gerontakos: ΚΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΓΡΑΦΟΥΝ ΝΟΥΑΡ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Παρασκευή, Μαΐου 29, 2020

ΚΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΓΡΑΦΟΥΝ ΝΟΥΑΡ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ο μαιτρ της δευτέρας παρουσίας (1921) – Leo Perutz

Μετάφραση: Ρόζα Ιωαννίδου

Κίχλη (2016)

σελ. 304

Ο Αυστριακός, γεννημένος στην Πράγα, Λέο Περούτς, σπουδαίος μαθηματικός και συγγραφέας, έγινε γνωστός για τα ιστορικά του μυθιστορήματα που συνδυάζουν την αγωνία με το μεταφυσικό στοιχείο. Ο μαιτρ της δευτέρας παρουσίας, μας μεταφέρει στην Βιέννη το φθινόπωρο του 1909, όπου ο ηθοποιός του Αυλικού Θεάτρου, Ευγένιος Μπίσοφ, βρίσκεται νεκρός στο περίπτερο της έπαυλής του, ενώ θάνατός του συνδέεται με μια σειρά άλλων μυστηριωδών θανάτων. Δύο φίλοι του νεκρού ηθοποιού, υιοθετώντας τον ρόλο του Σέρλοκ Χολμς και του δόκτορα Ουώτσον, αναλαμβάνουν τη διαλεύκανση του φόνου. Ένα εξαιρετικό, πολυεπίπεδο νουάρ μυθιστόρημα εποχής, με έμφαση στο σασπένς και έντονα ψυχολογικά και μεταφυσικά στοιχεία. Ο συγγραφέας μέσω της αναξιόπιστης και αντιφατικής, πρωτοπρόσωπης αφήγησης ενός εκ των υπόπτων, του βαρόνου φον Γιός, καλεί τον αναγνώστη «να αναζητήσει την σαφήνεια εκεί που βασιλεύει η αμφιβολία» και να δώσει την δική του εκδοχή στον αστυνομικό μύθο γιατί «η πραγματικότητα είναι πάντα μια μόνο εκδοχή του πιθανού». Το βιβλίο όταν εκδόθηκε απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές και κατατάχθηκε από τους ειδικούς στην ψυχαγωγική λογοτεχνία – ο Βάλτερ Μπένγιαμιν το συστήνει χαρακτηριστικά ως «αστυνομικό μυθιστόρημα στο ταξίδι»- γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του συγγραφέα. «Δεν έγραψα ποτέ αστυνομικό μυθιστόρημα» θα διαμαρτυρηθεί, αν και Ο μαιτρ της δευτέρας παρουσίας διατηρεί βασικές συμβάσεις του είδους. «Σήμερα υπάρχει πολύ περισσότερος χώρος στην γερμανόφωνη λογοτεχνία για την καλή αφήγηση ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην αμιγώς ψυχαγωγική και την υψηλή λογοτεχνία. Τα μυθιστορήματα του Περούτς το καταφέρνουν» δηλώνει ο συγγραφέας Χανς Άιχνερ, στο εξαιρετικό επίμετρο της έκδοσης που συνοδεύεται από σπάνιο φωτογραφικό υλικό της εποχής.

Στα δίχτυα του Μάττο (1936) – Friedrich Glauser

Μετάφραση: Γιάννης Καλιφατίδης

Νεφέλη (2013)

σελ. 422

O Φρίντριχ Γκλάουζερ, γεννημένος στην Βιέννη, από Αυστριακή μητέρα και Ελβετό πατέρα, θεωρείται από τους πρώτους και σπουδαιότερους εκπρόσωπους της γερμανόφωνης αστυνομικής λογοτεχνίας. Προς τιμήν του θεσπίστηκε το 1987, το Friedrich Glauser preis, που είναι το πιο δημοφιλές βραβείο και μια από τις σημαντικότερες διακρίσεις για γερμανόφωνους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων. Το βιβλίο του, Στα δίχτυα του Μάττο, είναι το τρίτο -από τα πέντε συνολικά της σειράς- με πρωταγωνιστή τον δαιμόνιο αρχιφύλακα Γιάκομπ Στούντερ. Η ιστορία διαδραματίζεται εξ’ ολοκλήρου στο φανταστικό ψυχιατρείο του Ράντλινγκεν, όπου ο αινιγματικός και με αμφιλεγόμενες μεθόδους αρχίατρος δρ. Λαντούνερ, καλεί τον Στρούντερ να ερευνήσει την διπλή υπόθεση της εξαφάνισης του διευθυντή της κλινικής και της απόδρασης ενός παιδοκτόνου και μοιραία, να έρθει αντιμέτωπος με το «το κραταιό πνεύμα της παραφροσύνης που βασιλεύει στον άγνωστο κόσμο του υποσυνείδητου» που ακούει στο όνομα Μάττο. Ο Γκλάουζερ, που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της σύντομης και πολυτάραχης ζωής του, σε ψυχιατρεία και κλινικές αποτοξίνωσης, χτυπημένος από την σχιζοφρένεια και εθισμένος στο όπιο και την μορφίνη, μεταφέρει ρεαλιστικά με ευαισθησία αλλά και σκωπτική διάθεση, τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στους χώρους αυτούς. Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα με δυνατή αστυνομική πλοκή, έντονη νουάρ κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, και αλληγορικά στοιχεία για μια κοινωνία που οδεύει προς τον όλεθρο του ναζισμού, για το οποίο, ο ίδιος ο συγγραφέας θα δηλώσει: «Γράφω ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με όλους τους κανόνες που διακρίνουν -όπως ελπίζω- μια καλή ιστορία. Ωστόσο δεν βλέπω άλλη λύση, παρά να κάνω τους αναγνώστες να καταπιούν, όσα δεν είναι εύκολο να καταπιούν, χωρίς σάλιο».

Η ομολογία ενός δολοφόνου – μέσα σε μια νύχτα (1936) – Joseph Roth

Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου

Άγρα (2011)

σελ. 200

Ο Αυστριακός συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιόζεφ Ροτ, θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας του περασμένου αιώνα. Έγινε ευρύτερα γνωστός, με το εξαιρετικό του μυθιστόρημα Το εμβατήριο Ραντέτσκυ (Άγρα), ενώ σε όλα τα έργα του επικεντρώνεται στην ψυχοσύσταση των ηρώων του, όπως αυτή διαμορφώνεται στις δυσμενείς συνθήκες της ηθικά και κοινωνικά παρακμασμένης εποχής του Μεσοπολέμου, στην κεντρική Ευρώπη. Η ομολογία ενός δολοφόνου – μέσα σε μια νύχτα, προϊδεάζει από τον τίτλο του τον αναγνώστη ότι δεν πρόκειται για ένα whodunit αστυνομικό μυθιστόρημα. «Εγώ για παράδειγμα έχω σκοτώσει-αλλά θεωρώ τον εαυτό μου καλόν άνθρωπο. Ένα τέρας, μ’ άλλα λόγια μια γυναίκα, κύριοι μ’ έσπρωξε στον φόνο. […] Μπορώ να σας πω με συντομία την ιστορία μου» Έτσι αρχίζει ένα βράδυ, η εκ βάθους εξομολόγηση του Σεμιόν Σεμιόνοβιτς Γκολούμπτσικ στους θαμώνες του Ταρί-Μπαρί, ενός ρωσικού καπηλειού στην καρδιά του Παρισιού. Ο αναγνώστης μέσω ενός αριστουργηματικού μονόλογου, καταβυθίζεται στην άβυσσο της ανθρώπινης ύπαρξης για να κατανοήσει το why done it, δηλαδή τον λόγο που όπλισε το χέρι του δολοφόνου και να στοχαστεί για το πως ένας άνθρωπος, μπορεί να φτάσει στην απώλεια της λογικής, που προϋποθέτει ένα έγκλημα. Ένα σκοτεινό και ειρωνικό νουάρ μυθιστόρημα, υψηλής λογοτεχνικής ποιότητας, «μια παραβολή για τη δύναμη του κακού, για τη λογική της ύβρης και της προδοσίας», του οποίου την ψυχογραφική δύναμη οι κριτικοί αναγνωρίζουν στα έργα των Ντοστογιέφσκι και Κόνραντ.

Ο δικαστής και ο δήμιός του (1951) – Φρήντριχ Ντύρενματ

Μετάφραση: Ρεγγίνα Μόζερ-Μαθιοπούλου

Μεταμεσονύχτιες Εκδόσεις (1998)

σελ. 207

Ο Ελβετός Φρήντριχ Ντύρενματ, συγγραφέας, δοκιμιογράφος και σκιτσογράφος θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους δραματουργούς του 20^ου αιώνα. Η παγκόσμια αναγνώριση ήρθε με το γκροτέσκο θεατρικό του έργο Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας (Δωδώνη), που μεταφράστηκε σε σαράντα γλώσσες, ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, με πρωταγωνιστές τους Ίνγκριντ Μπέργκμαν και Άντονι Κουίν. O Ντύρενματ στην καριέρα του, έγραψε και τέσσερα αστυνομικά μυθιστορήματα, που χαρακτηρίστηκαν ως philosophical crime novels για τα φιλοσοφικά ερωτήματα που θέτουν σε ένα δεύτερο επίπεδο, πίσω από την εξέλιξη του αστυνομικού μύθου. «Δεν γράφω για να βγάλετε συμπεράσματα για το άτομό μου, αλλά για να βγάλετε συμπεράσματα για τον κόσμο» επισημαίνει ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο δικαστής και ο δήμιος του, είναι το πρώτο από τα δύο της σειράς με πρωταγωνιστή τον επιθεωρητή Μπέρλαχ, που καλείται να εξιχνιάσει την δολοφονία του αστυνόμου Σμιντ, του οποίου το πτώμα βρέθηκε μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο, σε έναν απόμερο δασικό δρόμο. Ο Μπέρλαχ, δεν θα αργήσει να αντιληφθεί, ότι ο φόνος σχετίζεται με ισχυρά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, που δεν πρέπει να θιγούν, αλλά και μια ιστορία από το παρελθόν, που έχει αφήσει για τον ίδιο, ανοιχτούς λογαριασμούς. Ένα εγκεφαλικό νουάρ, με λιτή γραφή και εξαιρετική αποτύπωση της ελβετικής τοπιογραφίας, όπου η έξυπνη αστυνομική πλοκή λειτουργεί ως αφορμή για στοχασμό γύρω από την τιμωρία ενός εγκλήματος.

Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ (1974) – Χάινριχ Μπελ

Μετάφραση: Δημήτρης Δημοκίδης

Μεταίχμιο (2019)

σελ. 216

Ο Χάινριχ Μπελ, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας το 1972, είναι από τους σπουδαιότερους και δημοφιλέστερους Γερμανούς συγγραφείς. Στα πρώτα μυθιστορήματά του, πραγματεύεται τις άθλιες συνθήκες του πολέμου και στη συνέχεια, η κριτική του στρέφεται στις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της σύγχρονής του Γερμανίας, ενώ οι κριτικοί θεωρούν ότι εξέφρασε, όσο κανείς άλλος από τους ομότεχνούς του, την μεταπολεμική γερμανική συνείδηση. Στο μυθιστόρημα, Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ, όλα αρχίζουν την παραμονή της Τσικνοπέμπτης, όπου η ομώνυμη ηρωίδα του τίτλου που εργάζεται ως οικιακή βοηθός, θα γνωρίσει σ’ ένα αποκριάτικο πάρτι τον καταζητούμενο από την αστυνομία, Λούντβιχ. Την Κυριακή το βράδυ, μόλις τέσσερις μέρες αργότερα, θα επισκεφθεί τον υπαστυνόμο της δίωξης κοινού εγκλήματος, Βάλτερ Μαίντιγκ και θα ομολογήσει, ότι το ίδιο πρωί, σκότωσε στο σπίτι της με περίστροφο, τον δημοσιογράφο Βέρνερ Ταίγκρες. Μια συγκλονιστική, αλληγορική και επίκαιρη νουάρ ιστορία, που αποδίδεται με εξαιρετική ακρίβεια λόγου σε πενήντα οκτώ μικρά κεφάλαια, από έναν ανώνυμο, αποστασιοποιημένο συναισθηματικά και ιδεολογικά αφηγητή και πραγματεύεται θέματα νομικού, κοινωνικού και εγκληματολογικού περιεχομένου, για την ασυδοσία της τέταρτης εξουσίας και πως αυτή μπορεί να οδηγήσει στο έγκλημα. «Ένα θαύμα συμπύκνωσης και ειρωνείας» θα γράψει η Sunday Telegraph για ένα βιβλίο ορόσημο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που μεταφέρθηκε με επιτυχία ένα χρόνο μετά την έκδοσή του στην μεγάλη οθόνη, από τους σκηνοθέτες Φόλκερ Σλέντορφ και Μαργκαρέτε φον Τρότα.

Happy birthday Τούρκε! (1985) – Γιάκομπ Αρζούνι

Μετάφραση: Στέφανος Τζαννετάτος

Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)

σελ. 171

Ο Γιάκομπ Αρζούνι, θεωρήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα της νεότερης γερμανικής λογοτεχνικής γενιάς. Δυστυχώς ο πρόωρος χαμός του, άφησε το έργο του ανολοκλήρωτο. Το μυθιστόρημά του, Happy birthday Τούρκε! -που έγραψε σε ηλικία μόλις είκοσι ενός ετών- είναι το πρώτο από τα πέντε συνολικά της σειράς, με πρωταγωνιστή τον Γερμανό, τουρκικής καταγωγής ιδιωτικό ντετέκτιβ, Κεμάλ Καγιανκάγια. Ο θρασύς και ιδιόρρυθμος μετανάστης-ντετέκτιβ, αναλαμβάνει να εξιχνιάσει την δολοφονία του συμπατριώτη του, Αχμέτ Χαμούλ που βρίσκεται μαχαιρωμένος πισώπλατα, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, ενώ η αστυνομία δεν ασχολείται ιδιαίτερα «γιατί ένας νεκρός Τούρκος δεν είναι ακριβώς το πρόσωπο για το οποίο αξίζει να γίνουν συστηματικότερες έρευνες». Μια υπόθεση που θα αποδειχτεί ιδιαίτερα επικίνδυνη, αφού σ’ αυτήν εμπλέκονται διεφθαρμένοι αστυνομικοί και αδίστακτα κυκλώματα ναρκωτικών και πορνείας. Ένα απολαυστικό νουάρ, με επιρροές από το αμερικάνικο hard-boiled, έντονα στοιχεία μαύρου χιούμορ, παρωδιακές σκηνές, καταιγιστική πρωτοπρόσωπη αφήγηση και κλιμακούμενη αγωνία, με φόντο τις υποφωτισμένες, κακόφημες γειτονιές της Φρανκφούρτης. «Ο Κεμάλ Καγιανκάγια, ο τσαλακωμένος και διαρκώς με βαρύ κεφάλι από το ποτό, ήρωας των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Αρζούνι, είναι ένας άξιος απόγονος των αχτύπητων παππούδων του, Φίλιπ Μάρλοου και Σαμ Σπέιντ» έχει δηλώσει ο πατριάρχης του μεσογειακού νουάρ, Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν.

Τα ίχνη του χρήματος (2001) – Bernhard Schlink

Μετάφραση: Ιάκωβος Κοπερτί

Κριτική (2003)

σελ. 258

O πολυμεταφρασμένος Γερμανός συγγραφέας και δικαστικός Μπέρνχαρντ Σλινκ, κάτοχος από το 1989 του βραβείου Friedrich Glauser, για την αστυνομική νουβέλα Γόρδιος φιόγκος (Κριτική), γνώρισε το 1995 την παγκόσμια καταξίωση για το σπουδαίο μυθιστόρημα Διαβάζοντας στη Χάννα (Κριτική), που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο. Το 2002, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας απένειμε στον συγγραφέα τον τίτλο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής. Τα ίχνη του χρήματος, είναι το τρίτο -και τελευταίο μέχρι σήμερα- μυθιστόρημα της σειράς με πρωταγωνιστή τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Γκέρχαρντ Ζελμπ. Τα χρόνια έχουν περάσει και ο Ζελμπ, έχοντας υποστεί και ένα έμφραγμα κατά το παρελθόν, σκέφτεται σοβαρά να αποσυρθεί και να ζήσει μια ήρεμη οικογενειακή ζωή με την αγαπημένη του Μπριγκίτε και τον γιο της Μανού. Όταν μια χειμωνιάτικη νύχτα βοηθάει τον τραπεζίτη Βέλκερ να ξεκολλήσει το αυτοκίνητό του απ’ το χιόνι, εκείνος του αναθέτει μια φαινομενικά απλή υπόθεση: Να βρει έναν ανώνυμο μέτοχο που κατά το παρελθόν είχε συνεισφέρει ένα σημαντικό ποσό για την σωτηρία της τράπεζας. Η έρευνα όμως θα τον οδηγήσει σε μια απίθανη υπόθεση ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και ένα αδίστακτο κύκλωμα που θα φτάσει στον φόνο για να μην αποκαλυφθεί η απάτη. Ένα πολυεπίπεδο, νουάρ μυθιστόρημα, όπου η αστυνομική πλοκή λειτουργεί ως πρόσχημα του συγγραφέα, για να θίξει καυτά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, να κάνει καυστικά σχόλια για την εποχή του ναζισμού και της διαίρεσης της χώρας αλλά και να στοχαστεί για την δυσκολία αποδοχής της βιολογικής φθοράς, στο πέρασμα του χρόνου. Καταφέρνει όμως περίτεχνα, με λιτή γραφή και κινηματογραφικές σκηνές δράσης, να διατηρεί σε υψηλό επίπεδο το σασπένς της αστυνομικής ιστορίας κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελική της έκβαση.