Πέτρος Μάρκαρης: «Ο ιός μπορεί να γίνει δικαιολογία»

Συνέντευξη του Μανώλη Πιμπλή  με τον συγγραφέα Πέτρο Μάρκαρη, με αφορμή το νέο υπό έκδοση βιβλίο του, «Ο φόνος είναι χρήμα» (εκδόσεις Κείμενα)

Πηγή: epohi.gr 

16-21 λεπτά

---

Με αφορμή το νέο αστυνομικό μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη που αναμένεται να κυκλοφορήσει σε λίγο καιρό και το οποίο διαβάσαμε και παρουσιάζουμε, ο συγγραφέας δίνει μια πρώτη και αποκλειστική συνέντευξη στην «Εποχή», μιλώντας για το ιδιαίτερα πολιτικό αυτό βιβλίο αλλά και για τα καυτά θέματα που απασχολούν τον κόσμο μας αυτή την περίοδο.
Τη συνέντευξη πήρε ο Μανώλης Πιμπλής
Θέμα του νέου βιβλίου σας είναι οι περίφημοι επενδυτές από το εξωτερικό. Τους ακούμε δεκαετίες τώρα, σπάνια έρχονται. Τι είδους επενδύσεις γίνονται σε αυτή τη χώρα;

Το θέμα είναι διπλό. Έχει μυθοποιηθεί η έννοια επένδυση σε τρομερό σημείο και έχει φτάσει να είναι το μόνο που μετράει σε όλη την οικονομία πια. Είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη μείωση ή και εξαφάνιση της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία και με το γεγονός ότι η επένδυση έχει αναχθεί σε ένα είδος σωτήρα χωρίς όμως κανείς να ενδιαφέρεται για την κατανομή του πλούτου. Αυτό έχει μεγάλη σημασία. Εξού και αναπτύσσω παράλληλα το θέμα της φτώχειας. Η παράλληλη αφήγηση με δύο αφηγητές που κάνω για πρώτη φορά (σ.σ. τον Χαρίτο και τον Ζήση) αυτό το νόημα έχει. Στο τέλος οι δύο αφηγητές ενοποιούνται και κατασταλάζουν μέσα στην ίδια την οικογένεια. Κι αυτό επειδή η οικογένεια παίζει κομβικό ρόλο στην Ελλάδα.

Βλέπουμε στο βιβλίο ότι φτωχοί και φτωχοποιημένη μεσαία τάξη ενώνουν τις δυνάμεις τους. Ο παλιός κομουνιστής Ζήσης λέει ότι «το προλεταριάτο πήγε στα αζήτητα και τη θέση του πήραν οι μεσοαστοί, που εμείς τους λέγαμε αντιδραστικούς και νεροκουβαλητές του αστικού συστήματος».
Έχει ανατραπεί το πράγμα, εξού και παρεμβάλλεται και συμμετέχει στα δρώμενα και ένας Ιταλός. Είναι γενικό το φαινόμενο. Πρόκειται για μια ανατροπή που έχει να κάνει με τις τεράστιες ανισότητες και μ’ ένα σύστημα που εκθειάζει την επένδυση χωρίς να θέλει να δει ποιοι επωφελούνται. Και με τον κορονοϊό, όταν βγούμε από τον εγκλεισμό θα το καταλάβουμε αυτό ακόμα πιο έντονα. Ο ιός μπορεί να μετατραπεί σε μια πάρα πολύ ωραία δικαιολογία, ας μη γελιόμαστε.
Τι θα έπρεπε να κάνουμε σε συνθήκες επικράτησης άκρατου οικονομισμού και διαρκών κρίσεων;
Το πρόβλημα με αυτή την κρίση είναι ότι είναι παγκόσμια. Δεν υπάρχει εδώ ο Νότος ή η Ελλάδα που δεν τα έκανε σωστά κ.λπ. Τους χτυπάει όλους. Υπό αυτή την έννοια απαιτείται ενιαία και αλληλέγγυα συνεννόηση. Αν δεν υπάρξει, τα πράγματα θα πάνε άσχημα. Βλέπω συζητήσεις, όχι αποφασιστικότητα. Εξακολουθούν να σκέφτονται όπως στην προηγούμενη κρίση, όμως αυτή είναι διαφορετική.
Σου λένε, η δική μας οικονομία αντέχει. Τι μας νοιάζει εμάς αν δεν φροντίσατε να αντέχει και η δικιά σας;
Είναι το επιχείρημα της Ολλανδίας. Αυτά τα λέγανε και το 2008. Αλλά τούτη είναι μια κρίση που βαράει τους πάντες. Ο ιός δεν χτυπάει με βάση το οικονομικό μοντέλο. Δεν λέει θα βαράω το Νότο και όχι την Κεντρική Ευρώπη. Απλά, για πάρα πολλούς λόγους όπως η πίεση του προσφυγικού, ή το ότι η κρίση αυτή χτυπάει ιδιαίτερα τη ναυτιλία, συν ότι τα μέτρα άργησαν ιδιαίτερα να συνειδητοποιηθούν, γιατί άρχισαν τα κρούσματα πιο νωρίς εκεί από ό,τι στην Κεντρική Ευρώπη τα πράγματα στο Νότο είναι πιο δύσκολα. Αυτές οι χώρες επιπλέον ζουν από τον τουρισμό, κάτι που δεν αφορά την Ολλανδία. Πλήττεται η Ελλάδα που έχει οικονομία τουρισμού, όχι η Ολλανδία. Αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι οι επιπτώσεις είναι άμεσες σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν δεν υπάρξει στήριξη από κάποιους, οι επιπτώσεις θα είναι γενικές για όλους. Ορισμένες κυβερνήσεις δεν το καταλαβαίνουν καθόλου.
Φοβάστε νέα μνημόνια;
Δεν θα πήγαινα στα νέα μνημόνια. Την έννοια των μνημονίων δεν την βλέπω ως έναν άμεσο κίνδυνο. Αν συνεχιστεί βέβαια η επιδημία για πολύ καιρό, ποιος ξέρει. Ακόμα όμως κι αν λειτουργήσει το κοινό ταμείο, οι όροι θα είναι οπωσδήποτε σκληροί. Κάτι που θα πλήξει περισσότερο τις λιγότερο ισχυρές χώρες. Μπορεί να μην πάρουμε μνημόνια αλλά θα περάσουμε δύσκολα. Φαίνεται ήδη αυτό στη χώρα. Όταν οι άνθρωποι για έξι εβδομάδες δεν δουλεύουν και η προοπτική να δουλέψουν είναι με όρους, αυτό δεν μπορεί παρά να έχει σοβαρές επιπτώσεις.
Πρέπει πάντως να πω ότι η ελληνική κοινωνία με έχει αφήσει άναυδο. Για το πόσο ψύχραιμα και συγκροτημένα αντιμετώπισε την κατάσταση αυτές τις έξι εβδομάδες. Υπάρχουν βέβαια αιτίες. Ύστερα από την κρίση και τις συνέπειές της έγιναν όλοι πιο προσεκτικοί και πειθαρχημένοι. Χάρη σε ομάδα επιστημόνων, κυρίως, που έπεισε τον πληθυσμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια σειρά πετυχημένα μέτρα τους έπεισαν, ακόμα και μέσα στο Πάσχα να είναι πειθαρχημένοι. Ήταν έκπληξη για μένα. Και αυτή η έκπληξη μου δίνει προοπτική και αισιοδοξία για το αύριο. Ήταν μια πολύ χρήσιμη εμπειρία για το μέσο πολίτη. Δεν χρυσώνει κανείς το χάπι λέγοντάς το. Έχει μάθει ο πολίτης να διαχειρίζεται πιο σωστά τις αντοχές του.

Συμφωνείτε με την άρση των μέτρων;
Είναι δύσκολη εξίσωση. Πρέπει οι άνθρωποι που έχουν οικογένειες να βρουν τρόπο να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Αύριο δεν θα έχει βαρύτητα μόνο η έκταση της επιδημίας του κορονοϊού αλλά και οικονομική αδυναμία, είναι διπλό το πρόβλημα. Όσο καθυστερεί η επιστροφή των ανθρώπων στην εργασία, τόσο μπαίνει αρνητική υποθήκη στο μέλλον τους. Αυτό ισχύει παντού και είναι μεγάλο πρόβλημα. Θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις σε παραγωγή, οικονομία, ζήτηση. Η χρυσή τομή βρίσκεται στο να διασφαλίσεις ότι οι επιδημιολογικές επιπτώσεις δεν θα είναι τέτοιες ώστε να οδηγηθούμε στο άλλο άκρο αλλά και στο να δοθεί προοπτική στους ανθρώπους να δουλέψουν. Να κλειστούμε και να κλειδωθούμε έως το σημείο η κατάσταση να είναι ελεγχόμενη, αλλά από κει και πέρα, χωρίς να υποτιμώ το ρίσκο της εξάπλωσης, θεωρώ ότι είναι ρίσκο και να μην έχεις από πουθενά εισόδημα.
Θα βλέπατε ως λύση μια διαγραφή χρεών;
Μακάρι να γινόταν μια τέτοια συζήτηση. Θα έλεγα μάλιστα ότι σε επίπεδο τραπεζικό μάς αλλάξανε τα φώτα το 2008 για να ενισχύσουν τις τράπεζες. Και ότι τώρα είναι η ώρα να βρουν λύσεις και αυτές με τη σειρά τους. Μια λύση είναι λοιπόν η μερική διαγραφή. Μοιραία θα πάμε εκεί, το ζήτημα είναι για ποιους θα ισχύσει. Μια γερμανική εφημερίδα έγραψε ότι η Lufthansa ζητάει βοήθεια γιατί έχει ζημιά 1 εκατ. ευρώ την ημέρα. Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι αν της δοθούν δάνεια θα μπορέσει αύριο να τα αποπληρώσει; Θα μπει στο τραπέζι  η ρεαλιστική προοπτική του τι από αυτά μπορούμε να διαγράψουμε. Η Γαλλία έδωσε 10 δισ. στην Air France. Θα επιστραφούν αυτά ποτέ; Αλλά θα διαγραφούν αυτά και θα μείνουν απ’ έξω τα χρέη των χωρών; Κάποια στιγμή τελειώνουν τα αποθέματα της χώρας. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό; Στην Ιταλία ή εδώ το πρόβλημα θα είναι τεράστιο. Θα πρέπει να βρεθεί τρόπος όλες οι χώρες να βοηθηθούν να σταθούν στα πόδια τους.
Θεωρείτε πως βαίνουμε προς διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Δεν θέλω να κάνω απαισιόδοξες προβλέψεις αλλά είμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο που δεν μου αρέσει καθόλου. Το φαινόμενο των μπλοκ. Ένα μπλοκ είναι οι πρώην ανατολικές χώρες. Άλλο η Κεντρική Ευρώπη. Ένα άλλο ο Νότος που αισθάνεται ότι αντιμετωπίζεται υποτιμητικά, αν όχι απαξιωτικά. Αν εγκατασταθούν αυτά τα μπλοκ μόνιμα στην Ευρώπη αυτή, ως πολιτική υπόσταση θα πάψει να έχει σημασία. Ήδη, εξωτερική πολιτική ασκούν οι χώρες ξεχωριστά, όχι η Ευρώπη. Αυτό ίσως γίνει και στην οικονομία. Μπορεί η Ευρώπη να μη διαλυθεί αλλά να γίνει ανίσχυρη χωρίς να μπορεί να διαδραματίσει κανένα ρόλο. Απλώς η πλήρης διάλυση είναι δύσκολη. Διότι οι χώρες που έχουν μεγάλο δανεισμό δύσκολα θα φύγουν, αφού με δικό τους νόμισμα θα διπλασιαστούν τα δάνειά τους. Το να παίζουν μέσα στην ΕΕ μια πολιτική τμηματικών συμφερόντων είναι πολύ πιο εύκολο.
Ο Λάμπρος, άλλοτε ενεργό μέλος του ΚΚΕ, φίλος του Χαρίτου, είναι τώρα απογοητευμένος από το κόμμα αλλά και από την Αριστερά γενικότερα, με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να κινητοποιήσει πια τα κινήματα. Και αντί άλλων κομματικών διαχωρισμών, θεωρεί ότι ο μόνος διαχωρισμός πια είναι πλούσιοι-φτωχοί και ότι οι φτωχοί πρέπει να αυτοοργανωθούν. Δύο ερωτήσεις: Πιστεύετε ότι οι φτωχοί δέχονται επίθεση αυτή την ιστορική περίοδο; Πιστεύετε ότι δεν μπορεί να έχει και πολιτική ή κομματική έκφραση ο αγώνας τους;
Όντως, όλες οι τάξεις από τα μεσαία στρώματα και κάτω δέχονται τρομακτική επίθεση. Στην «Εποχή της υποκρισίας» το είπα επίσης. Λέτε στον κόσμο θέσεις εργασίας αλλά οι θέσεις εργασίας δεν του φτάνουν ούτε για το νοίκι. Σε πολλές χώρες συμβαίνει αυτό. Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία. Βρήκαμε έναν τρόπο να μιλάμε για θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα για μισθούς που δεν εξασφαλίζουν επιβίωση. Άρα όχι μόνο οι φτωχοί με την έννοια των παλιών μεροκαματιάρηδων αλλά και τα μεσαία στρώματα έχουν πρόβλημα να επιβιώσουν. Πιέζονται προς τα κάτω. Αιτία είναι όχι μόνο η εργασία και οι θέσεις εργασίας αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η ιδιωτική «ανεξάρτητη» εργασία. Η ανάπτυξη, η παραγωγή πλούτου, αντί να μειώσει τις ανισότητες τις μεγαλώνει. Οι λίγοι κερδίζουν πολλά, οι πολλοί αγωνίζονται για την επιβίωση.
Ως προς το δεύτερο: πράγματι, αυτή τη στιγμή, παγκοσμίως, η Αριστερά έχει αποτύχει. Αυτό που βλέπω, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, είναι μια Αριστερά που δεν μπορεί να κινητοποιήσει κανέναν. Βλέπω γύρω μου μια αδυναμία τρομερή. Ενώ άλλοτε ήταν το σωσίβιο των μεροκαματιάρηδων, των αδύναμων, σήμερα δεν υπάρχει πια, εξαφανίστηκε. Αυτό αποδυναμώνει τα βαλλόμενα στρώματα ακόμα περισσότερο. Το βλέπεις με τα κίτρινα γιλέκα, με τις σαρδέλες. Παλιά το γενικότερο κίνημα της Αριστεράς τα ενσωμάτωνε αυτά και βοηθούσε όχι μόνο να ακουστεί η φωνή τους αλλά και να διεκδικήσουν. Ας πούμε στην Ιταλία: πού είναι το K.K. Ιταλίας σήμερα; Η Γαλλία είχε τρομερό αριστερό κίνημα: Πού ’ντο; Δεν υπάρχει.
Γιατί κατά τη γνώμη σας συμβαίνει αυτό;
Πρώτον, γιατί η κατάρρευση του υπαρκτού οδήγησε πολλά αριστερά κόμματα της Ευρώπης να θέλουν να λένε ότι εμείς δεν είμαστε σαν αυτούς. Δεύτερον, η διαφοροποίηση του τύπου «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο», τα οδήγησε κοντά στα κεντρώα κόμματα, κάτι που τους στοίχισε. Η ένταξη στο σύστημα είχε κακά αποτελέσματα για την Αριστερά. Το άλλο μεγάλο πρόβλημα: όταν εμείς μέσα στη χούντα είδαμε το Μάη του ’68 χειροκροτούσαμε ενθουσιασμένοι. Στη Γερμανία με τον Ντούτσκε ή εδώ με το Πολυτεχνείο. Δεν προσέξαμε όμως ότι η Αριστερά που βγήκε από εκεί ήταν από βολεμένες οικογένειες, όχι από κατώτερα στρώματα. Αυτό είχε επιπτώσεις. Έφυγαν αυτοί που είχαν βγει από κάτω και βγήκαν αυτοί που δεν είχαν οικονομικά προβλήματα. Δες πολιτικούς τύπου Γιόσκα Φίσερ, Κον Μπεντίτ. Αυτοί τροφοδότησαν περισσότερο τα αιτήματα για ελεύθερη έκφραση και λιγότερο για την επιβίωση των κατώτερων στρωμάτων. Γι’ αυτό και τα κατώτερα στρώματα έμειναν χωρίς ηγεσίες.
Έχουμε μια ραγδαία άνοδο της ακροδεξιάς με την εξής έννοια: η ακροδεξιά είτε σε σοφτ είτε σε λιγότερο σοφτ εκδοχή συμμετέχει διεθνώς σε πολλά κυβερνητικά σχήματα. Ταυτόχρονα υπάρχει επικράτηση της ακροδεξιάς ατζέντας σε πολλές χώρες.
Όπου λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια. Και η γάτα είναι η Αριστερά. Έδωσε έδαφος στην άκρα δεξιά να αναπτυχθεί όχι για να αναδείξει διεκδικήσεις, αλλά κατά την προσφιλή της μέθοδο για να πει ότι φταίνε οι ξένοι. Με την ταυτόχρονη σύμπραξη της απογοήτευσης από ένα σύστημα δημοκρατικό μεν αλλά αναπαραγόμενο με τον ίδιο τρόπο, αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη του εθνικισμού που ωφέλησε την ακροδεξιά. Το βλέπουμε αυτό σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία. Είναι τρομερός ο κίνδυνος, ειδικά σήμερα. Ταυτόχρονα, όμως, εκεί που υπάρχουν εναλλακτικά κόμματα η κατάσταση έχει και μια άλλη προοπτική. Εκεί λ.χ. που βλέπεις την κόπωση Γερμανών από τη σοσιαλδημοκρατία βλέπεις την ανάπτυξη των Πράσινων. Είναι ένα πρόβλημα άμεσα συνυφασμένο με το πρόβλημα της έλλειψης εναλλακτικών λύσεων. Στη Γαλλία το ίδιο. Πού είναι τα συνήθη κόμματα; Φτάσαμε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο η Λεπέν. Η κατάρρευση του συστήματος στην Ιταλία οδήγησε στην άνοδο της ακροδεξιάς Λέγκας και στην ανάδειξη του λαϊκιστικού κόμματος Πέντε Αστέρια. Το ότι είχαν την τύχη ή την εξυπνάδα να βρουν ένα πρωθυπουργό που έχει μυαλό πολιτικό δεν σημαίνει ότι τα Πέντε Αστέρια ξεκίνησαν έτσι. Το Partido Democratico δεν μπορεί να ανέβει. Έχασε ο κόσμος την εμπιστοσύνη του στα συστηματικά κόμματα που αναπαράγονται από την ίδρυση της ΕΕ και μετά.
Είστε γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, μιλάτε τουρκικά. Πώς βλέπετε το θέμα Τουρκία σήμερα;
Ο Ερντογάν έχει συσσωρεύσει τεράστια προβλήματα. Έχει ανοιχτεί παντού και δεν ξέρει πώς να τα μαζέψει ή αν θέλει να τα μαζέψει. Προστέθηκε και ο ιός, η οικονομία με ιό είναι σε ακόμα χειρότερη κατάσταση από πριν. Αυτό, σε χώρες όπως η Τουρκία που αφενός έχει έντονο εθνικισμό αφετέρου έχει έναν Ερντογάν που δημιουργεί εξωτερικούς εχθρούς, αφού τους εσωτερικούς τους έχει κλείσει φυλακή έτσι κι αλλιώς, δημιουργεί κινδύνους. Ένα τέτοιο μίγμα δεν μπορεί να σε προφυλάξει από μια στραβή κάποια στιγμή. Οι επεμβάσεις παντού που υπερβαίνουν τις δυνατότητες της χώρας δεν είναι καλό μήνυμα. Τον Έβρο τον χειριστήκαμε αλλά κανείς δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι δεν θα συμβεί κάτι άλλο κάπου αλλού. Και ότι αυτό είναι μια σπίθα που αύριο μπορεί να σβήσει αλλά να έχει κάνει ζημιά. Απρόβλεπτος παράγων η Τουρκία, τρομερός. Δεν ξέρουμε τι θα γίνει.
Πώς βλέπετε το εκδοτικό τοπίο μετά τον κορονοϊό;
Έχει ενδιαφέρον ότι θα ανοίξουν πάλι τα μικρά βιβλιοπωλεία. Αυτό είναι ενθαρρυντικό, βεβαίως όμως υπάρχουν δύο πράγματα: πρώτον, θα αργήσει ο κόσμος να μπει στα βιβλιοπωλεία. Δεύτερον, καλό θα είναι οι εκδότες και οι βιβλιοπώλες να αναπτύξουν διαδικτυακές πλατφόρμες. Χρειάζεται και μια άλλη λύση. Αν είσαι βιβλιοπώλης και περιμένεις στο βιβλιοπωλείο δεν ξέρω πόσο θα περιμένεις. Αν μπορέσουν να οργανώσουν πληρωμή και παράδοση κατ’ οίκον μπορεί τα πράγματα να μην εξελιχθούν και τόσο άσχημα. Χρειάζονται, ειδικά στο βιβλίο, νέες διέξοδοι. Λύσεις πωλήσεων και τροφοδοσίας.
Υπήρξατε πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Σήμερα ΕΚΕΒΙ δεν υπάρχει. Τι πιστεύετε σήμερα για την έλλειψή του;
Ειδικά σήμερα, όπως είναι η κατάσταση, η συμβολή ενός ΕΚΕΒΙ μπορεί να είναι πολύ σημαντική. Να ενισχύσει τους βιβλιοπώλες και τους εκδότες. Όχι για να ενισχύσει τις πωλήσεις, αλλά για να δημιουργήσει ένα δίκτυο βιβλιοθηκών που θα ενισχύει το χώρο αγοράζοντας βιβλία. Είμαι υπέρ αυτού που προέβλεπε το σχέδιο Μυρσίνης Ζορμπά, ένα ΕΚΕΒΙ με επιμέρους γραφεία και εγκαταστάσεις σε πολλές περιοχές της χώρας. Όπως είναι το μοντέλο των σπιτιών λογοτεχνίας στη Γερμανία. Σε κάθε πόλη να υπάρχει ένας χώρος, μια Βιβλιοθήκη. Θα έδινε σε αυτή τη δύσκολη περίοδο μεγάλη βοήθεια. Με την εποπτεία ενός ΕΚΕΒΙ και σε συνεργασία με τοπικούς φορείς. Βλέπω πόσο μεγάλη είναι η προσφορά αυτού του συστήματος στη Γερμανία και σε όλο το γερμανόφωνο χώρο. Το βιβλίο έχει ανάγκη βοήθειας. Αν περιμένουμε πάλι με σταυρωμένα χέρια δεν θα τα βγάλει πέρα.
Εγκλεισμός. Τι αισθήματα σας προκαλεί;
Η ζωή μου δεν έχει αλλάξει. Καθόμουν στο γραφείο και δούλευα. Άλλαξε η ανάσα. Μου λείπει ένα κρασί το βράδυ με ένα φίλο. Στους ρυθμούς της δουλειάς μου έχει επίσης επίπτωση. Δεν μπορώ να δουλέψω.
***
«Τα διαφημιστικά σποτ της κόλασης»
Το νέο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη – το 13ο με ήρωα τον Αστυνόμο Κώστα Χαρίτο – που, αυτή τη στιγμή, βρίσκεται στο στάδιο της διόρθωσης από τον εκδοτικό οίκο, έχει, για πρώτη φορά, δύο αφηγητές. Τον Χαρίτο, φυσικά, και τον Λάμπρο Ζήση. Ο Ζήσης, παλιός κομουνιστής που έχει υποστεί πολλές διώξεις, συνδέεται με παράδοξη φιλία με τον Αστυνόμο Χαρίτο, που κάποτε τον φρουρούσε στα κρατητήρια της ασφάλειας, και συνήθως αποτελεί τον από μηχανής θεό του στα μυθιστορήματα του Μάρκαρη, δίνοντάς του εκ πείρας απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα. Τούτη τη φορά ο Ζήσης, από αποτραβηγμένος φίλος και ευκαιριακός συμβουλάτορας σε άλλα βιβλία, γίνεται πραγματικός πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος.
Ο αναγνώστης παρακολουθεί στενά δύο ιστορίες. Τις περίεργες δολοφονίες με μαχαίρι ξένων επενδυτών – η αρχή γίνεται με Σαουδάραβα και ακολουθεί Κινέζος – από τη μια και την προσπάθεια του Λάμπρου Ζήση να οργανώσει κίνημα από την άλλη. Πρόκειται για «κίνημα των φτωχών» όπου βρισκόμαστε στην παράξενη θέση να παρακολουθούμε τον μεν Ζήση να οργανώνει δημόσιες συγκεντρώσεις σε πλατείες της Αθήνας και με σκοπό την αυτοοργάνωση των φτωχών (παραδοσιακά φτωχών, φτωχοποιημένων της κρίσης, ξένων μεταναστών), τον δε Χαρίτο να προσπαθεί, όσο το δυνατόν πιο διακριτικά, να βάλει την Αστυνομία να περιφρουρήσει τις συγκεντρώσεις αυτές,  ώστε να μην παρεισφρήσουν ξένα προς αυτές ταραχοποιά στοιχεία και τις αμαυρώσουν! Δύο είναι οι βασικές θέσεις του μυθιστορήματος: πρώτον ότι στο υπάρχον πολιτικοοικονομικό πλαίσιο εξουσίας, στην Ελλάδα και διεθνώς, οι ανισότητες ολοένα και μεγαλώνουν (με τα μεσαία στρώματα να πιέζονται όλο και περισσότερο και οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι) και, δεύτερον, ότι η Αριστερά αδυνατεί να δημιουργήσει κινήματα, οπότε οι φτωχοί πρέπει να αυτοοργανωθούν. Όσο για την ακροδεξιά, δεν είναι παρά το «διαφημιστικό σποτ της κόλασης», όπως λέει κάπου ένας Ιταλός διαδηλωτής (μέλος του κινήματος «σαρδέλες», στην Ιταλία). Κατά τα άλλα παρακολουθούμε, όπως πάντα, την επαγγελματική και οικογενειακή καθημερινότητα του Χαρίτου που περιλαμβάνει, ήδη από το προηγούμενο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη, την «Εποχή της υποκρισίας», και ένα εγγόνι το οποίο η οικογένεια Χαρίτου ονόμασε Λάμπρο προς τιμήν του Ζήση!
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι την αξία της οικογένειας δεν τιμά μόνο ο Κώστας Χαρίτος αλλά και ο ίδιος ο Πέτρος Μάρκαρης. Έχοντας παραμείνει πιστός μέχρι τέλους στον εκδότη του Σάμη Γαβριηλίδη που πέθανε πρόσφατα, εκδίδει τώρα το νέο του μυθιστόρημα στον εκδοτικό οίκο «Κείμενα», τον οποίο αναβίωσε ο Φοίβος Βλάχος, στενός συνεργάτης και μέλος της οικογένειας του θανόντος.
Μανώλης Πιμπλής