μεγάλες κρίσεις στις οποίες η καπιταλιστική οικονομία, ο πολιτισμός και η ιδεολογία και το κομματικό σύστημα χάνουν την εμπιστοσύνη και την νομιμοποίησή τους. Μια κρίση υπάρχει όταν ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος δεν μπορεί ακόμα να γεννηθεί. Είναι η ώρα των τεράτων», διάγνωσε ο Antonio Gramsci το 1932-1934. Σε μια μεταβατική φάση κρίσης του παλιού και ανυπαρξίας του νέου διαλύονται παλιές δομές, αλλά δεν δημιουργούνται νέες και πάντως όχι αμέσως. Τα ακροδεξιά εξτρεμιστικά ρατσιστικά λαϊκιστικά και αυταρχικά κινήματα μπορούν γρήγορα να κερδίσουν μεγάλη αποδοχή και νομιμοποίηση βασιζόμενα σε εμπειρίες κρίσης και επιδιώκουν να γίνουν ηγεμονική ιδεολογία. Αλλά οι κρίσεις είναι επίσης το έδαφος στο οποίο αναπτύσσονται οι δυνάμεις χειραφέτησης-δημοκρατικής σκέψης και πράξης, οι οποίες δρουν και επιδιώκουν μια κοινωνία πραγματικής δημοκρατίας, δηλαδή με ελευθερία, αλληλεγγύη, ισότητα, δικαιοσύνη, ενεργή συμμετοχή στα κοινά και ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι αντιμετωπίζουμε σήμερα μια δομική κρίση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Όλα δείχνουν ότι μπαίνουμε σε μια μακρύτερη φάση κοινωνικής και πολιτικής αστάθειας, στην οποία διάφορες δυνάμεις ανταγωνίζονται με επίκεντρο την αντιμετώπιση της κρίσης και το ποιες δυνάμεις θα επικρατήσουν παραμένει ανοιχτό.
Ωστόσο, όποιος πίστευε ότι η κρίση θα ήταν η ώρα των προοδευτικών δυνάμεων θα απογοητευτεί πολύ. Για άλλη μια φορά, η διαπίστωση του Antonio Gramsci είναι καίρια: Μπορεί να αποκλειστεί ότι οι άμεσες οικονομικές κρίσεις μπορούν από μόνες τους να δημιουργήσουν θεμελιώδη γεγονότα. Το μόνο που μπορούν να προσφέρουν είναι να προετοιμάσουν πιο ευνοϊκό έδαφος για τη διάδοση ορισμένων τρόπων σκέψης … Όταν συμβαίνουν αυτές οι κρίσεις, η άμεση κατάσταση γίνεται λεπτή και επικίνδυνη, επειδή το πεδίο είναι ελεύθερο για βίαιες λύσεις, για τη δραστηριότητα σκοτεινών δυνάμεων, που εκπροσωπούνται από χαρισματικούς άντρες ή τέτοιους που θεωρούν ότι είναι προορισμένοι για σωτήρες.
  Εάν ισχύει η άποψη του Walter Benjamin ότι « η παράδοση των καταπιεσμένων μας διδάσκει ότι η εξαιρετική κατάσταση στην οποία ζούμε, αποτελεί τον κανόνα. Θα πρέπει να οδηγηθούμε σε μια έννοια της ιστορίας που να ανταποκρίνεται σε αυτό. Τότε θα αναχθεί σε καθήκον μας η επιβολή της πραγματικής εξαιρετικής κατάστασης». Το τέλος μιας κρίσης είναι αρχή μιας άλλης. Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από αλληλοδιαδεχόμενες και αλληλοσυνδεόμενες κρίσεις. Ανεξάρτητα από το που οφείλεται αυτό, η «κατάσταση κρίσης» έχει αποκτήσει μια εμμονή και μονιμότητα.
  Υπό αυτή την έννοια και επειδή ουδέτερη επιστήμη και έρευνα, άρα και επιστημονική γνώση, δεν υπάρχει και αυτό ισχύει για όλες τις επιστήμες, αλλά κυρίως για τις κοινωνικές επιστήμες, αυτό που είναι σημαντικό είναι οι νέοι και οι νέες στο πλαίσιο της εκπαίδευσής τους να έρθουν σε επαφή με πολλές και διαφορετικές κοινωνικο-επιστημονικές και ανθρωπιστικές θεωρίες και στη βάση κριτικής αναστοχαστικής σκέψης και επιχειρημάτων να κατανοήσουν αυτές τις διαφορές. Αυτό όμως εναντιώνεται στους στόχους και τη λογική του νεοφιλελευθερισμού.
 Ποιος είναι ο ρόλος ο δικός σας σήμερα; Πως θα μπορέσουν οι διανοούμενοι της επιστήμης σας να υπερασπιστούν και την ίδια την κοινωνιολογία αλλά και την αναγκαιότητα της σύνδεσης της με τις εκπαιδευτικές βαθμίδες;
  Καταρχήν δεν πρόκειται εδώ για την Κοινωνιολογία ως αυτοσκοπό, αλλά για το περιεχόμενο αυτής της επιστήμης και τον σημαντικό της ρόλο και συμβολή στη διαμόρφωση πολιτών με την πραγματική έννοια του όρου σε μια κοινωνία που θέλει να είναι ή καλύτερα να γίνει δημοκρατική.

Παγκοσμίως έχει διαμορφωθεί μεταπολεμικά και με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία περίπου 50 χρόνια μια κατάσταση όπου η οικονομία και οι πολιτικοί εκπρόσωποί τους έχουν επιβάλει μια βίαιη μετάλλαξη του εκπαιδευτικού συστήματος και την εργαλειοποίησή του από σύστημα παιδείας σε σύστημα παραγωγής εργατικού δυναμικού με κυρίως τεχνικές επαγγελματικές δεξιότητες και ικανότητες προσαρμοσμένες στις ανάγκες της αγοράς και της οικονομίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα παράγει κατά τον Jürgen Habermas „εξειδικευμένους ηλίθιους“ (Fachidioten). Ο πραγματικός «γενικός διανοούμενος» και ιδιαίτερα ο «οργανικός διανοούμενος» είναι και γι’ αυτό το λόγο ένα σπάνιο είδος. Εξάλλου και ειδικότερα στην Ελλάδα παρατηρείται το αντιφατικό φαινόμενο, ενώ σχεδόν όλοι οι γονείς να επιθυμούν να σπουδάσουν τα παιδιά τους δεν έχουν καμιά εμπιστοσύνη στην επιστήμη.
  Η κρίση μπροστά στην οποία βρισκόμαστε όχι μόνο δεν αλλάζει το ρόλο της επιστήμης, του διανοούμενου και του κάθε σκεπτόμενου πολίτη, αντίθετα μάλιστα τον κάνει πιο επιτακτικό και αναγκαίο: Κατά τον Umberto Eco, ο οποίος αποδεχόμενος την ελληνική κλασική έννοια της κρίσης, διακρίνει την αρνητική της σημασία από τη θετική, «ο διανοούμενος υποχρεούται, σε αντίθεση με τον πολιτικό, να παράγει κρίσεις ακόμη και εκεί που δεν υπάρχουν. Κάθε εφεύρεση στο πεδίο των φυσικών και των ανθρωπιστικών επιστημών, μια επιστημονική επανάσταση, η οποία καταρρίπτει, περιθωριοποιεί ή αντικαθιστά μέχρι τώρα ισχύουσες αρχές ή επιστημονικά παραδείγματα, προκαλεί κρίση.
  Κάθε δημιουργικός λόγος (Diskurs) ακόμη κι’ αν είναι ένα ποίημα, ένα φιλμ, ένας μεταφυσικός στοχασμός, προκαλεί κρίση, αφού ερμηνεύει τον κόσμο με ένα πρωτόγνωρο τρόπο…Το καθήκον του δεν είναι η νομιμοποίηση αυτού που υπάρχει…Γι’ αυτό δεν επιτρέπεται ο πολιτικός να απαιτεί από τον διανοούμενο, να θεραπεύσει την κρίση…Ο διανοούμενος, ακόμη και όταν είναι πολιτικά στρατευμένος, δεν αποτελεί την γκάιντα της επανάστασης (και πολύ λιγότερο της αντεπανάστασης/της παλινόρθωσης). Ρωτήστε μας, εάν θέλετε, για τα αίτια της κρίσης. Αλλά μην απαιτείτε από μας καμιά συνταγή, γιατί όλοι οι άρρωστοι και όχι μόνο οι κατά φαντασία ασθενείς, είναι συνεργάτες της αρρώστιας τους. Προκαλέστε μας καλλίτερα να παράγουμε κρίσεις, κρίσεις, περισσότερες κρίσεις, με την έννοια της κριτικής, της εκτίμησης, της υποψίας, της ανησυχίας, της ερμηνείας και της διένεξης…».
 Έχετε πει πολύ σωστά, ότι ο διανοούμενος, ακόμη και όταν είναι πολιτικά, στρατευμένος, δεν αποτελεί την γκάιντα της επανάστασης. Ωστόσο σε ένα περιβάλλον πόλωσης, μέσα στο οποίο διαβάζουμε άρθρα συναδέλφων σας να εκφράζουν απόψεις όπως ότι «η χούντα συνετέλεσε στον εκδημοκρατισμό της δεξιάς και κατ’ επέκταση της χώρας», είναι πιο αναγκαία η αποστασιοποιημένη επιστημονική ματιά ή ένα αντίβαρο σε μια έντονη προπαγάνδα; 
  Νομίζω ότι σε συνδυασμό και με την προηγούμενη ερώτηση μια πολύ καλή απάντηση έχει δώσει ο Κάρολος Μαρξ: Αν και δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για το "από πού", υπάρχει εντούτοις μεγαλύτερη σύγχυση για το "προς τα πού". Δεν έχει ξεσπάσει μόνο μια γενική αναρχία μεταξύ των μεταρρυθμιστών, αλλά όλοι θα πρέπει να παραδεχτούν, ο καθένας για τον εαυτό του, ότι κανείς δεν έχει ακριβή άποψη για το τι πρέπει να γίνει. Ωστόσο, αυτό ακριβώς είναι το πλεονέκτημα της νέας κατεύθυνσης, ότι δεν προβλέπουμε δογματικά τον μελλοντικό κόσμο, αλλά θέλουμε πρώτα μέσω της κριτικής του παλιού κόσμου να βρούμε τον νέο...
  Ενώ η κατασκευή του μέλλοντος και η τελείωσή του μια για πάντα δεν είναι δική μας υπόθεση, ένα πράγμα είναι ωστόσο σίγουρο που πρέπει να πραγματοποιήσουμε αυτή τη στιγμή, εννοώ την ανελέητη /αδυσώπητη κριτική για όλα όσα υπάρχουν, ανελέητη τόσο με την έννοια ότι η κριτική δεν φοβάται τα αποτελέσματά της και ούτε τη σύγκρουση με τις υπάρχουσες δυνάμεις. Γι’ αυτό δεν είμαι υπέρ του να υψώσουμε μια σημαία του δογματισμού, αντιθέτως. Πρέπει να προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε τους δογματιστές να καταστήσουν σαφή τα λεγόμενά τους. ... Το ερώτημα είναι, πώς πως το καταφέρνουμε; […] η λογική υπήρχε πάντα, αλλά όχι μόνο με τη λογική μορφή. Ο κριτικός μπορεί λοιπόν σε συνάρτηση με οποιαδήποτε μορφή θεωρητικής και πρακτικής συνείδησης να αναπτύξει την αληθινή πραγματικότητα όπως πρέπει να είναι και τον τελικό της σκοπό από τις μορφές της ίδιας της υπάρχουσας πραγματικότητα