Πόσο δημόσια μπορεί να είναι μία τηλεόραση;
Κλέαρχος ΤσαουσίδηςΜιλούμε, όμως, για αγαθό το οποίο πληρώνουν οι πολίτες. Ε, λοιπόν, μολονότι υπήρξε η άκρως τραυματική εμπειρία του «μαύρου», τα διδάγματα δεν βοήθησαν να κάνουμε το μεγάλο βήμα παραπάνω, να πετύχουμε αυτό που ξεχωρίζει την αριστερά: το καλύτερο από το καλό. Διότι ίσως, ως κοινωνία, είμαστε ακόμη πίσω στην αποδοχή και σεβασμό του όρου δημόσιος, είτε πρόκειται για νοσοκομείο, σχολείο ή μέσο ενημέρωσης.
Σας δίνω κάποια πρόσφατα παραδείγματα κακής ενημέρωσης στην ΕΡΤ: ένα τρικ διαφημιστικής εταιρίας που άρχισε τη δεκαετία του ‘80, αποτελεί μιαν από τις πρώτες ειδήσεις κάθε Μεγάλο Σάββατο με τίτλο «Επίσημη υποδοχή του Αγίου Φωτός». Ως πέρσι το ίδιο γεγονός αναφερόταν ως «Υποδοχή με τιμές αρχηγού κράτους». Τώρα πώς άναβαν οι λαμπάδες στην Ανάσταση πριν από το 1988, ας το απαντήσουν οι θεοσεβούμενοι συνάδερφοι.
Ελπίζω να μπορούμε να ομονοήσουμε στο εξής: ακόμη κι αν η κάθε κυβέρνηση αναπαράγει στερεότυπα και ειδωλολατρικές τελετουργίες, στέλνοντας υφυπουργό να κουβαλάει το φανάρι, ένα σοβαρό μέσο μπορεί, υποχρεούται, να παρουσιάσει το θέμα, αν το παρουσιάσει, χωρίς φωνούλες χαράς και δέους από την τηλεπαρουσιάστρια. Αλήθεια, πώς διαλέγουν παρουσιαστές/ παρουσιάστριες που δεν καταλαβαίνουν τις ειδήσεις τις οποίες εκφωνούν; Μόνο κριτήριο η τυποποιημένη ομορφιά, πόσο Μπάρμπι είναι;
Αφήνω τις ανατριχιαστικές μεταδόσεις παρελάσεων και μένω στο έλλειμμα κατανόησης που χαρακτηρίζει τις διεθνείς ειδήσεις. Η καρατόμηση του επαρκέστατου συναδέλφου Σταύρου Καπάκου από την προηγούμενη διοίκηση ακόμη δεν αιτιολογήθηκε. Και παρά τις προσπάθειες του κ. Χαρίτου, όσο είχε την ευθύνη του κεντρικού δελτίου, ακόμη και τώρα, χονδροειδείς ανοησίες ή προβοκάτσιες πλασάρονται αδιασταύρωτες, όπως μεταδίδονται από διεθνή δίκτυα που ρέπουν στην παραπληροφόρηση και από αρκετούς ανταποκριτές που μας μεταφέρουν ότι βλέπουν στην τηλεόραση τους σπιτιού του ή διαβάζουν στις εφημερίδες. Ελάχιστες οι επιφυλάξεις. Και μιας και τρέχει η προσπάθεια επίλυσης του Μακεδονικού, που κάποιοι -ψοφοδεείς ή ιστορικά απαίδευτοι- αποκαλούν Σκοπιανό θαρρείς και είναι εσωτερικό πρόβλημα της γειτονικής χώρας, ποια ενημέρωση έχουμε για τις απόψεις της κοινωνίας της άλλης πλευράς, των εκεί εθνικιστών αλλά και των ρεαλιστών; Ελάχιστη. Το ίδιο και για τα προβλήματα που έχουμε με την Αλβανία. Ο εθνικισμός στα ύψη. Τα γεγονότα κάτω από το χαλί. Η δεοντολογία στα αζήτητα.
Εδώ, κάνω μια παρένθεση: τα ίδια -πιο κομψά- έπραξαν και πράττουν οι δήθεν ανεξάρτητες κρατικές τηλεοπτικές εταιρίες, όπως το BBC, Ντόιτσε Βέλε κ.λπ. σε υποθέσεις όπως η επέμβαση στα Φόκλαντς παλιά, οι βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία, τα δήθεν χημικά του Σαντάμ, η κατασυκοφάντηση του Σνόουντεν και του Φαλτσιανί, επειδή αποκάλυψαν κορυφαίου μεγέθους απάτες. Βλέπουμε τι κάνουν και τώρα με τις επιθέσεις στη Συρία! Μασημένη τροφή. Ευτυχώς μας έλειψαν εκείνες οι ζωντανές αναμεταδόσεις του CNN με δημοσιογράφους / ένστολους να εξωραΐζουν τη χυδαία επέμβαση στο Ιράκ.
Βαθμιαία η ενημέρωση υποβαθμίζεται. Οι δημοσιογράφοι Καρλ Μπέρνσταϊν και Μπομπ Γούντγουορντ της Washington Post, έριξαν έναν πρόεδρο, τον Νίξον, για την υπόθεση Watergate, και έγιναν -σταδιακά- παραδείγματα προς αποφυγήν. Τέτοια έρευνα πολύ σπάνια θα συναντήσουμε πια, ποτέ σε τηλεόραση, ούτε σ’ αυτές που φιλοδοξούν να αυτοαποκαλούνται δημόσιες. Μόνο στο διαδίκτυο ή σε ελάχιστα παραδοσιακά μέσα. Από τις αιτίες παρακμής η κομματικοποίηση. Θυμηθείτε τι γινόταν στην Ιταλία με τα τρία κανάλια της RAI: κάθε κόμμα είχε το έλεγχο ενός καναλιού. Και ήρθε ο Μπερλουσκόνι!
Το ερευνητικό ρεπορτάζ μειώνεται και φουντώνει το copy paste «ειδήσεων» από αναξιόπιστες πηγές, τάχαμου σοβαρά πρακτορεία ή εφημερίδες συγκεκριμένων συμφερόντων, ακόμη κι από προσωπικές αναρτήσεις ανεξέλεγκτων ιδιωτών στο λατρεμένο και από αριστερούς facebook. Ευτυχώς, η ΕΡΤ έχει κάποιες ενημερωτικές εκπομπές που δίνουν μιαν εικόνα αρκετά διεισδυτική.
Όμως, όταν εσχάτως η κ. Γεννηματά, παρασύρθηκε από το Facebook και καταδίκασε μετά βδελυγμίας τη δολοφονία ενός σκύλου με κροτίδες, ενώ η πραγματικότητα ήταν ότι ο δυστυχής σκύλος έπεσε θύμα τροχαίου, η ΕΡΤ μετέδωσε τη δήλωση της κ. Γεννηματά. Ψάξαμε αν αληθεύει το γεγονός; Απολύθηκε ο ανταποκριτής; Όχι, αφού το είπε η κ. Γεννηματά, ή ο κ. Λεβέντης, η ο κάθε γραφικός, τι μας νοιάζει…
Εντυπα και τηλεοράσεις συγκεκριμένων αποχρώσεων, αλλά και η κρατική τηλεόραση μας κόψανε τη χολή για την πτήση του τουρκικού ελικοπτέρου πάνω από τη νήσο Ρω. Λίγοι μετέδωσαν αργότερα –ευτυχώς και η ΕΡΤ- την ειρωνική δήλωση του δημάρχου Καστελλόριζου ότι πρόκειται για γεγονός που εδώ και χρόνια γίνεται.
Κάποια κυρία που δουλεύει σε οδοντιατρείο κατήγγειλε απόπειρα βιασμού. Πλήρης ο αποτροπιασμός της παρουσιάστριας της ΕΡΤ και με ενίσχυση της «είδησης» από την εμφανώς γαλάζια Ενωση Οδοντιάτρων Αθηνών. Βέβαια η απόπειρα είναι μάλλον παραμύθι, αλλά τη μεταδίδουμε αφού έχουμε και κακή κυβέρνηση…
Είναι δύσκολο να εξηγήσω τους λόγους και τις δουλείες που οδηγούν στην κακοποίηση των ειδήσεων και τη συνακόλουθη αύξηση της επιφύλαξης των πολιτών.
Θα προσπαθήσω:
1 Η εθελοδουλεία και η έλλειψη προγραμματισμού διοικούντων και δημοσιογράφων. Μεταδίδουν π.χ. μια ομιλία του πρωθυπουργού από την ΕΡΤ1 και συρρικνώνουν ή καταργούν το κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων ενώ την ίδια ώρα η ΕΡΤ2 μεταδίδει αγώνα χάντμπολ ή μπάσκετ ή επαναλαμβάνει για πολλοστή φορά μια εκπομπή.
2 Η διαπίστευση δημοσιογράφων σε κόμματα ή ακόμη και σε ποδοσφαιρικές ομάδες, με κύριο κριτήριο την ταύτισή τους με το κόμμα ή την ομάδα. Δεν είναι απλώς κάτι αντιδεοντολογικό, είναι έκφανση της διαπλοκής και της έξαρσης των φανατισμών. Ωστόσο μου κάνει εντύπωση η άποψη της συνέλευσης δημοσιογράφων της ΕΡΤ, στην Αθήνα, ότι «η σημερινή κυβέρνηση υπέκυψε στον πειρασμό του ελέγχου της ενημέρωσης της ΕΡΤ». Φαντάζομαι σε αυτόν τον έλεγχο να περιλαμβάνεται και η απίστευτη ανταπόκριση δημοσιογράφου που καλύπτει τη Νέα Δημοκρατία ότι ο πρόεδρος Μητσοτάκης επέλεξε να περάσει τις μέρες του Πάσχα «μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας». Ταυτόχρονα απολαμβάναμε στις οθόνες μας τον κ. Μητσοτάκη να βγαίνει από την εκκλησία ενός χωριού της Τήνου και να κάνει δηλώσεις. Πολύ ΚΙΝΑΛΛ θυμίζει η ανακοίνωση των δημοσιογράφων, την επισυνάπτω για όποιον ενδιαφέρεται αλλά προσθέτω: εμπεριέχονται σ’ αυτήν πολύ σοβαρές διαπιστώσεις. Αλήθεια, όμως, ποιος διαπράττει τα δημοσιογραφικά τουλάχιστον ατοπήματα; Μήπως μερίδα των καταγγελλόντων; Και ποιοι και πόσοι είναι αυτοί που αποτελούν την άτυπη συνέλευση;
3 Η προσπάθεια μίμησης των επιλογών ιδιωτικών καναλιών και η ανάθεση εκπομπών π.χ. στον Ζουγανέλη, ή στον Μητσικώστα, και (ελπίζω να μην αληθεύει) στους συντελεστές της τηλεοπτικής «Ελληνοφρένειας», δείχνουν αδυναμία της διοίκησης και των υπεύθυνων προγράμματος να επιλέξουν εκπομπές με επίπεδο. Από την άλλη σημειώνω ότι η ΕΡΤ υπερέχει συντριπτικά στον τομέα των μεταδόσεων ξένων ταινιών ή ακόμη και σειρών, αν εξαιρέσουμε κάτι λατινογενείς. Αλλά οι συχνές επαναλήψεις εκπομπών του Σπύρου Παπαδόπουλου από το απώτατο παρελθόν ή οι ατυχείς απομιμήσεις τους, χαλάνε την εικόνα.
4 Η ανάμιξη συνδικαλιστών στην ανάληψη καθηκόντων ήταν ανέκαθεν ένα πρόβλημα, όπως και η οικογενειοκρατία.
5 Η αλληλοδιαδοχή στη διοίκηση ανθρώπων που είναι π.χ. καλοί συνθέτες, αλλά αγνοούν ακόμη και στοιχειωδώς τα της ενημέρωσης ή γνώστες μεν αλλά αδίστακτοι μάνατζερ, δείχνει διάθεση μόνο για ισορροπίες. Και αλίμονο: μπορεί ένας ογδοντάρης –ή δυο- να κάνουν δουλειά;
Παρακαλώ δώστε προσοχή και στα κρούσματα κακοποίησης της γλώσσας όχι μόνο από νέους ρεπόρτερ. Θεραπεία υπάρχει, αλλά τη δέχονται οι ημιμαθείς;
Ένα από τα κλειδιά: οι διοικούντες δεν στηρίζουν επαρκώς τους εργαζόμενους ώστε να τείνουν να αποδώσουν την είδηση όσο το δυνατόν πιο απαλλαγμένη από επιρροές. Φοβούμαι ότι αμφότερες οι πλευρές κατά πλειοψηφία δεν το θέλουν. Η απαντητική επιστολή του ΔΣ της ΕΣΗΕΑ στη διοίκηση της ΕΡΤ ΑΕ για το πολλοστό Οργανόγραμμα της εταιρίας (την επισυνάπτω) θα ήταν κόλαφος, αν η ίδια η ΕΣΗΕΑ δεν είχε υποπέσει σε σειρά ολισθημάτων, όπως π.χ. η πίεση για να επιτραπεί η πολυπόθητη διπλοθεσία σε εποχές που η ανεργία και η υποαπασχόληση με αισχρές αμοιβές αφορούν την πλειοψηφία των συναδέρφων. ‘Η όπως η διαφορετική -σφοδρή- αντίδραση για καθυστέρηση πληρωμών π.χ. δυο μηνών και το κούνημα του κεφαλιού για μη καταβολή μισθών επί 18 μήνες. Επιτρέψατε μου να ισχυριστώ ότι η κομματική εξάρτηση ή η ταύτιση με εργοδότες αρκετών συνδικαλιστών έχουν επιτρέψει τη δημιουργία εργασιακών τεράτων (βλέπε Mega), αλλά επίσης έχουν τσακίσει τη βαθιά ουσία του συνδικαλισμού: την αλληλεγγύη. Καμιά παράταξη δεν είναι άμοιρη ευθυνών και αναλαμβάνω όλες τις ευθύνες που μου αναλογούν για την παρουσία μου σε ΕΣΗΕΜ-Θ και ΠΟΕΣΥ.
Το ερώτημα παραμένει: είναι δυνατό να δημιουργήσουμε έναν φορέα που θα εκφράζει την κοινωνία και όχι την εκάστοτε κυβέρνηση, τις συνδικαλιστικές πλειοψηφίες όσων συμπτωματικά -το λέω ευγενικά- βρέθηκαν στην ΕΡΤ ΑΕ, τις διοικήσεις που συνήθως εκφράζουν τη βούληση κάποιου υπουργού ή κομματικού παράγοντα;
Η απάντηση παραπέμπει κατ’ ανάγκην στο μέλλον, εφόσον πέρασε ανεκμετάλλευτη η ευκαιρία της πρώτης περιόδου επαναλειτουργίας της ΕΡΤ. Το Οργανόγραμμα που καταρτίζει η διοίκηση πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διαλόγου με την κοινωνία, όχι να ζητούνται απαντήσεις από συνδικαλιστές εντός τεσσάρων ημερών. Ας πάρει άλλους έξι μήνες, ένα χρόνο, η κατάρτιση ενός σοβαρού οργανογράμματος με προσδόκιμο ζωής τη δεκαετία, κι ας γίνει επιτέλους μια κίνηση μεγαλύτερης διαφάνειας. Ας ανατεθεί σε δυο ή τρεις διεθνείς οίκους να καταθέσουν τις επισημάνσεις τους, ώστε να μην ξαναδούμε οργανόγραμμα που θα ορίζει τις θέσεις διευθυντών, υποδιευθυντών, τμηματαρχών και προϊσταμένων και όχι τον αναγκαίο αριθμό εργαζομένων και ποιας ειδικότητας σε κάθε μέσο. Ας δουν τη δουλειά που έκανε μέσω διαδικτύου και συγκεντρώσεων σε όλη την Ελλάδα ή επιτροπή για την αναθεώρηση του Συντάγματος, το έργο της οποίας θάφτηκε στα ψιλά.
Φυσικά σοβαρό ζητούμενο είναι και ο τρόπος επιλογής του ΔΣ της ΕΡΤ που σήμερα είναι άκρως υποκριτικός. Υπάρχουν προτάσεις που απαντούν και στον τρόπο επιλογής του προσωπικού, που δεν μπορεί να είναι συνέπεια μονιμοποιήσεων εκτάκτων ούτε μέσω ΑΣΕΠ. Στα δημόσια μέσα θα πρέπει να υπάρχει προϋπηρεσία, ακριβώς το αντίθετο δηλαδή από αυτό που συνέβαινε. Και επιλογή από μια αξιόπιστη διοίκηση νέων ανθρώπων, με τους συνδικαλιστές στα χαρακώματά τους για διεκδικήσεις συλλογικών συμβάσεων, εργασιακής ποιότητας, κ.λπ., όχι καθισμένους στην άτυπη συνδιοίκηση προς όφελος συγγενών και (κομματικών) φίλων.
Σας κούρασα. Ανοιχτός σε κάθε ερώτηση, αντίρρηση, κριτική.
_________
* ομιλία στην εκδήλωση του Τμήματος Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ Θεσσαλονίκης για τα ΜΜΕ στη Δημοτική Βιβλιοθήκη – 20/4/2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου