Για μια νέα εθνική αυτοπεποίθηση

Αντώνης Λιάκος

Πηγή: efsyn.gr

---

Εκείνο που χρειάζεται στην πορεία προς τις εκλογές είναι μια κατανόηση της πορείας από τις αρχές της κρίσης και πώς αυτή ακούμπησε βαθιά το λαϊκό αίσθημα. Η παρούσα κυβέρνηση εκλέχτηκε τον Σεπτέμβρη του 2015, όταν είχε υπογράψει ήδη το τρίτο Μνημόνιο. Οσοι ψήφισαν τότε, γνώριζαν ότι δεν μπορούσε να υποσχεθεί ούτε την ακύρωση των μνημονίων ούτε καν το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης 2014. Επομένως, εκείνο που έδωσε τη νίκη στις τρεις διαδοχικές αναμετρήσεις εκείνου του έτους δεν ήταν οι υποσχέσεις, αλλά η διεκδίκηση αξιοπρέπειας.

Οι Ελληνες στην κρίση ταπεινώθηκαν διπλά όταν άκουγαν τον πρωθυπουργό τους να λέει στους Ευρωπαίους ηγέτες «κυβερνώ μια διεφθαρμένη χώρα» (Γ. Παπανδρέου, 11.10.2010), όταν τους αποκαλούσαν μαζί με άλλους Νοτιοευρωπαίους PIGS (γουρούνια), όταν τους ονόμαζαν τεμπέληδες και απατεώνες, όταν κυβερνήσεις, κανάλια και εφημερίδες τούς κουνούσαν το δάχτυλο, όταν οι φιλομνημονιακοί διανοούμενοι τους κατηγορούσαν για κουλτούρα του «δαρμένου σκύλου» (underdog culture).

Από το 2010 άνοιξε βαθύ ρήγμα ανάμεσα στην πολιτική τάξη και στα λαϊκά στρώματα. H βίαιη περιστολή των εισοδημάτων, οι στερήσεις αλλά και η ταπείνωση συγκροτούσαν εκρηκτικά υλικά. Είναι ιστορικό επίτευγμα ότι αυτή η επιχείρηση διάβρωσης της αυτοπεποίθησης των Ελλήνων δεν τους οδήγησε στην αγκαλιά της Ακροδεξιάς, όπως βλέπουμε να συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αφ' ενός η σύμπραξη του ΛΑΟΣ με την κυβέρνηση Παπαδήμου το ξεδόντιασε και αφ' ετέρου η εγκληματική ναζιστική φυσιογνωμία της Χρυσής Αυγής στέρησε από την Ακροδεξιά τη δυνατότητα ενός ευρύτερου ακροατηρίου.

Κατηγορείται ο ΣΥΡΙΖΑ για αριστερό λαϊκισμό, αλλά αυτός ο λαϊκισμός, ή το βαθύ λαϊκό αίσθημα, του επέτρεψε να αναδειχθεί στο αντίπαλο δέος των μνημονιακών πολιτικών και να απορροφήσει τη λαϊκή αγανάκτηση. Δεν ήταν κάτι συγκυριακό. Από την αρχή της κρίσης οι επιτροπές αλληλεγγύης που εκφράζονταν με το σύνθημα «κανείς μόνος του στην κρίση», το πλήθος των μικρών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, συζητήσεων, κινητοποιήσεων, η ανάληψη από τους δασκάλους και τους υγειονομικούς της ευθύνης να λειτουργήσουν σχολεία και νοσοκομεία στις πιο δύσκολες συνθήκες περικοπών, όλα αυτά αναβίωσαν ένα βαθύ, σκεπασμένο από τον ευδαιμονισμό των προηγούμενων δεκαετιών, στρώμα ηθικής αντίστασης (moral resistance). Ηταν εκείνα που διοχέτευσαν στην Αριστερά την ηφαιστειακή ενέργεια που αναδύθηκε στην κρίση.

Η Αριστερά που ήλθε στην εξουσία αρχές 2015, ήταν ένα κόμμα με καταβολές και στην ανανεωτική Αριστερά, στα κινήματα διαμαρτυρίας αλλά και στον ευρύτερο δημοκρατικό κόσμο που ψήφιζε ΠΑΣΟΚ. Αντιφάσεις, μαξιμαλισμοί και ζιγκ-ζαγκ ήταν αναπόφευκτα, αλλά αυτή η σύνθεση, αυτό το προφίλ την έκανε λαϊκή δύναμη, ικανή να απορροφήσει τη μεγάλη ένταση στην ελληνική κοινωνία, στην οποία επιβλήθηκε ένα πρόγραμμα περικοπών (το ένα τέταρτο του ΑΕΠ) που χάνεται συνήθως σε πολέμους. Χωρίς αυτό το προφίλ, δεν θα είχε ανταποκριθεί στην απελπισμένη αναζήτηση της κοινωνίας για διέξοδο. Μπορεί να μη γνώριζαν τη συνωμοσία Σόιμπλε για Grexit, μπορεί να είχαν αυταπάτες ότι στην Ευρώπη η αλληλεγγύη θα υπερνικήσει την αντίδραση, αλλά στο πρώτο εξάμηνο, όφειλαν να δώσουν τη μάχη. Διαφορετικά θα έχαναν την αξιοπιστία τους. Και το γεγονός αυτό τους πιστώθηκε τον Σεπτέμβριο.

Η κορύφωση του δράματος ήλθε τον Ιούλιο του 2015. Το ερώτημα του δημοψηφίσματος ήταν «ναι» ή «όχι» στη λιτότητα. Οι μεν το ερμήνευσαν ως δημοψήφισμα για την παραμονή ή την εγκατάλειψη της Ευρώπης, οι δε ως δημοψήφισμα για την υπεράσπιση της εθνικής αξιοπρέπειας απέναντι σε εκβιασμούς αποικιακού τύπου. Γι' αυτό κέρδισε με ευρύτατη πλειοψηφία η δεύτερη ερμηνεία, όχι η πρώτη. Ως ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης της χώρας σε εκείνες τις κρίσιμες στιγμές.

Και όταν παρ’ όλα αυτά τέθηκε το δίλημμα στον Ελληνα πρωθυπουργό τη δραματική νύχτα της 12ης Ιουλίου, σε μια ασύμμετρη αντιπαράθεση, «τρίτο Μνημόνιο ή Grexit», αυτό που ονομάστηκε «κωλοτούμπα» ήταν ένα tour de force πολιτικής στις πιο οριακές συνθήκες. Ο Τσίπρας καταλάβαινε ότι παρά την πικρία τους οι Ελληνες δεν θέλουν να φύγουν από την Ευρώπη και μέτρησε, σύγκρινε το χάος από ενδεχόμενη έξοδο, με τις θυσίες της διέλευσης μέσα από τα Καυδιανά δίκρανα, αλλά με ευαισθησία και προσοχή στην κοινωνία και στα πιο ευάλωτα στρώματα. Τα συμβάντα του καλοκαιριού του 2015 αποτελούν έναν ιστορικό σταθμό που δικαιώθηκε. Αποφεύχθηκε ο κίνδυνος εξόδου της χώρας από την Ευρώπη, αποφεύχθηκαν η μετατροπή της κοινωνικής δυσαρέσκειας σε πυροδότη της Ακροδεξιάς και το ενδεχόμενο η κρίση να αποσταθεροποιήσει τη δημοκρατία. Αυτή την υπέρβαση υψηλού ρίσκου και ταυτόχρονα ευθύνης έδειξε και η Συμφωνία των Πρεσπών.

Παρά τα αναντίρρητα λάθη, τις ανεπάρκειες, τους ιστορικούς συμβιβασμούς, το ουσιώδες είναι ότι η μάχη για την αξιοπρέπεια, σε αυτές τις πολύ δύσκολες συνθήκες της κρίσης, κερδήθηκε. Και αυτή πρέπει να γίνει η βάση μιας νέας κριτικής και λελογισμένης αυτοπεποίθησης. Αυτό το στέρεο συναίσθημα, αυτή η εξιστόρηση της πορείας από την περιφρόνηση στην εμπιστοσύνη σ’ αυτόν τον λαό είναι εκείνο που χρειάζεται να προβληθεί στις εκλογικές αναμετρήσεις που έρχονται.

* μέλος της πρωτοβουλίας «Γέφυρα»