Τρίτη, Μαΐου 26, 2020

Διαβάζοντας την “Ιογενή πνευμονία” του Ζήσιμου Λορεντζάτου

Την Τετάρτη 27 Μαΐου στις 19.00 συνεχίζεται η διαδικτυακή ηχητική σειρά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) Αναγνώσεις με το πεζογράφημα Ιογενής πνευμονία του Ζήσιμου Λορεντζάτου. Διαβάζει ο Νίκος Κουρής, ένας από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές του θεάτρου μας.
Η Ιογενής πνευμονία αποτελεί το μοναδικό αφήγημα που επιχείρησε να γράψει ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, μολονότι ο ίδιος δεν θεωρούσε τον εαυτό του πεζογράφο. Στο σύντομο κείμενό του, αν και απέφευγε συνειδητά τις αυτοαναφορικές εξομολογήσεις, μιλά σε τρίτο πρόσωπο για τη μοναξιά του αρρώστου και για την περιπέτεια υγείας που έζησε τον Αύγουστο του 1981, η οποία άρχισε στην Κεφαλονιά και συνεχίστηκε στην Αθήνα με τη νοσηλεία του στο νοσοκομείο Σωτηρία, έχοντας διαγνωστεί με ιογενή πνευμονία. Αυτό το σπάνιo –και χαμένο μέχρι το 2016– πεζό του φαίνεται πως δουλεύτηκε επανειλημμένα από τον κορυφαίο δοκιμιογράφο, κριτικό, ποιητή και μεταφραστή, αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Παραδόξως, το ανέκδοτο χειρόγραφο του Λορεντζάτου βρέθηκε σε ημιτελή –ίσως και σχεδόν τελική– μορφή ανάμεσα σε άλλα γραπτά του πριν από τέσσερα χρόνια, όταν το αρχείο του παραδόθηκε στο Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, το οποίο μάλιστα τύπωσε το βιβλίο την ίδια χρονιά.
Προσηλωμένος στην πνευματικότητα, εμμονικός αναζητητής λέξεων, κοσμοπολίτης με ευρύ πεδίο γνώσεων και βαθιά αγάπη και γνώση της ελληνικής παράδοσης, ο Ζήσιμος Λορεντζάτος (1915–2004) είναι ένας από τους κορυφαίους Έλληνες λόγιους. Γιος του δημοτικιστή πανεπιστημιακού καθηγητή της κλασικής φιλολογίας Παναγή Λορεντζάτου, καταπιάστηκε κυρίως με το δοκίμιο εκπονώντας μελέτες για σπουδαίους Έλληνες και ξένους συγγραφείς (Καβάφης, Κάλβος, Παπαδιαμάντης, Σεφέρης, Σολωμός, Σαραντάρης, Έλιοτ, Ζιντ, Βίτγκενσταϊν, Πάουντ κ.ά.). Τα Γράμματα Σεφέρη–Λορεντζάτου είναι μια από τις σπουδαιότερες ελληνικές αλληλογραφίες. Το 2001 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη για το σύνολο του έργου του, ενώ το 1988 του απονεμήθηκε το Α΄ Κρατικό Βραβείο Κριτικής-Δοκιμίου, το οποίο όμως δεν αποδέχτηκε, καθώς ήταν ένας σεμνός και εσωστρεφής άνθρωπος που αγαπούσε την απλότητα και δεν επιδίωκε τίτλους, αξιώματα και δημοσιότητα. Όπως έλεγε: «Τη ζωή τη ζούμε. Ο καρπός της τρώγεται, και το πολύ που κάνεις με το γράψιμο αναμασάς τα φλούδια της. Παίρνω το γράψιμο σαν μια τέχνη που πασχίζω να την κάνω όσο μπορώ σωστά, ώστε να χρησιμέψει σε κάτι στη ζωή μας […]».
Ακούστε την ηχογραφημένη ανάγνωση σε αυτή τη σελίδα την Τετάρτη 27 Μαΐου στις 19.00.
Η ηχογράφηση θα παραμείνει διαθέσιμη στο site του ΚΠΙΣΝ.

Η “Ιογενής πνευμονία” του Ζήσιμου Λορεντζάτου στη διάθεσή σας ως e-book!

Είδος: Αφήγημα
Έκδοση: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Άδεια διανομής: Ελεύθερη διάθεση
ISBN 978-960-250-677-6
Σελίδες: 73
Έτος έκδοσης: 2016

«Ιογενής πνευμονία» του Ζήσιμου Λορεντζάτου. Μεταγραφή Σοφία Μπόρα. Σημειώσεις, υστερόγραφο Σταύρος Ζουμπουλάκης, Εκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.

Ένας άντρας γύρω στα 60 περνάει ευδαιµονικά το καλοκαίρι του στο γενέθλιο νησί του. Μέσα από πεύκα, σκοίνα, συκιές, πικροδάφνες, λυγαριές και δεντρολίβανα φτάνει κάθε µέρα στην αµµουδιά.

«Νερό κάτασπρο (…) όπου κολυµπώντας έβλεπες κάτω στον πάτο τον ίσκιο σου να σαλεύει στην άµµο τη µαργαριταρένια, που απλωνόταν καλοστρωµένη, σκαλοπάτια σκαλοπάτια, και γεµάτη µεριές µεριές από τρύπες (…) που οδηγούσαν ποιος ξέρει σε ποιες κατοικίες απόκρυφες, κοινοβιακές και ιδιόρρυθµες, όπως τα µοναστήρια». Ζει τη δική του αιωνιότητα, ή µάλλον το οµοίωµά της, που είναι το ανακάτεµα του ήλιου µε το αλµυρό νερό της θάλασσας, όπως στον στίχο του Ρεµπώ. Μα ξαφνικά, µια µέρα που ανέβαινε το µονοπάτι, ένιωσε τα πόδια του να κουράζονται. Δεν έδωσε σηµασία. Αλλά την επόµενη µέρα, στη θάλασσα, αισθάνθηκε ότι ανάµεσα στο νερό και στο δέρµα του παρεµβαλλόταν µια αίσθηση ξένη. Είχε αρχίσει να αρρωσταίνει, σαν να κυκλοφορούσαν µέσα του αγκάθια από φραγκόσυκα. Προσπάθησε να αντιµετωπίσει την κατάστασή του µε τα µέσα που του προσέφερε το νησί. Αλλά τα αγκάθια γίνονταν σίδερο και η κατάρρευση θα έρθει. Εσπευσµένη αναχώρηση για την Αθήνα για να νοσηλευτεί σε νοσοκοµείο, µε διάγνωση «ιογενής πνευµονία».

Αυτό το ανέκδοτο κείµενο του Λορεντζάτου, µόλις 50 σελίδες, που ανασύρεται από το αρχείο του στο ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, αποτελεί µια από τις πιο συγκλονιστικές περιγραφές, µε λογοτεχνικούς όρους, της µετάβασης από την υγεία στην αρρώστια, την αργόσυρτη συνειδητοποίηση µιας νέας άγνωστης κατάστασης. Αυτό το πέρασµα ίσως είναι από τις τραγικότερες και ταυτόχρονα λυτρωτικές όψεις της ανθρώπινης συνθήκης, που ο Λορεντζάτος, µέσα από το βίωµά του, το µετατρέπει σε υψηλή τέχνη.

Μη χάσετε αυτό το κείµενο. Γλώσσα, αλήθεια, νόηµα, αφήγηση. Επιπλέον, µια σπάνια αυτοβιογραφική εκδήλωση του Ζήσιµου Λορεντζάτου.