Η γυναίκα που καβαλίκεψε τον Αριστοτέλη

Το άλογο του Αριστοτέλη

efsyn.gr, 13.09.2018

Συντάκτης: 

Αδάμ Αδαμόπουλος

Διαχρονικούς συνειρμούς, συμβολισμούς και συνδηλώσεις αναδεικνύει η έμμετρη μετάφραση της μεσαιωνικής, ποιητικής αλληγορίας «Το τραγούδι του Αριστοτέλη ή Αριστοτέλης και Φυλλίς» (εκδόσεις Αγρα). Στο εισαγωγικό του κείμενο ο Νίκος Δασκαλοθανάσης αναφέρει ότι το ποίημα αποδίδεται πλέον στον Ανρί ντέ Βαλενσιέν.
Ο τελευταίος έζησε κατά προσέγγιση την περίοδο 1170-1230, ήταν μέλος της Αυλής του Βαλδουίνου Α΄ της Φλάνδρας, ο οποίος, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Λατίνους, στέφθηκε πρώτος Λατίνος αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Ο Ντέ Βαλενσιέν κατά πάσα πιθανότητα ήταν παρών στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, όπου και διέμεινε μέχρι το 1209, πριν επιστρέψει στη Γαλλία.
Αγνοούμε τι αποκόμισε ο Ντέ Βαλενσιέν από την πενταετή αλληλεπίδρασή του με τον πνευματικό κόσμο του Βυζαντίου. Το 1210 έγραψε την ιστορία του Ερρίκου της Φλάνδρας (δεύτερου Λατίνου αυτοκράτορα του Βυζαντίου μετά τον Βαλδουίνο), αλλά και το «Τραγούδι του Αριστοτέλη», το οποίο χρονολογικά τοποθετείται μετά το 1215.
Η υπόθεση του έργου είναι απλή. Ο Αλέξανδρος, ευρισκόμενος στη βόρεια Ινδία, ερωτεύεται την πανέμορφη νεαρή ιθαγενή Φυλλίδα κατά τρόπο τόσο παράφορο, ώστε παραμελεί τα βασιλικά του καθήκοντα.
Οι επιτελείς του Αλέξανδρου, σε μια ύστατη προσπάθεια, προστρέχουν στον Αριστοτέλη ζητώντας του να συνετίσει τον μαθητή του. Η παρέμβαση του Αριστοτέλη πράγματι απομακρύνει προσωρινά τον Αλέξανδρο από τη Φυλλίδα, η οποία όμως ζητά να μάθει το γιατί. Πληροφορούμενη τα καθέκαστα, βάζει στοίχημα με τον Αλέξανδρο ότι θα καταφέρει να ξεμυαλίσει με τα κάλλη της και τον ίδιο τον Αριστοτέλη! Και το πετυχαίνει.
Οταν συναντιέται μαζί του, ζητά από τον Αριστοτέλη να πέσει γονατιστός και να τον ιππεύσει μεταφέροντάς την στην πλάτη του σε ικανή απόσταση, ενώ ο Αλέξανδρος παρακολουθεί τη σκηνή από μακριά. Πρόκειται για σκηνή που απεικονίστηκε σε περισσότερα από 200 έργα τέχνης στους κατοπινούς αιώνες, έδωσε δε την ονομασία «Το άλογο του Αριστοτέλη» στο συγκεκριμένο παιχνίδι.
Η συγγραφή της φανταστικής αυτής ιστορίας χρονολογικά συμπίπτει με την περίοδο που έχουν καταστεί ορατά τα όρια του αριστοτελισμού στη μεσαιωνική σκέψη: ο Αριστοτέλης σταδιακά εκθρονίζεται από το υψηλό βάθρο που επί αιώνες κατείχε στη μεσαιωνική Φιλοσοφία. Με όπλα τα ερωτικά της θέλγητρα μια γυναίκα «ιππεύει» τον άνδρα, διακωμωδώντας την ανδρική εξουσία και την έννοια του απόλυτου λογικού ελέγχου. Επίσης αναδεικνύεται η μεσαιωνική αντίληψη για μια περικαλλή και δυναμική γυναίκα, καθώς και η επικυριαρχία των παθών επί της λογικής και της σωφροσύνης. Αυτά στον Μεσαίωνα... Σήμερα;
* (Ph.D.)2, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης

1. The tale of Phyllis and Aristotle - Wikipedia

2. The Curious History of Phyllis on Aristotle – Darin Hayton

3. Phyllis Rides Aristotle - Justin Erik Halldór Smith